Dokuma Kumaş, iki grup ipliğin (Çözgü ve Atkı), “örgü” adı verilen belirli bir sistemle birbirlerine dik açıyla bağlanması ile oluşturulur.
Bu iki iplik grubundan Çözgüler “AKTİF” iplik sistemi, Atkılar ise “PASİF” iplik sistemi olarak adlandırılabilir.
Temel Dokuma Teknolojisi
- Bir tekstil yüzeyi olan dokuma kumaşı oluşturmayı sağlayan dokuma işlemi (çözgü ve atkı ipliklerinin birbirleriyle bir örgü düzeni oluşturacak şekilde kesişim yapmaları), tüm dünyada tezgah veya dokuma makinası olarak adlandırılan makina ile başarılır.
- Bu tezgah el tezgahı veya dokuma makinası olabilir.
- Dokuma işleminde kumaşın örgü şekli “AKTİF” ipliklerin diğer deyişle çözgülerin hareket ettirilmesine bağlıdır. Buradan şunu anlayabiliriz sadece aktif ipliklerin yönetilmesi ile farklı örgü tipleri elde edilebilir.
- Dokuma makinalarında ise Aktif ipliklerin yönetilmesi için de “AĞIZLIK AÇMA SİSTEMLERİ” : kam (eksantrik veya yürek)- armür- jakar” kullanılmaktadır.
Temel Dokuma Tekniği
Temel dokuma tekniği, birbirlerine paralel olarak yan yana dizilmiş bulunan çözgü iplikleri arasından atkı ipliklerinin şekilde gösterildiği gibi dik yönde ve belli bir bağlantı düzeni içerisinde geçirilmesini gerçekleştiren işlemler bütünüdür.
Dokumacılığın Gelişimi
- Dokumacılık belki de insanlık tarihi kadar eskidir. Tarihi bulgular ilk dokunmuş kumaşın M.Ö. 6000’ de Mısır’lılar tarafından yapıldığını göstermektedir.
- İnsanlar bir yandan vücutlarını sıcak, soğuk gibi çevre etkilerinden korurlarken, aynı zamanda daha medeni bir görüntüye görüntüye de kavuşmuşlardır.
- Giysiler sosyal statü, bölgesel yaşam koşulları ve çeşitli sosyolojik akımların farklılaşan etkileri altında, değişik tarzlarda gelişim göstermiştir.
- Günümüzde geliştirilen akıllı kumaşlar, çevre etkilerini yanıtlama ve mikro çiplerle iletişimi sağlama gibi çok özel fonksiyonları yerine getirmek üzere kullanılmaya başlanmışlardır
El Tezgahlarının Gelişimi
12.yüzyılda İngiltere’de tezgahların standart bir tasarıma sahip olarak kullanıldıkları ve tamamen ağaçtan yapıldıkları bilinmektedir.- Bu tipteki tasarımlarda, dokuma levendi arkaya, kumaş levendi ise öne takılmakta ve çözgüler yatay düzlemde gerdirilmekteydi. Gücü çerçeveleri çerçeveleri, üstten bir makaraya makaraya dolanan bir kablo ile birbirlerine bağlanmışken, alttan dokumacının ayakla çalıştırdığı pedallarla bağlantılı idi. Mekik doğrudan elle fırlatılmaktaydı; vuruş kolları yoktu. Tarak, atılan atkıyı kumaşa yerleştirmek üzere, şasiye yukardan salınım yapabilecek şekilde mafsallanmıştı.
Dokuma Kumaşların Kullanım Alanları
- Dokuma, kumaş yapmanın en yaygın metodudur.
- Kumaş üretiminin en büyük payını, dokuma kumaş üretimi oluşturmaktadır.
- Dokuma kumaşlar çok farklı kullanım amacına yönelik olarak üretilebilirler:
- Giysilik kumaşlar: takım elbiselikler, elbiselik, pantolonluk, gömleklik, palto ve mantoluk kumaşlar, spor giysileri için üretilen kumaşlar, vb.
- Ev tekstilleri ve döşemelikler: perdelikler, güneşlikler, masa örtülükleri,yatak çarşaf ve örtüleri, havlular, yer, duvar ve mobilya döşemelikleri, banyo takımları, vb.
- Endüstriyel ve teknik kumaşlar: transmisyon kayışları, emniyet kemerleri, yelken bezleri, çuval bezi, çadır bezi, inşaatlar için jeotekstiller, ziraat örtüleri, vb.
Dokuma Kumaş Üretimi
- Türkiye dünya pamuklu dokuma sektöründe, mekikli-mekiksiz tezgah kapasitesinden yaklaşık %2,5 pay almaktadır. Atkı atma sistemine göre, bu tezgahların %84’ü kancalı ve mekikcikli, %16’sı da hava jetlidir.
- Dokuma sektörü halen gelişimini koruyan bir sektördür. 2010’a kadar gelişim sürecinin devam edeceği tahmin edilmekte ve bu gelişimin en hızlı Asya’da gerçekleşeceği düşünülmektedir.
Dokuma İşletmesi Organizasyonu
• Genel yönetim • Finans-muhasebe • Personel/insan kaynakları • Satın alma • Pazarlama • Ürün Geli Ürün Geliştirme, Ar tirme, Ar-Ge • Planlama • Üretim • Kalite kontrol • Teknik ve yardımcı servisler
Dokuma İşleminin Temel Hareketleri
Dokuma sırasında çözgü ve atkı ipliklerinin birbirleriyle kesişmesini sağlamak üzere, birbirini takip eden üç temel hareket yapılır.
- 1. Ağızlık Açma: Çözgü tellerinin iki tabakaya ayrılmasıyla, içinden bir atkı taşıyıcı elemanın geçirilebileceği büyüklükteki, ağızlık adı verilen bir tünelin oluşturulması işlemidir.
- 2. Atkı Atma: Atkı ipliğinin ağızlık boyunca boyunca taşınması işlemidir lemidir.
- 3. Tefeleme (tefe vurma): Ağızlığa son taşınmış atkının kumaş oluşum çizgisine doğru itilerek, önceden dokunmuş kumaşa dahil edilmesi işlemidir.
- Bu üç işlem dokumanın temel hareketleri olarak adlandırılır ve yukarıda verilen sıralamada gerçekleştirilmeleri gereklidir. Bu hareketlerin birbirlerine göre hassas zamanlamaları oldukça önemlidir.
- Diğer yandan, dokuma işleminin sürekliliğini sağlayabilmek bakımından iki tamamlayıcı harekete daha gerek duyulur.
- 4. Çözgü Salma: Bu harekette çözgü, dokuma levendinden gerekli hızda, uygun ve sabit bir gerilimde salınarak, dokuma bölgesine sevk edilir.
- 5. Kumaş Sarma: Bu harekette kumaş, dokuma bölgesinden arzu edilen atkı sıklığını sağlayacak şekilde çekilerek, kumaş levendine sarılır.
- Bu işlemler tamamlandığında bir dokuma periyodu/dokuma döngüsü tamamlanmış olur.
- Dokuma döngüleri, kumaş istenilen uzunluğa ulaşıncaya kadar sürekli tekrarlanır( Örneğin, 1 dakikada 650 kez ).
- Sonuç olarak, leventten sağılan çözgü, dokuma bölgesine sevk edilerek, kumaşa dönüştürülür. Oluşan kumaş, dokuma bölgesinden çekilerek, bir levent üzerine sarılır. Bu akış, dokuma sırasındaki materyal akışı olarak da adlandırılır.
Dokuma Makinalarının Sınıflandırılması
-
Hava jetli dokuma mak
Dokuma Makinaları
- Kamlı makinalar
- Jakarlı makinalar
- Armürlü makinalar
- Mekikçikli dokuma makinaları: Bu sistemde, mekikçik olarak adlandırılan, uçan küçük mermilerden sırası gelen bir taraftan fırlatılmakta ve ucundan kıstırdığı atkıyı ağızlık boyunca taşımaktadır. Mekikçik karşı tarafa ulaştığında bir kontrol sistemi tarafından frenlenerek, durdurulmaktadır.
- Kancalı dokuma makinaları, şişler üzerine monte edilmiş tutucu başlar vasıtasıyla, atkı kaydının yapıldığı sistemlerdir.
- Akışkan jetli (hava veya su) dokuma makinaları: Bu sistemlerde atkı, sıkıştırılmış hava veya su ile hızlandırılarak, ağızlıkta taşınmaktadır