Ham Kumaş Hata Nedenleri
Kumaşta ham madde, işçilik, makine donanımı, yardımcı madde ve çalışma şeklinin neden olduğu, gözle görülüp değerlendirilebilen ve kumaşın kalitesini düşüren kusurlara hata denir.
Kumaşta oluşabilecek hatalar genel olarak üç grupta incelenir.
- İplik üretiminden kaynaklanan hatalar
- Kumaş üretiminden kaynaklanan hatalar
- İşletme ortamından kaynaklanan hatalar
İplik Üretiminden Kaynaklanan Hatalar
İplik üretiminden kaynaklanan hatalar, ipliğin üretimi esnasında iplik dairesindeki çalışma istasyonlarında meydana gelen çeşitli hatalardır. Bu hatalar aşağıda sıralanmıştır:
Resim 1.5: Alt ışıkta kumaşın görünümü
- Nope: Kumaş yüzeyinde görünüşü bozan, iplikteki tur kaçığından kaynaklanan hatadır. Ham kontrol esnasında bu hata giderilir.
- İnce-kalın atkı: Atkı ipliğinin numarasındaki değişiklerden kaynaklanan bir hatadır. İplikte kalın ya da ince yerler bulunabilmektedir. Bu bölgelerde çap ve renk değişikleri oluşur. Ham kontrol esnasında bu hata giderilemez.
- Uçuntu: İpliğin oluşumu bitinceye kadar geçirmiş olduğu işlemlerin herhangi birinde, iplik üzerine yapışmış uçuntuların bulunmasıdır. Ham kontrol esnasında bu hata giderilir.
- Bükümsüz iplik: Atkı ya da çözgü ipliklerinin oluşumu sırasında iplik kendi etrafında döndürülerek büküm verilir. Döndürme tur sayısı az olması sonucu az bükümlü iplik veya bükümsüz iplikler oluşabilmektedir. Bu iplikler, kumaş üzerinde diğer ipliklerden farklı olarak görülür. Ham kontrol esnasında bu hata giderilemez.
- Düğüm: Atkı veya çözgü ipliklerine atılan düğümlerin kumaş yüzeyinde görülmesidir. Ham kontrol esnasında bu hatalar cımbız ile kumaşın arka yüzüne çekilerek ön tarafta görünmesi önlenir.
- Balık hatası: İplikte bükümsüzlük, yumuşak ve anormal kalınlıktaki elyaf kümeleri şeklinde görülür. Ham kontrol esnasında bu hata giderilir.
Kumaş Üretiminden Kaynaklanan Hatalar
Kumaş, dokuma veya örme dairesinde üretilirken çalışma istasyonlarında meydana gelen çeşitli hatalardır.
Dokuma Kumaş Üretimi Sırasında Oluşan Hatalar
Resim 1.6: Üst ışıkta kumaşın görünümü
Dokumada kumaş üretimi sırasında oluşan hatalar aşağıda sıralanmıştır:
- Çift atkı hatası: Aynı ağızlığa iki atkı ipliğinin atılmasıyla oluşan hatadır. Ham kontrol esnasında bu hata giderilemez.
- Kafes hatası: Dokuma sırasında çözgü iplikleriyle atkı ipliklerinin örgü dışı hatalı bağlantılar yapmasıdır. Ham kontrol esnasında bu hata giderilemez.
- Çözgü kopuğu: Çözgü ipliği koptuğu zaman lamel düşmemesi ve makinenin durmamasıyla kumaş boyunca tel boşluğu oluşmasıdır. Bu hata küçük çaplı ise iğne ve aynı iplikle boşluk örülerek giderilebilir.
- Gergin gevşek çözgü: Farklı gerginlikteki çözgü ipliği veya ipliklerin kumaş yüzeyinde oluşturduğu izdir. Ham kontrol esnasında bu hata giderilemez
- Gergin gevşek atkı: Farklı gerginlikteki atkı ipliği veya ipliklerin kumaş yüzeyinde oluşturduğu izdir. Ham kontrol esnasında bu hata giderilemez.
- Cımbar izi: Dokuma işleminde rahat dönmesi gereken cımbar iğnelerinin ayarsızlığı veya çalışma esnasında sıkışması nedeniyle cımbardan geçerken kumaş kenarlarının bozulmasıyla oluşan bir hatadır. Ham kontrol esnasında bu hata giderilemez.
- Yabancı elyaf: Atkı veya çözgü ipliğinin üretimi esnasında ya da dokuma işleminde yabancı bir elyafın ipliklere karışarak dokunun içine girmesiyle oluşan hatadır. Bu hata ancak renklendirme işleminden sonra ortaya çıkan bir hata türü olduğundan ham kontrolde giderilemez.
Örme Kumaş Üretimi Sırasında Oluşan Hatalar
Örme kumaş üretimi sırasında oluşan hatalar aşağıda sıralanmıştır:
- İğne bozukluğu: İğne dilleri veya iğne kancaları bozuk olursa iz oluşur. Bu hata giderilemez.
- İlmek bozukluğu: Ayar çeliğindeki yanlış ayarlama veya bozukluktan dolayı oluşan hatadır. Bu hata giderilemez.
- Desen hatası: Desenden kaynaklanan hatadır. Bu hata giderilemez.
İşletme Ortamından Kaynaklanan Hatalar
İşletme ortamından kaynaklanan hatalar, iplik veya kumaş üretimi esnasında ya da mamulün istasyonlara taşınması esnasında oluşan hatalardır.
Yağ lekesi
- Yağ lekesi: İplik ve kumaş üretimi esnasında makinelerden bulaşan lekelerdir. Yağ lekesi, kumaş üzerinde az miktarda ise ham kontrol esnasında, fazla ise terbiye işlemlerinde giderilir.
Hatayı Önleme
Özellikle entegre tesislerde kontrolü yapılan kumaşın üretimi devam ediyorsa derhal dokuma dairesine bilgi verilir. Bu şekilde oluşabilecek hataların önüne geçilmiş olunur. Ham kontrol esnasında tespit edilen hatalar, ham kumaş kontrol raporuna yazılarak dokuma dairesine verilir. Dokuma dairesi, bu rapora göre gerekli önlemleri alarak üretime devam eder.