Makinenin de hareket iletimini takip ederek üretimi, çekimi, bant numarasını ve randımanı hesaplayabiliriz.
Kinematik Şemanın Tanımı ve Önemi
- Kinematik Şemanın Tanımı: Bir makinenin teknik özellikleri ile çalışma organlarının motordan başlanarak hareket iletimini gösteren bir şemadır.
- Kinematik Şemanın Önemi
- Makinenin çalışma organları tanınabilir.
- Makinenin çalışma sınırları bilinir.
- Üretim ve randıman hesapları yapılabilir.
- Üretim kapasitesi öğrenilebilir.
Kinematik Şema Okuma
Kinematik şemada bulunan sembollerin anlamları
Şekil 2.1: Dişliler ve kasnaklar
Dişli: Hareket iletimi, dönen bir dişlinin diğer dişliye temas etmesiyle sağlanır. Dişliler kataloglarda farkı sembollerde görülebilir. Sembolün yanında diş sayısı belirtilir. Şekil 2.1’de diş sayısı 27 olarak gösterilmiştir.
Konik Dişli: Dişliden farkı, hareket iletimini 90 derece döndürmesidir. Sembolün yanında diş sayısı belirtilir. Şekil 2.1’ de diş sayısı 22 olarak gösterilmiştir.
Helis Dişli: Sonsuz dişli de denir. Devir düşürme işleminde kullanılır. Hareket iletimini 90 derece döndürür. Genellikle 2 ve 3 ağızlı olanları kullanılır. Sembolün yanında ağız sayısı belirtilir. Şekil 2.1’ de ağız sayısı 3 olarak gösterilmiştir.
Zincir Dişli: Hareketin uzak noktalara tek dişli ve zincirle iletilmesini sağlar. Bisikletinizin pedalında bulunan zincir ve dişliyle aynıdır. Sembolün yanında diş sayısı belirtilir. Şekil 2.1’ de diş sayısı 30 olarak gösterilmiştir.
Kasnak: Hareketlerin uzak noktalara tek kasnak ve kayışla iletilmesini sağlar. Sembolün yanında çap işareti ve çap değeri (mm olarak) belirtilir. Şekil 2.1’de çap 30 olarak gösterilmiştir.
Ayarlı Kasnak: Hareketli 2 parçadan oluşur. Kasnak açıldıkça çap küçülür, kapandıkça büyür. Sembolün yanında çap işareti ve çap değeri sınırları vardır. Bazen harfle belirtilir. Çap değeri sınırları da şemada yan bilgi olarak verilir. Şekil 2.1’de çap değeri sınırları 30–100 arası olarak gösterilmişti.
Şekil 2. 2: Silindir, mil, değişken ve ara dişli
Değişken Dişli: Değiştirilen dişli olup olmadığını üzerindeki çarpı işaretinden veya sembol yanına koyulan harften anlarız. Diş sayısı şemada yan bilgi olarak verilir. Şekil 2.2’de diş sayısı X olarak gösterilmiştir.
Ara Dişli: İki dişli arasında dönen tüm dişliler ara dişli olarak nitelendirilir. Dönüş istikametinin tersi yönde iletime katkısı yoksa diş sayısı belirtilmez. Diş sayısı şemada yan bilgi olarak verilir. Şekil 2.2’de diş sayısı 19’dur.
Mil: Tüm silindir, dişli ve kasnakların tam orta noktasından geçerek onların dönmesini sağlar. Milin 1 dönüşünde üzerindeki tüm silindir, dişli ve kasnaklar 1 dönüş yapar.
Silindir: Şemada kare veya dikdörtgen şeklinde gösterilir. İçleri dolu veya boş olarak gösterilebilir. Sembolün yanında çap işareti ve çap değeri (mm olarak) belirtilir. Şekil 2.2’de çap 27 olarak gösterilmiştir.
Kinematik Şema Hesapları
Kinematik Şemadan Hesaplamada Dikkat Edilecek Hususlar
- Tüm organlar hareketlerini motordan alır. Şemada önce motoru bulunuz. Motor devirleri yabancı şemalarda U/min olarak gösterilir. Bunun ülkemizde karşılığı dv/dk. (devir/dakikadır). Yani motorun ucundaki kasnak veya dişli dakikada 1 tur yapıyor demektir.
- Aynı mil üzerinde olan silindir, dişli ve kasnaklar birbirlerine hareket vermezler. Çünkü milin 1 dönüşü hepsinin 1 dönüş yapması demektir.
- Hareket takibi çeviren/ çevrilen olarak yapılır.
- Ara dişliler hem çevrilen hem çeviren konumdadır.
- Bir mil üzerinde bulunan dişli veya kasnak çevrilen ise aynı mil üzerindeki diğer dişli ve kasnaklar çeviren olur.
- Aynı mil üzerindeki dişli ve kasnakları çeviren/çevrilen yapamayız.
- Yabancı şemalarda kasnak ve silindirlerin çapları inç (1 inç=25,4 mm) olarak Türkçe şemalarda ise mm olarak gösterilir.