GİYSİLİK DERİ ÇEŞİTLERİ

Ticari Deri Türleri

Kullanım amaçlarına göre derileri şu sınıflara ayırabiliriz:

• Giysilik ve eldivenlik deriler
• Saraciyelik ve çantalık deriler
• Ayakkabı yüzlük ve taban derileri
• Sürüngen derileri ve egzotik deriler
• Döşemelik deriler
• Astarlık deriler
• Teknik kullanım derileri

Giysilik Deriler

Günümüzde giysilik deriler hayvan türüne, tabaklama ve finisaj şekline göre gruplandırılmaktadır.

• Hayvan Türüne Göre: Küçükbaş hayvan postu, keçi ve oğlak postu, büyükbaş hayvan derileri (dana, sığır, tay ve at gibi) ayrıca geyik, karaca, antilop, ceylan v.b. av hayvanları.
• Tabaklama Türüne Göre: Burada tüm giysilik derilerin % 80 i ile ilk sırayı krom ile tabaklanmış giysilik deriler alır. Bunu takiben bitkisel – krom – sentetik kombine tabaklanmış deriler ile sadece balık yağı ile tabaklanmış güderi deriler izlemektedir.
• Finisaj İşlemine Göre: Deriler görünüşlerine göre, sırça yüzü düzgün giysi derileri (napa vb.), sırça yüzü zımparalanmış deriler (nubuk vb.) ve et yüzü zımparalanmış deriler (süet vb.) olmak üzere sınıflandırılır.

Eldivenlik Deriler

Glase deri kullanılır. Bu deri özel tabaklama çözeltisinde sırça yüzü ile tabaklanmış, kromla retenajlanmış (ikinci tabaklanma) eldivenlik derilerdir. Ham deri olarak oğlak ve kuzu postları kullanılır. Bu derilerin tutumu çok yumuşaktır.

Saraciyelik ve Çantalık Deriler

• Blank deriler kullanılır. Bunlar bitkisel tabaklanmış, kısmen yağlanmış, doğal ya da yapay biçimde boyanmış saraciye, çanta ve binici takımları için kullanılan sığır derileridir. Ham deri olarak iyi bir yapıya sahip öküz, inek ve düve derileri kullanılmaktadır.
• Vaketa: Bu derilerde tabaklamadan önce yarılmış büyük sığır derileri kullanılmaktadır. 1-2 mm kalınlığa sahiptirler. Yoğun kireçlik işlemi yapılmış daha sonra da kireci tam uzaklaştırılmıştır.

Ayakkabı Yüzlük ve Taban Derileri

Ayakkabı Taban Derileri

• Kösele: Kalın ve az bükülür özellikte olan derilerdir. Bitkisel yöntemle tabaklanmış iyi bir sağlamlığa sahiptirler. Ham deri olarak kullanılan ağır sığır derileri, iyi gelişmiş öküz ve düve derileri kullanılır.

Ayakkabı Yüzlük Deriler

• Boxcalf (vidala) deriler: Ayakkabı yüzlük derilerinde en önemli olan ve en çok çalışılan yumuşak bir tutuma ve büyük bir dayanıklılığa sahip bir deri türüdür. Ham malzeme olarak oniki ayak kare büyüklüğüne kadar olan dana dileri kullanılır.
• Dana rugan: Derinin et yüzü ya da sırça yüzü cilalanarak kullanılır. Bundan başka nubuk, süet derileri ve yüzlük at derileri ile kanguru derileri de ayakkabı imalatında kullanılır.

Sürüngen Derileri ve Egzotik Deriler

Uzama yetenekleri azdır. Kullanım alanları sınırlı olduğundan pahalıdırlar. Bu derilerin ithal edildiklerinden nakliyat masrafları da fiyata yansımaktadır. Sürüngen derileri timsah, kertenkele, yılan derileri gibi gruplandırılır. Bunlardan çanta, valiz, küçük deri eşyalar, kemer, ayakkabı ve aksesuarlar elde edilir.

Döşemelik Deriler

Domuz derileri hava geçirgenliği özelliğinden dolayı genelde oto döşemeciliğinde kullanılır. Mobilyanın modeli ve kullanım amacına göre istenen malzeme seçilir. Bu deriler rahatlıkla dikilir, yapıştırılır, gerilir ve çivilenebilir.

Astarlık Deriler

Ayakkabı üretiminde astarlık deriler yüzlük deriler kadar önemlidir.

Astarlık derilerde aranan özellikler:

1. Yumuşak ve emici olmalıdır.
2. Su buharını muhafaza etme yeteneğine sahip olmalıdır.
3. Sıcak ve soğuktan koruma özelliğine sahip olmalıdır.
4. Tere dayanıklı olmalı ve rengini atmamalıdır.
5. Hava almalı, ayakkabıda bulunan nemi dışarı atmalıdır.

Teknik Deriler

Deri giyim sanayinde kullanıldığı gibi aşağıdaki biçimlerde de kullanılabilmektedir:

1. Kayışlık deriler
2. Transparent deriler (cilt kapakları)
3. Güderi derileri
4. Müzik aletleri
5. Bandaj deriler
6. Yalım derileri
7. Tekstil makineleri için kullanılan deriler
8. Koruyucu iş derileri

Mamul Deride Ölçü ve Tartı

Çantalık, ayakkabı yüzlük derilerde olduğu gibi giysilik ve mobilyalık derilerde de alan hesaplamasında ölçü birimi olarak İngiliz ayak kare ölçüsü kullanılmaktadır. Sadece kösele gibi deriler ağırlıklarına göre satılırlar.

1981 yılında Avrupa topluluğu kendi üye ülkeleri için metre sisteminin (cm2, dm2, m2) derinin yüzey hesaplanmasında kullanılmasına karar verilmiş ise de, İngiltere ile eski kolonilerde ve Amerika’da eski ölçü sistemlerine bağlı kalınmıştır. Bu şekilde uluslararası deri piyasasında İngiliz ayak kare ölçüsü halen geçerlidir. Sürüngen ve balık derileri gibi lüks derilerde genişlik ve yüzey ölçüsü olarak inç kullanılmaktadır

1 inç = 2,54 santimetredir.
1 İngiliz ayak ölçüsü = 12 inç = 12 x 2,54 cm = 30,48 cm
1 İngiliz ayak kare = 30,48 cm x 30,48 cm = 929 cm²veya 9,29 dm² dir.
( tam olarak 929,0304 cm²)
1 m² ise = 100 dm² : 9,29 dm² = 10,76 ayak karedir.
Yani 9,29 dm² veya 929 cm² = 1 ayak karedir.

Günümüzde ayak hesabı modern makinelerde yapılmaktadır. Alan ölçme, optik algılayıcılarla ölçülüp mikro bilgisayar ünitesinde değerlendirilerek yapılmaktadır. Tüm programlama parametre seçimi ve sonuçları izlenmesi bilgisayar ile yapılmaktadır.

Deride Asorti İşlemleri

Net ağırlık, bir ölçü olmak üzere; büyükbaş, küçükbaş ile koyun derileri ve postları ağırlıklarına göre asortlanır.

• Büyükbaş, Dana ve At Derileri: Avrupa dâhilinde ve haricinde Federal Almanya’da olduğu gibi asortlanır.
• Küçükbaş Hayvan Derileri: Tüm dünyada asortlama işlemi oldukça standarttır. Ancak her bir devlette kendi diline ait tabir ve kavramlar kullanılmaktadır.
• Koyun postları şu şekilde asortlanır:
  • Yaşlarına göre,
  • Yünlerin inceliğine göre,
  • Rengine göre.

Kesim işlemine başlamadan önce, giysi dikilecek deriler çeşitli özelliklerine göre tasnif edilir. Deriler, boyuna ortadan katlanarak ve kaydırılarak asorti masanın üzerine dizilir. Asorti yapılacak yerin yeterince aydınlık olması (florasan ışığı ) gereklidir. Bu deriler her bir modele yetecek ayak ölçüsüne göre gruplanır. Gruplarken derilerin;

• Renginin birbirine çok yakın olmasına
• İnceliğin kalınlığın birbirine uymasına
• Cilt hatalarına
• Varsa tüy yönü ve rengine dikkat edilir.

Deri Giysilerin Temizlik ve Bakımı

Deri ürünün uzun süre kullanabilmesi için aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir;

• Deri ürünlerin cinsine göre temizlik yöntemleri farklılık gösterdiğinden mağazalara danışmanız ya da profesyonel kuru temizleme şirketlerine başvurmalıdır.
• Süet veya nubuk dışında yağ bazlı lekelerde; kuru ve temiz bir bez ile derinin üzerindeki yağ alınır. Leke derinin içinde zamanla yok olacağından kesinlikle su sürülmemelidir. Mürekkep, oje gibi çıkması zor olan lekeler için profesyonel kuru temizleme şirketlerine başvurulmalıdır.
• Süet veya nubuklarda yağ lekesi olursa, lekeli kısma tebeşir tozu veya pudra dökülerek yağın yayılması engellenerek yağ alınmalıdır.
• Deri tamamen doğal ve lifsiz bir yapıya sahip olduğu için kullanım sonrasında yıkama işlemine tabi tutulmaz.
• Eğer deri etek-ceket, pantolon-ceket gibi iki parçalı takımlar var ise, temizlikte solma durumunda takımın parçalarının renginin eşit kalması için ikisi birlikte kuru temizlemeye verilmelidir.
• Boyun bölgesinde eşarp kullanılması, özellikle süet ve nubuk ürünlerde bu bölgenin vücut yağından lekelenmesini engelleyecektir.
• Deri giysilerin formunun bozulmaması için cepleri boşaltılarak, omuzları destekli geniş askılara asılır ve askıdan kaymamasına dikkat edilir.
• Kırışıklıklar genellikle askıda açılır. Eğer ütü yapılması gerekiyorsa, pres ütü ile ütülenir. Ütü düşük ısıda ve buharsız ayarlanır.
• Yanmayı ve parlamayı engellemek amacıyla ürünün üzerine astar kumaşı konur. Kumaşın üzerinden buharsız, hızlıca gezdirerek ütülenir.
• Doğal bir ürün olan deri nefes almaya ihtiyaç duyar. Bu nedenle deri eşyalar hava alan kılıflar içerisinde, sıcak olmayan, ılık ve iyi havalandırılan yerlerde saklanır.
• Deri ürünler su geçirmez değildir. Doğru şekilde kurutulduğunda kardan ve yağmurdan zarar görmezler.
• Islak veya nemli deri, saç kurutma makinesi kullanmadan veya kalorifer gibi herhangi bir ısı kaynağından uzakta asılarak, doğal olarak kurumaya bırakılır. Derinin doğal yağlarına zarar verecek fazla ısı veya nemden uzak tutulur.
• Deri ürünleri rengi solabileceğinden uzun süreli direk güneş ışığına bırakılmaz.
• Tamir ve düzeltmeler deri konusunda uzman kişiler tarafından yapılmalıdır.
• Deri giysilere zarar vereceği için iğneli herhangi bir aksesuar takılmamalı veya herhangi bir arma yapıştırılmamalı, saç spreyi veya parfüm sıkılmamalıdır.
• Derinin nefes almasını engelleyecek wax, silikon bazlı malzemeler ürünün üzerine sürülmemelidir.
• Nubuk veya süet ürünlerin üretim sırasında (zımparalanıp taşlanması sonucu) oluşan deri tozu, açık renk tekstil ürünler üzerine bulaşabilir. Bu toz kalıntıları ürün giyildikçe yok olacaktır. Bu nedenle ilk seferlerde aynı renk tekstil ürünlerle giyilmelidir. Sünger veya yumuşak bir fırça ile ürünün tüyleri havalandırılarak toz kırıntıları yok edilebilir.