İPLİK KATLAMA VE BÜKÜM MAKİNELERİ

Ring Büküm Makinesinde Katlama ve Büküm

Birden fazla ipliği katlayıp büküm veren makinelerdir.

Büküm; ipliklerin mukavemetlerinin artırılması (düz büküm) veya değişik karakterler kazandırılması (fantezi büküm) için yapılır. Fantezi bükümde mukavemetin artırılmasına gerek yoktur. Büküm, farklı görünüş kazandırmak için verilir.

Genel olarak büküm işleminin yapıldığı makinelere büküm makineleri denir. Buradaki işlem, katlı büküm işlemidir. Büküm işleminin ardından iplikler, ring büküm makinesinde tekrar bobine sarılır.

Ring Büküm Makinesi Görevleri

Makinenin görevleri şunlardır:

• Kullanılacağı alana uygun sayıda ipliği katlamak
• Katlı ipliği bükerek mukavemet kazandırmak
• Katlanmış ve bükülmüş ipliği masura üzerine sarmak

Ring Büküm Makinesi Teknolojik Şeması

Ring Büküm Makinesi Çalışma Prensibi

Katlı büküm makinelerinde büküm işlemi, bilezikli sistemler sayesinde gerçekleştirilir. Bilezikli büküm makinelerinde elde edilen katlı bükümlü iplik kopsları, daha sonra bir aktarma işlemiyle istenilen formda bobinlere sarılır.

Katlı büküm makineleri, prensip olarak katlama makinelerine benzer. Katlı büküm makineleri ile katlama makineleri arasındaki fark; katlı büküm makinelerinde büküm tertibatlarının bulunması ve ipliğe katlama işlemine ek olarak büküm de verilmesidir.

Katlı büküm makinesinde cağlığa kat adedine göre dizilen tek iplik veya katlı iplik bobinlerinin iplikleri kılavuzlardan geçirilir. Son çıkış silindiri ile kopça arasında büküm kazandırılır. Büküm, iğin dönüşü ile bilezik üzerinde hareket eden ve ipliğe takılmış olan kopçanın dönüşü ile kazandırılır. Aynı zamanda planga tertibatı tarafından aşağı-yukarı hareket ettirilen bileziğin ve kopçanın yardımıyla bükülen iplik, masura üzerine sarılır (Resim 1.1).

Bilezikli katlı büküm makinelerinde iplik, katlı bükülüp kops biçimini aldıktan sonra genellikle bir bobin aktarma işleminden geçirilir.

Volkman (Two For One) Makinesinde Katlama ve Büküm

Makinenin Görevleri

Çift büküm makineleri günümüzde yaygın olarak kullanılan makineleridir. Bu makinenin görevleri şunlardır:

• İğin her devrinde ipliğe iki büküm vermek
• Farklı bobinlerden gelen iplikleri bükerek mukavemet kazandırmak
• Bükülen iplikleri sabit gerginlikte ve uzun metrajlı bobin biçiminde sarmaktır.

İpliklerin önceden katlanması, bu makinede verimi artırır.

Çalışma Prensibi

Çift büküm makinelerinde iğ üzerine geçirilmiş bir çapraz bobin veya kops ve bunun üzerinde dönen bir rehber vardır. Bobinden çıkan iplik, rehberden geçer ve bobinin ortasındaki boşluktan alttaki tabağa gider. Burada bir diske sarılır, sonra yukarıdaki bir rehberden daha geçer ve üretim bobinine gider.

Büküm prensibi

Çift büküm makinesinde büküm, ipliğe her dönüşünde iki büküm veren iğ ile gerçekleştirilir. Tek kat iplik bobinlerinden gelen iplik, üstten içi boş büküm iğine girer. Dönen iğ içinden geçerken iplikler büküm alır (Büküm 1). Şekil 2.2’de A noktasından B’ye kadar olan kısımda büküm-1’in gerçekleştiği görülmektedir.

İğin içinden geçen iplik, alt kısımda bir diskin içinden çıkarak kova içinden yukarı doğru sevk edilir (Büküm 2). Şekil 2.2’de B’den C’ye kadar olan kısımda ise büküm-2’nin gerçekleştiği görülmektedir. İplikler, bobinden sağıldıktan sonra büküm verilmesi esnasında iğ, disk ve bobin kovası aracılığı ile iplik kılavuzuna gelir ve bobinlenir.

Katlama Makinesinde Üretim

Katlama Makinesi Görevleri

• Bükülmesi gereken tek kat iplikleri aynı gerginlikte bir bobin üzerine katlayarak büküm makinesine hazırlamak
• Katlamadan önce iplikler temizlenmemiş ise süzme tertibatından geçirerek hatalı kısımları temizlemek
• Bobin biçiminde ve uzun metrajlı sararak sonraki tüm işlemlerde çalışma kolaylığı sağlamaktır.

Teknolojik Şeması

Makinenin teknolojik şeması incelendiğinde birden fazla tek katlı iplik bobini, iplik kılavuzları, ipliklerin birleşim rehberi, katlanmış iplik bobini ve onu döndüren silindirden oluştuğu görülür (Şekil 3.1).

a) Tek katlı iplik bobinleri

b) İplik kılavuzu

c) Tek katlı ipliklerin birleşimi

ç) Bükümsüz katlı iplik

d) Katlı iplik bobini

Çalışma Prensibi

Katlama makineleri, birden fazla ipliği bir araya getirip büküm vermeden bir bobine saran makinelerdir (Şekil 3.2).

a) Tek kat iplik

b) Kılavuz

c) İplik gerdirici

ç) Parafinleme

d) Katlı iplik bobini

Katlanacak iplik bobinleri, makinenin cağlık kısmına konur. Alınan iplik uçları kılavuz ve iplik gerdiriciden geçirilir. Parafinleme işlemi ile ipliklerin sürtünme mukavemeti artırılır. Katlanan iplik sarım bölgesinde masura üzerine düz veya çapraz olarak bobin biçiminde sarılır (Resim 3.1).

Daha çok sentetik filament iplikler, flanşlı makaralara paralel şekilde sarılır. Pürüzsüz yüzey yapıları sebebiyle genellikle kaygan olan bu ipliklerin sarım şeklinin bozulmaması için flanşlı makaralar kullanılır.

Elastik ipliklerin katlanmasında da katlama makinelerinden yararlanılır. Elastik filament ile normal bir ipliği katlayarak uygun yapıda elastik iplik oluşturulabilmektedir.

Elastomer filamentin dokuma işlemlerinde tek başına kullanılması zordur. Elastik yapı nedeniyle filament hâlde atkı veya çözgü olarak tek başına işleme girmesi sorun yaratır. Bunun için de dokuma işlemi öncesinde elastomer filament ile normal dokuma ipliği katlama işlemine tabi tutulur.

Katlama makineleri, ipliği bobine 2-3-4 kat olarak sarar. Katlama makinelerinin sarım hızı, bobin makinelerinden daha azdır. Bu nedenle katlama makinesine tek bobin beslemek suretiyle aktarma işlemi de yapılabilir.

Katlama makinelerinde kopuşlar, her iplik için iplik yoklayıcılar tarafından ayrı ayrı kontrol edilir. Herhangi bir ipliğin kopması hâlinde ipliğin uzun süre eksik kat sayısı ile sarılması istenmez. İplik koptuğunda yoklayıcılar bunu fark ederek makineyi durdurur. Kopan iplikler, spleyzer (siplayzır) düğümleyici ile bağlanır.

İplik gerginliği ayarlanabilir. Sağım sırasında balonlaşmayı önleyici aparatlar vardır. Katlama makinelerinde bobin sarma ve değiştirme sistemleri bobin makinelerindeki gibidir.

Yüzeyden ve eksenden tahrikle bobin sarılır. Manuel yolla bobin değiştirme işlemi yapıldığı gibi otomatik olarak da yapılabilmektedir.

Hamel Makinesinde Katlama ve Büküm

Görevleri

• Birden fazla ipliği bir araya getirip katlayarak bükmek
• Bükülen ipliği kalem üzerine sarmak

Teknolojik Şeması

Çalışma Prensibi

Katlama adedine göre cağlık kısmına bobinler yerleştirilir. Her bir bobinden alınan uçlar, iplik kılavuzundan ve kopçadan geçirilir. Boş makara üzerine önceden rezerve iplik sarılır. Bu iplik ucu ile cağlıktan gelen iplikler bağlanır ve makine çalıştırılır. Katlanan iplikler, kılavuz ile kopça arasında bükülür. Masura, hareketini iğden alır. Masuranın dönüşü ile ipliğin içinden geçtiği kopça da bilezik üzerinde dönmeye başlar. Kopça bu dönüşü ile ipliğe büküm kazandırır. Planga üzerindeki bilezik ve kopça aşağı-yukarı kurs hareketi yapmaktadır. Bu kurs hareketi sonucunda bükülen iplik, makara üzerine sarılır (Resim 4.2).

Katlama makinelerinde kopuşlar, iplik yoklayıcılar tarafından ayrı ayrı kontrol edilir. Herhangi bir ipliğin kopması hâlinde ipliğin uzun süre eksik kat sayısı ile sarılması istenmez. İplik koptuğunda yoklayıcılar bunu fark ederek makineyi durdurur. Kopan iplikler, spleyzer (siplayzır) düğümleyici ile bağlanır.

İplik gerginliği ayarlanabilir. Sağım sırasında balonlaşmayı önleyici aparatlar vardır. Yüzeyden ve eksenden tahrikle masura döndürülür. Dolan makaralar elle değiştirilir.