İplik, Çekim işlemi uygulanmış, istenilen ölçülere getirilmiş, isteğe bağlı büküm ve kat verilmiş, kullanıma hazır biçimde işlenmiş lif topluluğuna ”iplik ”denir. Ham maddelerine göre (pamuk, yün, vb.), yapılarına göre (fantezi, katlı, krep,vb.) kullanım yerlerine göre (dikiş ipliği, örme iplik,vb.) iplik çeşitleri üç gruba ayrılır.
İplik Eğirme
Eğirme, kısa liflerin yada flamentlerin (kesiksiz liflerin) bükülmesine denir. Tek kat ile birbirini destekleyen kuvvetli yapılar oluşur. İpliği mümkün olduğu kadar düzgün, bükümlü, dayanıklı, istenilen kalınlığa ve görünüşe sahip imal etmek eğirmenin amacıdır.
Kısa elyaf eğirme çeşitleri
Yün Eğirme
Kamgarn Eğirmede Uygulanan İşlemler
- Tefrik (ayırma): Yün elyafı fiziksel özellikleri ve kaliteleri göz önünde bulundurularak gruplandırılır. Yün tipi yapay liflere tefrik işlemi uygulanmaz.
- Yıkama ve Kurutma: Elyaf üzerindeki yabancı maddeler uzaklaştırılır. Daha sonra elyaf kurutulur.
- Harman- Hallaç ve Yağlama: Elyafın kolay işlenmesi için karıştırılır ve statik elektriklenmeyi önlemek için yağlama (yağ karışım nüfuz ettirilerek) yapılır.
- Taraklama: Bu işlemde temizleme, paralelleştirme ve açma sağlanarak elyaf bant formuna getirilir.
- Tarama: Kısa elyaf uzaklaştırılır.
- Çekme: Elyaf çekilir. Kalın (cer) bandı haline getirilir. gerekli karışım ve homojenlik sağlanır.
- Lisaj: Lisaj işlemi her zaman gerekli olmayabilir. Yıkama ile elektriklenme azaltılır. elyaf dinlendirilir.
- Fitil: Elyaf bandı çekimle fitil haline getirilir. Hafif büküm veya ovalama ile dayanıklılık kazandırılır.
- Eğirme: Fitile çekim ve büküm verilerek eğrilir ve iplik formuna getirilir. Daha sonra da oluşturulan iplik bobinlere sarılır.
Yarı Kamgarn Eğirmede Uygulanan İşlemler Kamgarn eğirmedeki işlem basamaklarının aynısı uygulanır. Sadece 5 basamaktaki tarama işlemi uygulanmaz.
Ştrayhgarn Eğirmede Uygulanan İşlemler
Burada da kamgarndaki işlem basamakları uygulanır, fakat taraklamadan sonra 5., 6., 7.ve 8. basamaklar uygulanmadan fitil halinde çıkan elyaf eğirme işlemiyle iplik haline gelir.
Pamuk Eğirme
Karde İplikçiliği Nedir?
- Karışımın Hazırlanması: İstenilen karışım için seçilen balyalar birleştirilir.
- Harman-Hallaç: Karıştırmak ve ön açma yapmak için lif çeşitleri aynı anda balyalardan alınır. Lifler birbirinden ayrılır ve artıklar temizlenir. Lifler vatka haline getirilir.
- Taraklama: Elyaf tam olarak açılır. Elyaf üzerinden yabancı madde ve kısa lifler uzaklaştırılır. Paralel halde olan elyaf demeti bant haline getirilir.
- Çekim: Altı veya sekiz bant karıştırılarak ve eşitlenerek çekim ile inceltilir.
- Fitil(ön eğirme): Elyaf bandı çekilerek ve hafif büküm verilerek fitil haline getirilir.
- Eğirme: Fitiller istenilen inceliğe gelene kadar çekilir ve büküm ile iplik haline gelir. İplik sarma işlemiyle bir bobine sarılır.
Penye İplikçiliği Nedir?
Karde iplikçiliğinde uygulanan işlemlerin aynısı burada da geçerlidir. Fazla olarak 3. işlem olan taraklamadan sonra bant birleştirme, tekrar çekim ve penye tarama işlemi uygulanır. İpliklere karde iplikçiliğinden çok daha düzgün, daha sağlam ve daha parlak görünümlüdür. Daha uzun, daha ince lifler kullanılır.
Keten Eğirme ( Gövde Lifleri)
Taranmış gövde lifleri, tarak makinesinde şerit haline getirilir. Birçok gerdirme aşamasından geçirilip katlanan şerit, çekilerek eşit bir yapıya kavuşturulur. Ön eğirme makinesinden hafif bükümlü bir ön iplik elde edilir. Keten liflerinden iki şekilde ince ön iplik oluşturulur:
- Kuru biçimde ince eğirme makinesinde
- Yaş biçimde kaynar suyun içinden geçirilip bitkisel zamkları eritilerek
İpek Eğirme
Üç çeşit ipek ipliği olduğu için üç şekilde iplik üretimi yapılır.
- Çıkrık İpeği: Flament (kesiksiz elyaf) olan ipek kozadan çekilmesi sırasında bir miktar büküm verilerek iplik haline getirilir ve bobinlere sarılır.
- Şap İpeği: Çıkrık ipeğinin eğrilmesi sırasında oluşan lif artıkları, kamgarn eğirme yöntemine benzer şekilde eğrilmektedir.
- Buret İpeği: Çok kısa artıklar ve parçalanmış ipek lifleri ştrayhgarn eğirme yöntemine benzer şekilde eğrilmektedir.
Kimyasal Lif Eğirme Nedir?
Flament (kesiksiz elyaf ) olan kimyasal iplikler, oluşum sırasında delikli aparatlardan (düzeden) geçirilip katılaştırıldıktan sonra belli düzen içindeki lif demetlerine büküm verilerek bobine sarılmasıyla elde edilir. Kısa lif (ştapel) halindeki kimyasal lifler de pamuk ve yün eğirme yöntemlerine göre eğrilebilirler. Uygulanan işlemlerden açma ve tek lif halinde açarak temizleme işlemleri gerek olmadığı için kimyasal eğirme yönteminde uygulanmaz.
İplik Büküm
Bütün eğirme sistemlerinde ipliğe büküm, onu kendi ekseni etrafında döndürerek verilir. Büküm ipliğin imal edildiği elyaf cinsine, iplik tipine (atkı, çözgü ipliği vb.) ve ondan yapılacak kumaşın özelliklerine bağlıdır. Yumuşak büküm az sayıda yapılan bükümdür, örgü için kullanılır. Eğirme işleminden sonra oluşan tek kat ipliklere iki veya daha fazla katlı büküm işlemi uygulanır. Burada amaç; ipliğe dayanıklılık ve dikilebilirlik özelliği kazandırarak iplik katlarını bir arada tutmaktır. Büküm; ipliklerin büküm yönü ve 1m. başına düşen büküm sayısıyla alakalıdır.
Büküm Çeşitleri ve Yapıları
Büküm çeşitleri ipliğin büküm yönüne göre iki şekilde olur. İpliğe büküm verirken saat yönünde döndürülünce ”Z” büküm, saat yönünün tersine döndürülünce ”S” büküm adı verilen bükümler elde edilir. Genel olarak dikiş iplikleri çok katlı iplik olarak satışa sunulur. Bunun yanında bileşik bükümlü iplikler, fantezi bükümlü iplikler ve kaplanmış bükümlü iplikler de vardır. Yetersiz büküm verilen ipliğin katları tek tek ayrılır, çabuk kopar. Fazla büküm verilen iplikte topaklanma, dolaşma gibi olumsuzluklar görülebilir. 1m. başına düşen büküm sayısına göre iplik dörde ayrılır.
- Hafif büküm; 1m’ deki büküm sayısı 200 adettir. Yumuşak, su emici iplikler üretilir.
- Normal büküm; 1m’ deki büküm sayısı 200–600 adettir. Daha sağlam iplikler üretilir.
- Fazla büküm; 1m’ deki büküm sayısı 600–1200 adettir. Sert ve tanecikli iplikler üretilir.
- Aşırı büküm; 1m’ deki büküm sayısı 1300–2500 adettir. Çok tanecikli ve ıslandığında çeken iplikler üretilir.
İplik Büküm Çeşitleri