Tekstilde özellikle kumaş apre, baskı ve boyamada kullanılan bazı kimyasal maddeler hakkında kısa ve öz bilgiler paylaştığımız yazımızı sunuyoruz.
HYPO (Çamaşır Suyu): Sarı, berrak (d=1,21 gr/cm3 ) bir sıvıdır. Tekstil ağartılmasında ve çamaşırhanelerde beyazlatıcı olarak kullanılır.
AMONYAK (NH3): Renksiz keskin kokulu göz yaşartıcı bir gazdır. 0,92 gr/cm3 yoğunluktadır. Sıvı halde %20–29 çözelti şeklinde 25 kg’lık çelik kaplarda saklanır.
SODA (NaCO3): Suda çabuk çözünmektedir. Suların kalıcı sertliğinin giderilmesinde kullanılır. Reaktif boyalarla baskı işleminde; alkali ortam sağlamak için, küp boyalarla baskıda; pataşe olmadığı zaman alkali ortamı sağlamak için yıkama banyolarında, nitrit metoduna göre ve indigosol boyamada kullanılır.
HİDROJEN PEROKSİT (H2O2): Şurup kıvamında renksiz kokusuz bir sıvıdır. İyi bir renk giderici olduğundan endüstride, ipek, yün, kuş tüyü v.b‘nin ağartılmasında kullanılır. Mikropları öldürdüğünden %3 ‘lük çözeltileri halk arasında oksijenli su olarak bilinir. Yaraları temizleyici olarak kullanılır. Tekstilde yükseltgen madde olarak yıkama işleminde (ronjan baskı sonrası yıkamalarda ve kumaş yüzeyi aşındırılmasında) kullanılır. Ayrıca işlem görmemiş kumaşı ağartmada kullanılır.
HİDROKLORİK ASİT (TUZ RUHU): Çok kullanılan asitlerden biridir. Kükürtlü hidrojen, H2S, NH4CL ve diğer klorürlerin elde edilmesinde, mermerlerin temizlenmesinde birçok organik maddeler, boyalar, vinil klorür elde edilmesinde kullanılır. Metallerin üzerinde şiddetli aşındırıcı etki yapar. Cam şişe ve damacanalarda nakledilir.
SÜLFÜRİK ASİT (H2SO4): Ham petrolün tasfiyesinde, barut fabrikalarında nitroselüloz gibi patlayıcı maddelerin imalinde kullanılır. Tekstilde baskı ve boyada, mineral boya olarak kullanılır.
FOSFORİK ASİT(H2PO4): Kokusuz kristalize katı bir cisim olup 42,3 °C’ de erir.
SİTRİK ASİT: Meyve asidi ve pH düzenleyicisidir.
POTASYUM KARBONAT (POTAŞE): Küp boya baskılarında, alkali ortamı sağlamak için kullanılır.
SODYUM HİDROKSİT (NaOH): Suda kolay çözülür ve %50 lik NaOH çözeltisi 13 C de donar. Çok korozif bir maddedir ve sağlığa zararlıdır. Havadan kolayca nem kapar. Nem aldığında karbonatlaşır.
- Kullanım alanı: Tekstil terbiye işlemlerinde
- NaOH bileşiği; terbiye, boya ve baskıcılıkta yaygın olarak kullanılır.
- Bazikliği; yüksek pH ortamı sağlar ve özellikle, pamuklu kumaşların ön terbiyesinde kullanılır.
- Kaynatma; merserizasyon, polyesterlerin alkalizasyonu işlemlerinin temelidir. Bazik ağartmalar, küp naftol, reaktif boyamalarda önemli kullanımı vardır. Boyar maddelerin tutunmasını sağlamak ve yıkama makinesinde ortamın asidik durumunu etkisizleştirmek için kullanılır (ortamı mavileştirir). Sıvı ve katı (payet)olarak temin edilir.
- Sıvı kostik çözeltisinin yoğunluğu; çözeltilerin katı madde içeriğini tanımlamakta kullanılan bir çeşit yoğunluk derecesi olan, Baume olarak adlandırılır. B°, Be°, Bé° gibi simgelerle gösterilir. Katı kostik çözülerek, istenen yoğunlukta çözelti hazırlanır.
- Genelde; 35–50 Bé°’ de kullanılır.
SODYUM ASETAT: Diazo boyalarının hazırlanmasında pH’ı tamponlayıcı olarak kullanılır.
SODYUM SİLİKAT (SU CAMI): Kazanlarda pas lekelerini önlemede kullanılır.
SODYUM NİTRİT: Diazo boyalarının diazolama işleminde, nitrit metoduna göre indigosol boyamada kullanılır.
SODYUM BİSÜLFİT: Otoklavda pişirme sırasında, bezin; oksiselüloza dönüşerek çürümesini önlemek için, varyamin altına rezerve baskıların yıkanmasında, varyamin fazlasını gidermek için kullanılır.
SODYUM BİKARBONAT: Reaktif boyalarla baskıda alkali ortam sağlamak için kullanılır.
SODYUM HEGZA META FOSFAT: Suyun sertliğini giderici ve alginat patlarının akışkanlığını arttırıcı olarak kullanılır.
DİAMONYUM FOSFAT: Pigment baskılarda binder kondenzasyonu için katalizör olarak kullanılır.
MONO ETİLEN GLİKOL (C2H6O2): Dinamit yapımında, tütün, kağıt tekstil boyaları, dekoratif boyalar ve polyester imalatında solvent olarak tekstil sanayinde rutubetlendirici ve kozmetik sanayinde parfümeri üretmi için fiksatör olarak kullanılan bir üründür.
KARBON TETRA KLORÜR (CCl4): Polar olmayan ya da biraz polar olan organik bileşikler için çoğu kez çözücü olarak kullanılır. Düz boyada boyanın kumaş üzerinde tam tutunup tutunmadığını anlamak için kullanılır.
NİTRİK ASİT (HNO3): Çok eskiden beri tanınmış olmasına rağmen kendine sülfürik asitten sonra uygulama alanı bulmuştur. Nitro selüloz, nitro gliserin, boyar maddeler, nitratlı gübreler gibi ürünlerin eldesinde kullanılır. Bozulmayı önlemek için renkli şişelere konur.
ASETİK ASİT (CH3COOH) (Sirke Asidi): Birçok organik boyalar, ilaçlar ve suni ipek eldesinde işe yaradığı gibi meyve ve sebzelerin konserve edilmesinde kullanılır. Kumaşın türüne göre asit kullanımı yapılır. Ayrıca asetik asitin ucuz olması tercih nedenidir.
KALSİYUM KLORÜR (CaCl2): Nem düzenleyici, katı (kristalize ) bir maddedir. Kalsiyum klorürün kullanılmadığı ticari alan çok azdır.
MAGNEZYUM KLORÜR: Buruşmaz apre reçetesinde katalizör olarak kullanılır.
DOP YAĞI: PVC’ nin kalenderleme, kaldırarak kaplama bez plastikleme ekstrüzyon ve enjeksiyon kalıplama işlerinde dop yaygın olarak kullanılmaktadır.
REÇİNE: Sanayide ve evlerde kullanılan suların çeşitli minerallerden arındırılmasında, su tasfiye cihazlarının içinde kullanılır. SAF SU: Hassas çözeltilerin hazırlanmasında kullanılan arı bir sudur.
TRİKLORETİLEN (C2HCl3): Renksiz, özel kokulu, kıvamlı bir sıvıdır. Tıpta aneztezik olarak kullanılır. Teknikte çözücü olarak bilhassa elbise v.b kuru temizlemesinde faydalıdır.
PERKLORETİLEN (C2Cl4): PVC üretiminde hammadde olarak; petrol ürünlerinden, benzinde kullanılan ‘’Tetraetylllead’’ üretiminde, boya sökücü ve hava meydanlarında lastik izlerini temizleyici ürünlerde, nitrik bazlı lastiklerden hazırlanan yapıştırıcıların yapımında kullanılır.
METİLEN KLORİT: Yağlı boyalar için boya sökücü olarak, nitro selüloz, laklar, kauçuklar, reçineler, yağ ve vakslar ve birçok organik bileşikler için solvent olarak, fotoğraf filmlerinin üretiminde, tekstil ve deri sanayinde, lokal anestezide ve soğutucu olarak, dişçilikte aerosoller alkoloidler gibi ürünlerin sentezinde kullanılır. Korozif etkisi yoktur. Deniz, demir ve karayolu tankerleriyle taşınabilir. Yanıcı değildir. Bu nedenle depolanması ve taşınması özel bir özen gerektirmez, ancak uyuşturucu etkisi vardır.
ASETON (CH3COCH3): Renksiz, hoş kokulu 56 C’de kaynayan suda kolay çözülen yanıcı bir sıvıdır. İyi bir çözücü olduğundan yağ, asetilen ve verniklerin çözülmesinde kullanılır. ( d=0,821 gr cm3)
ETİL ASETAT (CH3COOC2H5): Oto boyalarının ve matbaa mürekkeplerinin, dekoratif boyaların, sentetik kauçuk bazlı yapıştırıcıların üretiminde solvent olarak, ayrıca sentetik ve selülozik tiner imalatında kullanılır. Saç variller içinde ambalajlanır.
İZOPROPİL ALKOL (CH3CHOHCH3): Matbaa ve çabuk kuruyan mürekkeplerin imalatında, kaplama işlerinden önce metallerin temizlenmesinde donmayı önleyici katkı olarak benzinde, kozmetikte saç spreylerinin formülasyonunda kullanılır. Saç varilleri içinde depolanır.
KROMİK ASİT: Bakır desen vallaerinin kromla kaplanmasında elektroliz banyosunda kullanılır.
TARTARİK ASİT: Pigment boyalarıyla baskıda katalizör olarak kullanılır. ÜRE : Azoik boyaların, reaktif boyaların, krom boyalarının hazırlanmasında çözücü ve nem çekici olarak kullanılır.
GLİSERİN: Küp boyaların hazırlanmasında nem çekici olarak, apre reçetelerinde nem çekici ve yumuşatıcı olarak kullanılır.
KİTRE: Baskı patlarının hazırlanmasında ve kıvamlaştırılmasında kullanılır.
MISIR NİŞASTASI: Baskı patlarının hazırlanmasında kıvamlaştırıcı madde olarak, apre işleminde kumaşa tutum kazandırıcı olarak kullanılır.
SODYUM ALGİNAT: Reaktif baskı boyalarının hazırlanmasında kıvam maddesi olarak kullanılır.
POLİVİNİL ASETAT: Yıkamaya dayanıklı aprede kullanılır.
POLİVİNİL ALKOL: Film basma makinelerinde kumaşı blankete yapıştırmada yapıştırıcı olarak, baskı patları için kıvam maddesi olarak, aprede tutum verici olarak kullanıldığı gibi, pigment baskıda da kullanılır.
BUTİL ASETAT: Düz filmdruck şablonların hazırlanmasında basacak kısımlardaki lakın sökülmesinde kullanılır.
RENKLİ ALKOL: Azoik boyaların, naftol çözeltilerinin, krom boyalarının hazırlanmasında çözücü olarak kullanılır.
GAZ YAĞI: Pigment ve reaktif boyalar için suda/yağ tipi emülsiyon patlarının hazırlanmasında yağ kompanenti olarak kullanılır.
NEFT YAĞI: Baskı patlarında ve merserize banyolarında köpük kesici olarak kullanılır.
ZEYTİNYAĞI VEYA AYÇİÇEK YAĞI: Nişasta patının hazırlanmasında yumuşatıcı olarak kullanılır. Haşıllama esnasında ipliğe yumuşaklık kazandırarak esneklik vermek için kullanılır.