SAYANIN DÜZ MONTAJI

Sayalar

Ayakkabının üst kısmını oluşturan deri, suni deri veya tekstil gibi malzemelerden ıstampalara göre kesilip dikilerek birleştirildikten sonra kullanıma hazır hâle getirilen parçasıdır. Sayalar çift olarak kullanıldıkları için üzerinde hangisinin sağ, hangisinin sol olduğunu belirtmek ve hangi numara kalıba uygun olduğunu belirtmek için çentikler bulunur. Montacı montaya saya ile ilgili kontrollerini yaparak başlamalıdır. Saya ile ilgili detaylı bilgileri saya ile ilgili yazılardan alabilirsiniz.

Kalıplar

İnsan ayağına göre birebir ölçülerde daha çok plastik hammaddesinden yapılan, sayaların üzerine montaya çekildiği yardımcı araçlardır. Numarasına ve modeline göre farklılıklar göstermektedir. Biz bu yazımızda molyer erkek ayakkabısı için uygun olan kalıp kullanacağız. Kalıplar değişik renklerde üretilip üzerine kalıp ve ayak numarası yazılmaktadır. Kalıp seçimide dikkat edilmesi gereken sayaya uygun numara ve model kalıbın olmasıdır. Kalıp renkleri aynı olsa da önemli olan kalıbın üzerinde yazılan model numarası ve ayak numarasıdır. Kullanılacak iki kalıbında birbiriyle aynı model ve ayak numarasında olması gerekir.Kalıp seçiminde yapılacak hata geri dönüşü imkansız bir hatadır.

Kalıba Çekme Tekniği

Ayakkabı montası için ana malzemeler saya, kalıp, taban astarı, fort ve bombedir. Kullanacağımız fort ve bombeler makine montasındaki termoplastik fort ve bombelerden değildir. El ile montada ıslak fort ve bombe kullanılır. Bunlar kimyasal bir sıvı ile yumuşatılıp monteye çekildikten sonra kuruyup sertleşme özelliğine sahiptirler. Resim1.3’te gösterilmektedir. Bunun yanında monta çivisi, neopren yapıştırıcı ve pu taban yapıştırıcı gibi malzemelerde gereklidir.

Sayanın kalıba çekilme işlemine başlamadan taban astarı kalıba çakılmalıdır.

Taban astarı kalıba baş, orta ve arka kısmından olmak üzere üç çivi ile tutturulur. Taban astarı kalıba en iyi şekilde yerleştirilmelidir. İşletmeler genellikle taban astarını kalıptan büyük yaptırmaktadır. Bu taban astarının değişik numara kalıplarda da kullanımını sağlamaktadır. Taban astarı kalıba tutturulduktan sonra kenar fazlalıkları bıçak ile kesilip taban astarının kalıp ile birebir olması sağlanır. Resim1.5’te gösterilmiştir.

Kalıp ve taban astarı hazırlandıktan sonra saya monta için hazır hâle getirilmelidir. Saya montaya çekilip ayakkabı hâline geldiğinde şeklinin bozulmaması verilen formun kalıcı olması için sayanın ön tarafına bombe, arka kısmına fort adını verdiğimiz malzemeler yerleştirilir. Elde monta işleminde kullanılan fort ve bombeler fort bombe aktifleme suyu ile ıslatılarak kullanılır. Islatma işleminden sonra 1-2 dk. beklemek gerekir.Resim 1.6’da gösterilmiştir.

Fort ve bombe ıslatılmadan önce sayada fort ve bombenin yerleştirileceği yerler ve sayanın kenar kısımları ile saya astarı arasına fırça ile neopren yapıştırıcısı sürülüp yapıştırıcının 5-10 dk. kadar kuruması beklenir. Resim 1.7 ve 1.8’de gösterilmiştir. Hazırlanan sayanın burun kısmına bombe yerleştirilip üzerine neopren sürülür. Resim 1.9’da gösterilmiştir. Aynı şekilde fort arka kısma yerleştirilip neopren sürülür. Resim 1.10’da gösterilmiştir.Fort ve bombe sayaya yerleştirildikten sonra astar kapatılıp fort ve bombeler kaymadan saya gerdirilir. Resim 1.11’de gösterilmiştir. Artık sayamız kalıbın üzerine montaya çekilmek için hazırdır. Saya kalıbın üzerine düzgün ve ortalanmış şekilde el ile yerleştirilir. Resim 1.12’de gösterilmiştir. Sayanın kalıbın üzerinde kaymaması için kalıbın arka kısmından çivi ile sabitlenir. Resim 1.13’te gösterilmiştir.

Saya kalıba arka tarafından sabitlendikten sonra ön tarafının kalıba tutturulması işlemine geçilir. Önce burun kısmından danayla yardımıyla çekilip çivi ile kalıba sabitlenir. Resim 1.14’te gösterilmiştir

Burun kısmından tutturulan saya danayla ile resim 1.15’te gösterildiği gibi kalıba beş çivi ile sabitlenmiş olur.

Saya kalıba beş çivi ile tutturulduktan sonra arka yüksekliğin ayarlanması gerekir. Kalıbın üzerinde arka kısmında bu yüksekliği belirten bir çivi çakılmıştır. Arka yüksekliği kalıbın numarası +18 olarak ayarlanmıştır. Sayanın arka yüksekliğe göre kalıba çekilmesi çok önemlidir. Eğer saya bu yükseklikten üst seviyede ayarlanırsa ayakkabı kullanıcının ayağına vurur. Düşük yapılırsa yürürken ayağından çıkacak gibi rahatsız eder. Arka yüksekliğin ayarlanması Resim 1.16’da gösterilmiştir.

Arka yüksekliğe göre ayarlanan sayanın kaymaması için Resim 1.17’deki gibi sayaya zarar vermeyecek yerlerinden kalıba çivi ile geçici olarak sabitlenmesi gerekir.

Saya arka yüksekliğe göre sabitlendikten sonra ön tarafın danayla ile toparlanması işlemine geçilir. Resim 1.18’de gösterilmiştir. Bu işlem yapılırken sayanın danayla ile iyi gerdirilmesi gerekir. Özellikle burun kısmında potlukların(kırışma) olmaması gerekir. Burun kısmında potluk olursa ileri aşamalarda özellikle zımpara ve taban atma aşamasında istediğimiz sonucu alamayız. Ön taraf toparlandıktan sonra aynı şekilde arka tarafın toparlanması işlemi yapılır. Resim 1.19’da gösterilmiştir.

Ön ve arka monta işleminden sonra kalıbın etrafına çivi dizilmesi işlemi yapılır. Resim 1.20’de gösterilmiştir.

Kalıbın etrafına dik şekilde çiviler dizildikten sonra içte kalan yatık çiviler danayla ile sökülür. Kalıbın etrafına dizilen çivilerin içerisinde kalan saya ve astar önce birbirinden ayrılır sonra bıçak yardımıyla astar fazlalığı kesilir. Resim 1.21’de gösterilmiştir.

Astar fazlalığı tamamen temizlendikten sonra saya ile taban astarı arasına fırça yardımıyla neopren yapıştırıcısı sürülüp kuruması için 10 dk. kadar beklenir. Resim 1.22’de gösterilmiştir. Yapıştırıcı kuruduktan sonra çekiç yardımıyla dik olan çiviler içeri tarafa doğru yatırılır. Bu işlem sayanın taban astarına yapışması için yapılmaktadır. Resim 1.23’te gösterilmiştir. Resim 1.24’te çivilerin yatırılmış hâli görülmektedir.

Çiviler yatırılıp saya taban astarına yapıştıktan sonra kalıp sıcak hava tünelinden geçirilir. Bu işlem sayanın sıcak hava ile gerginleşip kalıbı sarmasını sağlayacaktır. Sıcak hava tünelinden sonra kerpeten yardımıyla çiviler sökülür. Resim 1.25 ve 26’da gösterilmiştir.

Çiviler yatırılıp saya taban astarına yapıştıktan sonra kalıp sıcak hava tünelinden geçirilir. Bu işlem sayanın sıcak hava ile gerginleşip kalıbı sarmasını sağlayacaktır. Sıcak hava tünelinden sonra kerpeten yardımıyla çiviler sökülür. Resim 1.25 ve 26’da gösterilmiştir.

Çiviler kalıptan söküldükten sonra zımpara işlemi yapılır. Fakat burada zımparaya geçmeden taban astarını kalıba tutturduğumuz üç çivinin sökülmesi unutulmamalıdır. Bu üç çividen bir tanesi bile unutulsa ileri aşamalarda tabanı yapıştırdıktan sonra ayakkabıyı kalıptan çıkaramayız. Taban zımpara işleminde önce kendimize daha sonra yaptığımız işe çok dikkat etmeliyiz. Küçük bir dikkatsizlik kazaya veya yaptığımız işin bozulmasına sebep olabilir. Kalıbın tutuluş şekli Resim 1.26’da gösterilmiştir. Taban zımpara işlemi ile saya inceltilip düzeltilmiş olur. Böylece taban yapıştırmanın güçlü şekilde olabilmesi için yüzeyi hazırlamış oluruz. Resim 1.27’de taban yüzeyinin zımparalanmış hâli görülmektedir.