HESAP İŞİ NAKIŞI

Hesap İşi Nedir?

Tersi ile yüzü aynı görünüşte olan ve kumaş ipliği sayılarak yapılan işlemelere hesap işi denir. Millî işlerimizden bir tanesidir.

Hesap İşinin Özellikleri

Hesap İşi Kumaş ve İplik Özelliği

Hesap işi, ipliği sayılabilen kumaşlar üzerine uygulanır.

Hesap işi yapımında kumaş kalınlığına uygun işleme iplikleri kullanılır.

Hesap İşi Desen Özelliği

Türk işlerinde kullanılan başlıca üç motif; çiçek, meyve ve ağaçtır fakat en çok kullanılan motif çiçeklerdir. Lale, karanfil, gül, yabani gül, sümbül, çiğdem, nilüfer, yasemin, çadır çiçeği, çarkı felek, zambak, şeftali çiçeği ve narçiçekleridir. Osmanlı ve Selçuklular zamanında kullanılan motiflerde daha çok gül, lale, sümbül gibi çiçeklerle ağaç yapraklarına rastlanmaktadır. 16. ve 17. yüzyıllarda yapılan işlemelerde genellikle çınar yaprağı başlı başına bir süsleme motifi olarak kullanılmıştır. 18. yüzyılda ise yapraklarla süslenmiş güller, selvi ve çam ağaçları görülmektedir.

Hesap İşi Uygulandığı Yerler

Eskiden Türk işi örtü, yağlık, çevre, mendil, elbise gibi eşyalar üzerine uygulanmıştır. Günümüzde ise; örtü, giysi, bohça, yatak örtüleri, yastıklar, abajur, kitap ve albüm kapağı, giyim aksesuarları, fular, gazetelik, kutu, seccade, çanta, kemer, şal, kese, pano gibi ürünlere uygulanmaktadır.

Hesap İşi Yapılırken Dikkat Edilecek Teknik Esaslar

•  Hesap işi tekniğinde kullanacağınız kumaşın ipliği sayılabilir olmalıdır.
•  İşlemeye başlamadan önce kumaş ütülü olmalıdır.
•  El kasnağı kullanılmalıdır.
•  Kumaş, kasnak bezinden çekerek gerilmelidir.
•  Kumaş gergin olmalıdır.
•  İğne kalınlığı kumaşa uygun olmalıdır.
•  Renk uyumuna dikkat edilmelidir.
•  İplik boyları çok uzun kesilmemelidir.
•  Tarazlanan iplikler kullanılmamalıdır.
•  Gerektiği yerde bol miktarda sim kullanmaktan çekinmemelidir.
•  Sim işlemede kalın iğne kullanılmalıdır.
•  Simin boyu kısa tutulmalıdır.
•  İşlenen yerlerin kirlenmemesi için işlenen yerler kapatılmalıdır.
•  İşlemenin tersi ile yüzü aynı olmalıdır.
•  Ütü bezi kullanılmalıdır.
•  Ütüleme sırasında simli yerlerin üzerine ütü basılmamalıdır.
•  Ütüleme işlemi kumaşın tersinden ve yumuşak zeminde yapılmalıdır.

Hesap İşi Tekniğinde Kullanılan Kumaşlar

• Kumaş Çeşitleri

  •  Çeşitli ketenler (Rize keteni, Ayancık keteni),  Yerli dokumalar,  Ödemiş ipeği, Tafta, Yün tela,  Çuval, Denizli bezi, Kastamonu bezi, Şile bezi, Terilen, Alpaka vb.

• Kumaş Özellikleri

  • İplikleri sayılabilen, en boy iplikleri aynı kalınlık ve sıklıkta olan düz dokunuşlu bütün kumaşlar üzerinde uygulanabilir. Hesap işi iplik sayılarak yapılan bir işleme olduğu için; seçilecek kumaşın en ve boy ipliklerinin sayılabilir özellikte olması gerekir. En uygun olanı birbirlerini bir alt bir üst kat ederek dokunmuş kumaşlardır. Seçilecek kumaşta aranacak bir başka özellik de en ve boy ipliklerin aynı kalınlıkta bulunmasıdır. Aksi halde işleme, kare esasına dayanmaz ve desen bozulur. Hesap işi, yapılacak eşyaya göre ince ipliklerle dokunmuş kumaşlara uygulanabileceği gibi kalın ipliklerle dokunmuş kumaşlara da uygulanabilir.

Hesap İşi Tekniğinde Kullanılan İplikler

•  Muline,
•  Çamaşır ipeği,
•  Floş,
•  Koton,
•  Kuka,
•  Sim iplikleri

Kumaşı İşlemeye Hazırlama

Ölçü Oran

Hesap işi tekniğinde işlenecek ürünün ölçü oranı, yapılacak ürüne ve kullanılacak yere göre belirlenir. Kullanım yeri kumaşın boyutunda önemli bir unsurdur.

Deseni Kumaşa Geçirmede Kullanılan Araç ve Gereçler

•  Milimetrik kâğıda çizilmiş desen, Toplu iğne, Mezura, İplikler,  İğne, Kasnak, Kasnak bezi,  Makas

Hesap İşi Tekniğinde Kullanılan Desen Geçirme Teknikleri

Hesap işinde sayarak desen geçirme tekniği uygulanır.

Hesap İşi Tekniğinde Kumaşı Germe

Kumaşı Germenin Önemi

•  Gerilen kumaş üzerinde nakış daha düzgün işlenir.
•  Gerilen kumaş işlemenin daha kolaylıkla ve hızlı bir şekilde işlenmesini sağlar.

Kullanılan Germe Araçları ve Gereçleri

Hesap işinde kasnakla germede kullanılan araç ve gereçler şunlardır:

•  İşleme kumaşı ,  Kasnak,  Kasnak bezleri

Hesap işinde gergef ile germede kullanılan araç ve gereçler şunlardır:

•   İşleme kumaşı,    Gergef,   Gergef bezleri,

Kumaşı Kasnak ile Germe

Kumaşı kasnak ile germede; işleme yapılacak kumaşın üzerine desen çizildikten sonra kumaşın üstüne boy iplikleri dikkate alınarak kasnak bezleri yerleştirilir. Kasnağın küçük olan parçası kumaşın altına, büyük olan üstüne yerleştirilir. Kasnak bezleri yardımıyla kumaş gerginleştirilir.

Hesap İşi Tekniği Uygulama

Düz Hesap İğnesi

Hesap işinin ana tekniğidir. Bu teknikle desen meydana gelir. İşlemenin tersi ve yüzü aynıdır. Görünüşü ‘N’ şeklindedir

 

  Verev Hesap İğnesi

Verev hesap iğnesi dal ve benzeri şekilleri işlemede kullanılır. Merdiven görünümündedir. İşlemenin tersi ve yüzü aynıdır.

 

Antika

Hesap işinde antika, kenar suyu olarak ya da deseni zenginleştirmek için kullanılır. İşlemenin tersi ve yüzü farklıdır. Görünüşü ‘n’ şeklindedir.

 

Kenar Gözeme

Motiflerin çevresini daha belirgin hale getirmek için kullanılır. Sim iplik ya da kullanılan rengin koyu tonu ile işlenir. Tekniğin tersi ve yüzü aynıdır.

 

Susma

Deseni zenginleştirmek için ve su deseni olarak uygulanır. Susmalar görünüşlerine göre üçgen, kare, dikdörtgen gibi isimler alırlar. Tekniğin tersi ve yüzü aynıdır.

 

Civankaşı

Hesap işinde geniş alanları doldurmak için veya kenar suyu olarak uygulanır. İnce sarmanın verev olarak yukarı çıkan, aşağı inen bir görünüşü vardır. En az 3 sıra üst üste yapılır. Aynı rengin tonları ya da farklı renkler bir arada kullanılabilir. Renkli ipliklerin arasına sim katılarak da yapılabilir. İşlemenin tersi ve yüzü aynıdır.

Ciğerdeldi

Tekniği uygularken iplikler çekilir, ortasının delik olması sağlanır. Çiçek, tohum, serpme, su desenini süsleme gibi yerlere uygulanır. İşlemenin tersi ve yüzü aynıdır.

 

Hesap İşinde Kullanılan Yardımcı İğne Teknikleri

Hesap işi tekniğinde yapılan ürünlerin özelliğine göre çeşitli yardımcı iğne teknikleri kullanılmaktadır. Ürünün estetik yönden daha iyi görünmesini sağlar. Ürünün özelliği ve kullanılacak yere göre yardımcı iğne teknikleri seçilmelidir.

Kullanılan yardımcı iğne teknikleri:

•  Tel kırma
  • Tel Kırma Tekniği: Tel kırma değişik ve güzel bir işleme çeşididir. Kumaş kasnağa gerilerek çalışılır. İşleme yapılırken tel makas kullanılmadan kıvrılarak koparıldığı için bu ismi almıştır. 18. yüzyıldan bu yana yapılmaktadır. Tel kırma işi özel bir iğne ile işlenir. İğnesi yassı ve kısadır. Baş kısmı geniş olup uca doğru incelir ve 2,5 – 3 cm boyundadır. İğnenin geniş tarafında ve enine doğru iki uzun delik vardır. Tel bunların içinden geçer. İğne; altın, gümüş veya pirinç gibi maddelerden yapılır.
•  Pul-boncuk dikme
  • Pul-Boncuk Dikme: Çeşitli ebatlarda pulları tek başına ya da boncuk yardımıyla kullanarak ürünü süsleme işidir.
•  Ajurlar
  • Ajurlar: Son derece zarif ve dekoratif bir işlemedir. İpliği çekilebilen her türlü kumaşa uygulanır. Kumaşın en ve boy ipliklerinin çekilerek veya kesilerek bu iplerin bağlanması ya da sarılması ile oluşturulan işlemelerdir.

Hesap İşi Tekniğinde Kullanılan Kenar Temizleme Tekniği

Kenar Temizlemenin Önemi, Nakış yapılan kumaşın kenarları temizlik yönünden olduğu kadar görünüş yönünden de önemlidir.

Kenar Temizleme Tekniğini Seçerken Dikkat Edilecek Noktalar

•  Yapılan işe uygun olmalı,
•  Kişinin zevkine uygun olmalı,
•  Kullanılacak kumaşa uygun olmalı,
•  Kullanılacak yere uygun olmalı,
•  Desen özelliğine uygun olmalıdır.

Hesap İşinde Kullanılan Kenar Temizleme Teknikleri

•  Köşe çevirerek
•  Kumaşın kenarını kıvırıp baskı dikişi yaparak
•  Kenarı yapılan su desenine baskı dikişi ile tutturarak
•  Antika yaparak
•  Tığ oyası yaparak
•  Tığ danteli yaparak
•  İğne oyası yaparak
•  Firkete oyası yaparak
•  Mekik oyası yaparak
•  Saçak yaparak
•  Püskül yaparak
•  Makrome yaparak

HESAP İŞİ ÖRNEKLERİ