REÇETE VE FULARD HESAPLARI

Reçetenin Apredeki Önemi

Terbiye işletmelerinde, sulu işlemlerle yapılan her uygulamanın bir reçetesi bulunur. İşletmelerde reçete ile çalışmak; standart uygulama yapabilmeyi, tekrarlanabilirliği sağlar ve işletme maliyetini olumlu etkiler. Bu sebeple reçete hesaplarının doğru yapılması gerekir.

Her uygulamanın reçetesi farklıdır. Bir reçetede uygulamanın yapılacağı banyo miktarı, uygulama yapılacak mamulün ağırlığı ve maddelerin miktarları bulunmalıdır. Reçete hesapları bu verilere dayanarak yapılır.

Uygulamanın yapılacağı banyo miktarı reçetede banyo oranı/ nispeti ya da flotte oranı/ flotte nispeti şeklinde gösterilir. Kısaca B.O. / B.N. ya da F.O. / F.N. şeklinde de gösterilebilir. Reçetede mamulün adı ya da cinsi yazılmaz. Genelde mamul ağırlığı verilir. Reçetede bulunan kimyasal maddelerin ise isimleri ve varsa özellikleri yazılır.

Reçete Hesabı Yapma

Uygulamaya geçilmeden önce reçete hesaplarının yapılması gerekir. Reçete hesaplarının doğru yapılması uygulamanın doğruluğu ve gerektiği kadar malzeme kullanma açısından önemlidir.

Banyo (Flotte) Miktarını Hesaplama

Reçete hesabı yapılırken önce banyo (flotte) miktarı hesaplanır. Reçetede verilen bazı kimyasal maddelerin miktarlarının hesaplanabilmesi için kullanılacak banyo miktarının bilinmesi şarttır.

Reçetede banyo oranı 1:5 verilmiştir. Yani 1 g mamul için 5 ml (cm³) banyo kullanılacak demektir. Reçetede mamul ağırlığı 5 g olduğuna göre bir orantı kurarak uygulama için gerekli banyo miktarı hesaplanır.

Madde Miktarlarını Hesaplama

Reçetelerde karşımıza değişik birimler çıkacaktır. Reçete hesabına geçmeden önce bu birimleri tanımak ve anlamak gerekir. Reçetede bulunan maddeler % cinsinden ya da cm³/ l – g/ Ɩ – ml/ Ɩ şeklinde olabilir.

• % : 100 g mamul için kullanılacak madde miktarını belirtir.

Reçetede;

% 2 tuz denildiğinde 100 g mamul için 2 g tuz,
% 5 soda denildiğinde 100 g mamul için 5 g soda,
% 0.5 boyar madde denildiğinde 100 g mamul için 0.5 g boyar madde kullanılacak demektir.

Reçetede banyo oranı 1:8 verilmiştir. Yani 1 g mamul için 8 ml (cm³) banyo kullanılacak demektir. Reçetede mamul ağırlığı 10 g olduğuna göre bir denklem kurarak uygulama için gerekli banyo miktarı hesaplanır.

Reçetede %’de olarak verilen maddelerden yapılacak işlem için ne kadar kullanılması gerektiğini bulmak için % madde miktarı ile mal ağırlığı arasında bir orantı kurulur. Reçetede % 1 boyar madde verilmiştir. Yani 100 g mamul için 1 g boyar madde kullanılacak demektir. Reçetede mamul ağırlığı 10 g olduğuna göre bir orantı kurarak uygulama için gerekli boyar madde miktarı hesaplanır.

• cm³/ Ɩ – g/ lƖ – ml/ Ɩ: 1000 ml (1 litre) banyoda kullanılacak maddenin cm³, g ya da 5 ml cinsinden miktarını belirtir. Reçetede verilen maddeler bu şekilde ise hesaplama için gerekli orantı için banyo miktarının bilinmesi gerekir.

3 g/Ɩ tuz denildiğinde 1000 ml banyoda 3 g tuz kullanılacak demektir.
10 ml/ Ɩ Asetik asit denildiğinde 1000 ml banyoda 10 ml asit kullanılacak demektir.
5 cm³/ Ɩ ıslatıcı denildiğinde 1000 ml banyoda 5 cm³ ıslatıcı kullanılacak demektir.

ÖRNEKLERLE REÇETE HESABI

• Banyo miktarını hesaplama:  Reçetede banyo oranı 1:7 verilmiştir. Yani 1 g mamul için 7 ml (cm³) banyo kullanılacak demektir. Reçetede mamul ağırlığı 3 g olduğuna göre bir denklem kurarak uygulama için gerekli banyo miktarı hesaplanır

1 g mamul için 7 ml banyo kullanılacaksa
3 g mamul için x ml banyo kullanılacaktır.
x = (3 x 7) / 1
x = 21 ml banyo kullanılacaktır.

• Boyar madde hesabı: Reçetede % 2 boyar madde verilmiştir. Yani 100 g mamul için 2 g boyar madde kullanılacak demektir. Reçetede mamul ağırlığı 3 g olduğuna göre bir denklem kurarak uygulama için gerekli boyar madde miktarı hesaplanır.

100 g mamul için 2 g boyar madde kullanılacaksa
3 g mamul için x g boyar madde kullanılacaktır.
x = (3 x 2) / 100
x = 0,06 g boyar madde kullanılacaktır.

• Tuz hesabı: Reçetede tuz miktarı 5 g/ Ɩ verilmiştir. Yani 1000 ml banyo için 5 g tuz kullanılacak demektir. Daha önce yapılan hesaba göre banyo miktarı 21 ml olduğuna göre bir denklem kurarak uygulama için gerekli tuz miktarı hesaplanır.

1000 ml banyo için 5 g tuz kullanılacaksa
21 ml banyo için x g tuz kullanılacaktır.
x = (21 x 5) / 1000
x = 0,105 g tuz kullanılacaktır

• Banyo miktarını hesaplama: Reçetede banyo oranı 1: 7 verilmiştir. Yani 1 g mamul için 7 ml (cm³) banyo kullanılacak demektir. Reçetede mamul ağırlığı 5 g olduğuna göre bir denklem kurarak uygulama için gerekli banyo miktarı hesaplanır.

1 g mamul için 7 ml banyo kullanılacaksa
5 g mamul için x ml banyo kullanılacaktır.
x = (5 x 7) / 1
x = 35 ml banyo kullanılacaktır.

• Boyar madde hesabı: Reçetede % 3 boyar madde verilmiştir. Yani 100 g mamul için 3 g boyar madde kullanılacak demektir. Reçetede mamul ağırlığı 5 g olduğuna göre bir denklem kurarak uygulama için gerekli boyar madde miktarı hesaplanır.

100 g mamul için 3 g boyar madde kullanılacaksa
5 g mamul için x g boyar madde kullanılacaktır.
x = (5 x 3) / 100
x = 0,15 g boyar madde kullanılacaktır.

• Tuz hesabı: Reçetede tuz miktarı 10 g/ Ɩ verilmiştir. Yani 1000 ml banyo için 10 g tuz kullanılacak demektir. Daha önce yapılan hesaba göre banyo miktarı 35 ml olduğuna göre bir denklem kurarak uygulama için gerekli tuz miktarı hesaplanır

1000 ml banyo için 10 g tuz kullanılacaksa
35 ml banyo için x g tuz kullanılacaktır.
x = (35 x 10) / 1000
x = 0,35 g tuz kullanılacaktır

• Asetik asit hesabı:  Reçetede asetik asit miktarı 5 cm³/ Ɩ verilmiştir. Yani 1000 ml banyo için 5 cm³ asetik asit kullanılacak demektir. Daha önce yapılan hesaba göre banyo miktarı 35 ml olduğuna göre bir denklem kurarak uygulama için gerekli asetik asit miktarı hesaplanır.

1000 ml banyo için 5 cm³ asetik asit kullanılacaksa
35 ml banyo için x cm³ asetik asit kullanılacaktır.
x = (35 x 5) / 1000
x = 0,175 cm³ asetik asit kullanılacaktır.

• Islatıcı hesabı: Reçetede ıslatıcı miktarı 2 ml/Ɩ verilmiştir. Yani 1000 ml banyo için 2 ml ıslatıcı kullanılacak demektir. Daha önce yapılan hesaba göre banyo miktarı 35 ml olduğuna göre bir denklem kurarak uygulama için gerekli ıslatıcı miktarı hesaplanır.

1000 ml banyo için 2 ml ıslatıcı kullanılacaksa
35 ml banyo için x ml ıslatıcı kullanılacaktır.
x = (35 x 2) / 1000
x = 0,07 ml ıslatıcı kullanılacaktır.