Örme Makinelerinin Sınıflandırılması
Örme makinelerini de atkı ve çözgü yöntemine göre örme kumaş üreten makineler olarak iki gruba ayırmak mümkündür. Buna şekil 1.2’deki gibi bir sınıflandırma yapılabilir.
Şekil 1.2 Örme makinelerinin sınıflandırılması (Çeken, 2008)
Bu çalışmada üretilen örme kumaş numuneleri tek yataklı yuvarlak örme makinelerinde üretildiği için, bu makine grubuna ayrıntılı olarak yer verilmiştir.
Tek Yataklı Yuvarlak Örme Makineleri
Tek yataklı yuvarlak örme makinelerinde, silindirik iğne yatağında silindir iğneleri dikey konumda yan yana sıralanmışlardır. Her iki silindir iğnesinin arasında ise yatay yönde hareketli platinler yer almaktadır. Platinler de, silindir iğnelerine benzer şekilde platin kamında açılmış yolda hareket ederler. Şekil 1.3’de görülen platin ve silindir kam yapılarında platin ve iğneler düzgün bir ilmek oluşumu için senkronize olarak hareket etmektedirler. Burada, platin ve iğnenin kam yapılarında izledikleri yollar gösterilmiştir.
Şekil 1.3 Tek yataklı yuvarlak örme makine yapısında platin ve kam yapılarının kesit görünüşü
Tek yataklı yuvarlak örme makinelerinde silindirik yatağın çevresindeki kam sistemlerinin sayısı 110-120 adet gibi çok yüksek olabilmektedir. Dolayısıyla, iğne yatağının bir turunda toplam sistem sayısı kadar ilmek sırası oluşturulabileceğinden, düz örme makinelerine göre oldukça seri bir üretim söz konusudur ve iğne yatağı silindirik olduğundan tüp şeklinde kumaş üretimi yapılmaktadır. Şekil 1.4’de tek yataklı bir yuvarlak örme makinesinde silindirik iğne yatağının çevresindeki bazı bölgeden sökülen, yan yana 4 adet kam sistemi görülmektedir.
Tek yataklı yuvarlak örme makinelerinde kam sistemleri, iğnelerin sıralandığı silindirik yatağın etrafına sabitlenmişlerdir ve yatakla beraber iğneler de dönerek ayakları vasıtasıyla kam yollarından geçerek çalışmaktadırlar. Dolayısıyla düz örme makinelerindekinin tersine bir durum söz konusudur, yani kamlar sabit, iğneler yatakla beraber hareketlidir. Her kam sisteminin üst kısmındaysa bir mekik bulunmaktadır, mekikler yine şekil 1.4’de görüldüğü gibi mekik çemberi ile sabitlenmiştir. Dolayısı ile makinedeki kam sayısı kadar mekik mevcuttur.
Şekil 1.4 Tek yataklı bir yuvarlak örme makinesinde iğne yatağı ve kam sistemi yapısı
Yukarıda bahsedilen özellikler konvansiyonel tek yataklı yuvarlak örme makineleri için geçerlidir. Bir de Alman Mayer-Cie firması tarafından ilk defa geliştirilen relanit tipi tek yataklı yuvarlak örme makinesi vardır. Relanit tipi tek yataklı yuvarlak örme makinesinde konvansiyonel makinelerden farklı olarak platinler de silindir iğneleriyle aynı kamdan hareketlerini almaktadır (Şekil 1.5) . Her iki iğnenin arasında bir platin yer alacak şekilde yan yana sıralanmıştır. Platinler, konvensiyonel tek yataklı yuvarlak örme makinelerindeki gibi, sadece ileri-geri hareket etmeyip; düşey yönde de hafif salınım hareketiyle de, silindir iğneleri üzerine gelen yükü hafifleterek ilmek oluşumunu kolaylaştırmaktadırlar. Bu salınım hareketi Şekil 1.5 b’ de gösterilen platindeki 3 ve 5 numaralı ayaklar vasıtasıyla sağlanır.
Şekil 1.5 a) Relanit makinesinin basit kesit görünüşü (1: silindir iğnesi, 2: platin) b) iğne ve platinin aynı dikey kamda izlediği yol
Aynı zamanda relanit tipi makinelerinde, konvensiyonel makinelere göre iplik, örme bölgesinde, daha az sayıda iğne ve platin arasından geçtiği için iplik-iğne, platin arasındaki sürtünmeler daha az olmaktadır (Şekil 1.6). Bu nedenle sürtünmelerin yol açtığı problemler daha azdır ve ilmek oluşumu da daha hızlıdır.
İlmek oluşumunun daha sorunsuz ve hızlı olması bu makinelerde yüksek devir sayılarının daha rahat elde edilebilmesini sağlar, bu da birim zamandaki üretimi arttırır.
Şekil 1.6 İki farklı örme bölgesinde ipliğin iğne ve platinler arasından geçiş pozisyonu