Pigment boyar maddelerle baskı işlemi tek adımda direkt baskı yöntemi ve aşındırma yöntemi ile yapılır.
BASKIDA KULLANILAN PİGMENT BOYAR MADDELER
Kıvamlaştırıcı, binder, üre veya gliserin, iyon tutucu, köpük kesici baskıda kullanılan pigment boyar maddelerdir.
Pigment Boyar Maddelerin Özellikleri
Pigment boyar maddeler suda çözünmeyen, elyaf ile muamele edildiğinde hiçbir kimyasal reaksiyon göstermeyen renkli parçacıklardır. Bunun sebebi yapısında SO4 -2 (sülfat) gibi suda çözünmeyi sağlayan grupların bulunmamasıdır. Elyafa ancak mekanik olarak tutunmaları söz konusudur. Bu da yardımcı bir maddeyle olur. Pigment boyar maddelerin elyafa böyle tutunmalarını sağlayan yardımcı maddelere binder (bağlayıcı) denir.
Binderler kimyasal birer yapıştırıcı olarak düşünülebilir. Binderler pigmentin elyafın yüzeyine yapışmasını sağlayan kimyasallardır. Binderlerin birçoğu elyaf ile mekanik bağ yaparken bazıları da kimyasal bağ yapar.
Pigment Boyar Maddelerin Haslıkları
Baskıda kullanılan pigmentler içerisinde binder olan patlar da kumaşa basılır ve kumaş yüzeyinde ince bir film tabakası şeklinde mekanik olarak tutunur. Sonra yüksek sıcaklıklarda fikse edilir. Film içerisine yerleşmiş boyar madde parçacıkları ne suda çözünür ne de lif ile bağ yapar durumdadır. Bu nedenle sürtünme haslıkları düşüktür. Kumaşta yumuşak bir tuşeye sahiptir. Renk verimi ve parlaklığı da yüksektir. Ayrıca geniş renk paletine sahiptir.
Pigment Boyar Maddelerin Kullanım Yerleri
Pigment boyar maddeler hemen hemen bütün elyaf türleri ve karışımları için kullanılabilen boyar maddelerdir. Diğer boyar maddelerle baskıda karşılaşılan zorluklar bu boyar maddelerde yoktur. Fiksaj ve ard işlemlerinin maliyetlerinin düşüklüğü nedeniyle tercih edilir. Fakat hassas materyallerde binderlerin tutumu bir miktar olumsuz etkilemesi dezavantajlarından sayılabilir.
PİGMENT BOYAR MADDELERLE BASKI
Pigment boyar maddelerle baskı işlemi tek adımda direkt baskı yöntemi ve aşındırma yöntemi ile yapılır. Direkt baskı yönteminde kullanılacak baskı patında pigment boyar maddenin ihtiyaç duyduğu tüm kimyasal ve yardımcı maddeler vardır. Bir pigment baskı patında kullanılan kimyasallar şöyle sıralanabilir:
- Kıvamlaştırıcı
- Binder
- Üre veya gliserin
- İyon tutucu
- Köpük kesici
- Pigment boyar madde
Kıvamlaştırıcı olarak emülsiye kıvamlaştırıcılar kullanılır. Emülsiye kıvamlaştırıcılar su ve gaz yağı karışımıdır. Genellikle % 70 gaz yağı, % 29 su ve % 1 emülgatörden oluşur. Emülsiye kıvamlaştırıcılar haricinde sentetik kıvamlaştırıcılar veya kitre alginat gibi doğal kıvamlaştırıcılar da kullanılabilir. Binderler bağlayıcı olarak görev yapar. Organik yapıdır. Moleküllerindeki zincirin uzunluğuna bağlı olarak binderin kumaşa verdiği sertlik veya yumuşaklık değişir. Uzun zincirliler biraz daha yumuşak olurken haslık özelliklerinde bir miktar düşüş gözlenir. Üre veya gliserinin kullanım amacı baskı patının nem oranını artırmaktır. Üre veya gliserin, bünyelerinde su tuttukları için bu nem fikse sırasında gerekli olan ortamın sağlanmasında kullanılır.
İyon tutucular su ile birlikte gelebilecek ağır metal iyonlarının patın içerisindeki kimyasal maddelerin yapılarının bozulmasını önlemek için kullanılır. Arıtılmış su kullanılıyorsa iyon tutuculara gerek duyulmayabilir. Baskı patları kıvamlı, yüksek viskoziteli karışımlardır. Bu karışım hazırlanırken önce kıvamlaştırıcı su ile uzun süre yüksek devirde karıştırılır, ardından kimyasallar sırayla bu karışıma ilave edilir ve bu süre içerisinde pat karıştırılmaya devam edilir. Bu yüksek devirde karışım köpüklenmeye sebep olabilir. Bunun önlenmesi için köpük kesici kullanılır. Tüm kimyasallar eklenince pat baskıya hazır demektir
Pigmentlerle direkt baskı üç adımda gerçekleşir:
- Direkt baskı
- Kurutma
- Fikse
Direkt baskı, baskı patının renksiz kumaş yüzeyine direkt basılması esasına dayanır. Pigment boyar maddelerle baskı işleminde kumaş her zaman renksiz kumaşa basılmayabilir. Çeşitli renk efektleri yaratmak için modaya göre renkli kumaş yüzeylerine de baskı yapılması mümkündür. Çünkü pigmentler boyar maddeler gibi bağ yapmadıkları için kapatıcılıkları diğer tüm boyar maddelerden fazladır. Üzerine basıldığı rengi kapatma özelliğine sahiptir. İkinci adım olan kurutma, baskı yapıldıktan hemen sonra yapılmalıdır. Bu işlem, her ne kadar pat kıvamlı ve akması, yayılması zor olsa da fikseye gitmeden önce bir kurutma işleminden geçmelidir.
İşletme içerisindeki iş akışına bağlı olarak kumaş baskıdan hemen sonra beklemek zorunda kalabilir ve fikseye giremeyebilir. Bu esnada renklerin karışmaması, birbiri üzerine sarılan ya da yığılan kumaşın kendini kirletmemesi için bir ara kurutmaya ihtiyaç duyulur. Bu işlem 100-120 °C sıcaklıklar civarında ve sadece kumaş üzerindeki patı kurutmak amaçlı yapılır. Islaklığın yoğunluğuna göre 5-10 dakika arasında değişir. Binderlerin bir diğer kullanım yeri ise renkli aşındırma baskıda aşındırma patındadır. Pigmentler kimyasallardan etkilenmedikleri için renkli aşındırmada aşındırma patının içerisine konur. Genellikle reaktif zeminli kumaşların aşındırılmasında aşındırılan yerin renklendirilmesi için kullanılır. Bu baskı için baskı adımları da şöyledir:
- Baskı
- Kurutma
- Fiksaj
Bu üç adım direkt baskı ile aynıdır. Sadece birinci adımda renksiz değil özellikle renkli ve genellikle reaktif boyar madde ile boyanmış bir kumaş üzerine baskı yapılır. Pat içerisindeki kimyasallara ek olarak bir de reaktif boyar maddeyi aşındırıcı indirgen ya da yükseltgen madde ilave edilir. Ancak kullanılan kıvamlaştırıcının konulacak bu aşındırma maddesinden etkilenmeyecek bir kıvamlaştırıcı olmasına dikkat edilmelidir. En son adım fiksaj adımıdır. Bu işlem 180-200 °C arasında 3-5 dakika süre ile yapılır. Bu aşamada binder, kumaş ile bağ yapar ve fiksaj gerçekleşmiş olur
Işık Kabininde Renk Kontrolü
Işık kabini üzerinde gün ışığı, UV ışığı ve TL-84 ışığı bulunan bir kutudur. Bu kutu içerisinde subjektif olarak renk karşılaştırması yapılır. Gün ışığı her türlü rengin karşılaştırılmasında kullanılır ve genel bir değerlendirmede ölçüttür. UV ışığı ultraviyole (mor ötesi) ışığın kısaltmasıdır. Fosforlu renklerin ve optik beyazlatma yapılmış kumaşların tespitinde kullanılır. TL-84 aydınlatma indeksi yüksek mağaza ışığıdır. Müşteri isteği doğrultusunda kullanılan bir ölçüttür.