DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE HALI SEKTÖRÜ 2022

Dünya’da Halı Sektörü

Dünya halı ticareti son yıllarda hızlı bir gelişim sergilemektedir. Dünyada halı ticareti; el halısı, makine halısı ve tuft halı olarak üç temel grupta ele alınmaktadır. Bu halı gruplarının üretim tekniklerinde, maliyetlerinde, tüketici profilinde, kullanımında, pazar yapısında farklılıklar bulunmaktadır.

Üretim açısından makine halı sektöründe üretim Çin, Hindistan, Belçika, Türkiye, Amerika, Japonya, Mısır ve İran gibi ülkelerde yoğunlaşmıştır. Bu ülkelerde yer alan firmalar daha çok doğal ve sentetik elyaflar kullanarak dokuma ve tuft halı üretmektedir. Dünya makine halısı sektöründe önde gelen başlıca şirketler arasında ise; Belçika’da Balta, Mısır’da Oriental Weaver, Japonya’da Suminoe Textile, ABD’de Beaulieu, Interface, Mohawk Industries ve Shaw Industries yer almaktadır. Satış ve pazarlama olarak sektör incelendiğinde toplam makine halısı ithalatı 2015 yılında 13,4 milyar dolar, 2016 yılında 13,3 milyar dolar, 2017 yılında 14,3 milyar dolar, 2018 yılında ise 14,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

Çizelge 2.1’de yer alan Dünya makine halısı ithalatına göre ABD, Almanya, Japonya İngiltere ve Suudi Arabistan önde gelen ülkeler olarak yer almaktadır. Bu ülkeler dünya makine halısı ithalatının %46’sını elinde bulundurmaktadır.

Türkiye dünyadaki en büyük makine halısı ihracatçısı durumundadır. Dünya makina halısı ihracatında yer alan ülkelerin sıralaması Çizelge 2.2’de verilmiştir.

Dünya makine halısı ihracatında Türkiye, Çin, Hindistan Belçika ve Hollanda ilk sıralarda gelmektedir. Türkiye; halı pazarının yaklaşık olarak %29’una hâkim durumda bulunurken Çin ise Türkiye’den sonra ikinci sırada (%19,8’lik pazar payı) yer almaktadır.

2019 yılında 42 milyar dolarlık bir büyüklüğe sahip olan Dünya halı üretiminin 2030 yılına kadar yaklaşık olarak %4’ün üzerinde bir büyüme göstereceği ve pazar büyüklüğünün ise 65 milyar dolara çıkacağı öngörülmektedir. Küresel halı ve kilim üretiminde; Çin %22,7’lik pazar payı ile birinci, ABD %21’lik pazar payı ile ikinci, Türkiye %7’lik Pazar payı ile üçüncüdür. 2030 yılına kadar küresel halı ve kilim üretiminde öngörülen yıllık ortalama büyüme oranları ise ABD’de %2,7, Çin’de %7,8 ve Türkiye’de ise %9,9’dur.

Türkiye‘de Halı Sektörü

İnsanlığın en eski el dokuma sanatlarından biri; halıcılıktır. Halıcılığın geçmişi ise milattan önceki yüzyıllara kadar uzanmaktadır (Karahan, 1989). Halıcılığın tarihi incelendiğinde ilk halının Türk kavimleri tarafından dokunduğu görülmektedir. Tarihi belgelerde olduğu gibi halılar da dokundukları dönemin sosyal-ekonomik yapısını göstermektedir. 18. yüzyıldan sonra sanayinin gelişmesi ile birlikte dokuma makineleri icat edilmiş ve el halıcılığı kritik bir döneme girmiştir. Böylelikle Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde geleneksel el dokuma halıları yerini makine dokuması halılara bırakmıştır. 2000’li yıllardan sonra Türkiye parça makine halısı ve tuft halı üretiminde büyük ilerleme kaydetmiştir.

Türkiye, makine halısı sektörüne büyük miktarda yatırımlar yapmıştır ve 90’lı yıllardan sonra makine halısı ihracatı sürekli olarak artış göstermiştir. Türkiye’de halı sektörü bazı avantajlara sahiptir.

Bunlar;

• Türkiye’nin hem yün iplik hem de sentetik iplik üreten bir ülkedir.
• Ana pazarlara yakındır (Ortadoğu, Avrupa ve SSCB ülkeleri).
• Nitelikli ve ucuz işgücüne sahip olması el dokuması halı üretiminde kalifiye iş gücüne sahiptir. Makine halıcılığı sektöründe ise tecrübeli insanlara sahiptir.
• Liberal ticaret politikalarına sahiptir.
• Esnek üretime sahiptir.
• Yüksek rekabet gücüne sahiptir.
• Türk halısının önemli bir marka niteliğinde olması.
• Kaliteye, çevreye ve insan sağlığına, işçilerin çalışma koşullarına büyük önem verilmektedir.
• Dağıtım kanalları, pazarlama ağı, etkili Ar-Ge faaliyetleri ve otomasyona dayalı teknoloji kullanımına sahiptir.
• AB ile Gümrük Birliği anlaşması ve diğer bazı ülkeler ile serbest ticaret anlaşmaları vardır.

Çizelge 2.3’te Türkiye’de makine halısı sektöründe yapılan ihracat rakamları yer
almaktadır.

Çizelge 2.3 Türkiye makine halısı ihracatı (birim değer;1000$, birim miktar; 1000kg)

2009 yılında yaşanan küresel krizin etkisi ile birlikte makine halısı ihracatı bir miktar düşüş göstermiştir. Türkiye’nin makine halısı ihracatı uzun yıllar artış gösteren sektörler arasında yer almış ve makine halısı ihracatı, 2010 yılından 2015 yılına kadar artış göstermiş olup 2015 yılında değer bazında %14,8 oranında azalmış ve ihracatımız 1,7 milyar dolar civarında gerçekleşmiştir. Halı sanayi üretimi 2016 yılının ilk çeyreğini artış, ikinci çeyreğinde ise düşüş, üçüncü ve dördüncü çeyreğini ise artış eğilimi ile kapatmıştır. Bu durumda 2016 yılında ise makine halısı ihracatı miktar bazında değişim göstermezken değer bazında %5 oranında azalarak ihracat 1,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Çizelge 2.1’de görüldüğü üzere 2017 yılında da halı sanayi üretiminde artış eğilimi devam etmektedir. 2018 yılında değer bazında %3,7 oranında artmış ve 1,9 milyar dolar değerinde gerçekleşmiştir. Makine halısı ihracatı 2018 yılında birim fiyatı 3,06 dolar değerinde gerçekleşerek son üç yılın en yüksek değerine ulaşmıştır.

Türkiye’nin halı sektörü ihracatının genel ihracat içerisindeki payı Çizelge 2.4’te gösterilmektedir

Çizelge 2.4 Genel ihracat performansı içinde halı sektörü ihracatının payı

Çizelge 2.4’e göre 2021 yılı Ocak – Aralık döneminde Türkiye’nin toplam ihracatı 2020 yılının aynı dönemine göre %32,9 oranında artmış ve yaklaşık 170 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde gerçekleşen halı ihracatımız %22,1 oranında artarak 3,1 milyar dolar olarak kaydedilmiştir. Türkiye’nin toplam ihracatı içindeki halı ihracatının payı ise 2020 yılı Ocak – Aralık döneminde %1,5 iken 2021 Ocak – Eylül döneminde ise %1,4 oranında olmuştur. 2021 Ocak – Aralık dönemi Türkiye halı ihracatının sanayi ürünleri içindeki payı ise 2020 yılı Ocak – Aralık dönemine göre %1,9 oranında artış göstermiştir.

T.C.
KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANA BİLİM DALI

ÖZNUR ÖZDİNÇ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
KAHRAMANMARAŞ 2022
Kaynak: https://tez.yok.gov.tr