Vanize Örgü Nedir?
RL Tek Plaka (Süprem) yuvarlak örme makinelerinde iki farklı renk iplik veya farklı özellikte (parlaklık, büküm, kalınlık, ham madde vb.) iplikle örme kumaş ön ve arka yüzü ile tersinin farklı renk veya görünüş özelliği kazandırılmış örgülere Vanize Örgüler denir.
(Alm. Maschenware mit Plattiermuster, plattiertes Gestrick, Fr. tricot vanisé, İng. plated fabric), Örme sanayinde vanize süprem diye anılan bu örme çeşidinde de yöntem süprem örgüsünde olduğu gibidir. Farkı mekiğin çift gözlü ve jakar sistemine göre çalışmasıdır.
Bu örgünün temeli iki ipliğin aynı anda, aynı sistemde ve aynı iğnede ilmek yapmasıdır. İpliklerin ön ve arka yüzde görünmeleri ise ipliklerin iplik kavuzlarından (mekikler) farklı noktalardan iğneye beslenmesi ile gerçekleşir.
Makinenin Örgüye Hazırlanması
- İğne seçimi: Tek plaka yuvarlak örme makinelerinde tek ayaklı iğneden 4 ayaklı iğneye kadar seçenekler mevcuttur. Bazı örgülerin üretilmesinde birden fazla ayaklı iğnelerin kullanılması gerektirir. Bir makinenin iğnelerinin ayak sayılarını çelik yolları hazırlamadaki sayılarını da belirlemektedir. Vanize örgünün üretilmesinde ise iğnelerin kaç ayaklı olduğu önemli değildir. Bütün iğne seçeneklerinde vanize örgü üretilebilir.
-
Vanize Mekiği
Mekik düzeni: Vanize örgü için vanize mekiği kullanılmaktadır. Vanize mekiğinin diğer mekiklerden farkı iki farklı ipliğin tek mekiğe beslenebilme özelliğinin yanı sıra aynı iğnelerde besleme yapabilen 4 mekiklerdir. Vanize mekiklerinin birinci gözünden geçen iplik R (sağ ilmek – düz ilmek) ilmek yüzeyinde görülmektedir. Vanize mekiklerin ikinci gözünden geçen ipliklerde L (sol ilmek – ters ilmek) ilmek yüzeyinin görülmektedir.
- Çelik seçimi ve May sıklığı ayarı: Tek plaka yuvarlak örme makinesinde vanize kumaşın üretilmesi için çelik sistemi genellikle ilmek çeliği kullanılmaktadır. Bunların yanı sıra değişik özelliklerde örme kumaş üretimi yapılırken de vanize tekniği uygulanabilmektedir.
Kumaşın özelliğini belirleyen ipliğin gerginlik ayarlarına dikkat etmek gerekmektedir. R yüzeyi oluşturan iplik gerginliği, L yüzeyi oluşturan iplik gerginliğinden daha fazla olmak durumundadır. Bunlar göz ardı edildiğinde ön yüzeyde görülmesi istenmeyen renk veya iplik rasgele önde veya arkada görülebilecektir. Buradaki ayarlamalar sistemli yapıldığında dönüşümlü vanize örgü gerçekleştirilmiş olunmaktadır.
Vanize kumaş üretmek için yapılan may ayarı süprem kumaşlardan farklı değildir. Normal süprem kumaşa yapılan may ayarının aynısı vanize kumaşlar içinde geçerlidir.
- Makine üzerinde farklı bir çelik var ise değiştirilmelidir. Makine çift yollu çelik sistemine sahipse her iki çelikte ilmek çeliği olarak ayarlanmalıdır. İlmek çeliğine örme sanayisinde çok yaygın olarak süprem veya örgü çeliği de denilmektedir.
- Mekik ayarı: Tek plaka yuvarlak örme makinesinde üretilen vanize kumaşlarda kumaşın özelliğini ipliğin gerginlik ayarı sağlar. Aynı mekiğe gelen iki iplikten kumaşın L yüzeyine gelmesini istediğimiz ipliği ön delikten, R yüzeye gelmesini istediğimiz ipliği ise arka delikten geçirilmelidir.
- İplik gerginlik ayarı: Tüm yuvarlak örme makinelerinde sistemlere gelen ipliklerin sıkı ve ya gevşek olmaları örgüyü etkiler. Sistemlere iplik sevkini sağlayan furnisörlerin dönüş hızlarının ayarlanması ile örgünün istenilen özellikte olması sağlanabilir. Furnisörlerin hızı yavaşlatılırsa iplik daha gergin gelir, hızı arttırılırsa da aktardığı iplik miktarı daha fazla 6 olur ve iplik gevşek gelir. Vanize örgüsünün üretilmesinde 1. ve 2. Delikten geçecek iplikler farklı furnisörlerden beslenmelidir. Bunun içinde iki farklı kasnak kullanılmaktadır.
- Kasnak üzerinde iplik gerginlik ayarı yapılırken kumaşın ön yüzüne gelecek ipliğin gerginliği arka yüzeye gelecek iplikten daha gergin olmalıdır. Mekiğin 2. deliğinden geçen ipliğin gevşek olması bu ipliğin kumaşın sadece arka yüzünde görünmesini sağlar. Bu gerginlik ayarı kumaşın istenilen özelliği yakalayana kadar yapılmalıdır.
- Makine hız ayarı: Yuvarlak örme makinelerinde aşırı hız iğne ve çeliklerin aşınmasına neden olmaktadır. Ayrıca makine hızının ayarlanmasında yapılan örgünün çeşidi de etkilidir. Vanize örgü iki iplikle örüldüğünden hızının buna göre ayarlanması gerekir çünkü iğne üzerinde daha kalın iplik işlem göreceğinden aşırı hız iğnenin yıpranmasına neden olabilir.
- Kumaş çekim ayarı: Yuvarlak örme makinelerinde kumaş çekme tertibatının ayarı makinenin örme hızına ve örgü prensibine göre ayarlanmalıdır. Çünkü kumaş sarma tertibatının ayarı da birim gramajın belirlenmesinde rol oynamaktadır. Örneğin normalinde fazla çekilen 7 kumaşta, makine elemanlarının zarar görebileceği gibi, birim alana düşen ilmek sayısı azalacak ve gramaj da düşecektir. Numune kumaş ya da sipariş formunda belirtilen kumaş birim gramajlarını tutturmak ve makine elemanlarının aşınmasını önlemek için kumaş sarma tertibatının ayarının düzgün yapılması gerekir.
Kumaşın Örülmesi
Makine hazır hâle getirildikten sonra bir miktar numune kumaş örülmesi gerekir. Mevcut numune kumaş veya talep edilen özellikleri yakalamak için kullanılan iplik, numune kumaş ile benzer özellikte olmalıdır. Bir miktar kumaş örüldükten sonra makine durdurularak üzerinden bir parça numune kesilir. Kesilen numune yaklaşık 15 dakika bekletildikten sonra kontrolleri yapılır.