TEKSTİL LİFİ İNCELİK TESPİTİ

İncelik Tespitinin Amacı; Liflerinin inceliği çaplarının ölçülmesiyle elde edilemez çünkü liflerin enine kesiti dairesel olmadığı gibi birbirinden çok farklıdır. Bu yüzden işletmelerde liflerin inceliği, mikroskop-mikroprojeksiyon, mikroner ve HVI900 cihazları ile ölçülmektedir.

Cihazın Kalibrasyonunu Yapma

Lif incelik tespitinde kullanacağımız mikroskop ise

• Mikroskobu kolu size dönük olacak şekilde sert ve düzgün bir zemine yerleştiriniz. Iris diyaframını açılabildiği kadar açınız. Işık kaynağını çalıştırınız.
• Döner burun parçasını döndürerek düşük güçlü objektifin, tüpün altına gelmesini sağlayınız. Objektifin ‘tik’ sesiyle yerine oturduğundan emin olunuz.  
• Örneğin, bulunduğu lamı tablaya yerleştirerek tabla üzerinde ortalayınız. Lamı tabla kıskaçlarıyla sabit hâle getiriniz.  
• Kaba odak ayarı düğmesini, çalışma uzaklığını mümkün olduğunca azaltacak şekilde döndürünüz. Objektif lama değmemelidir.  
• Daha sonra görme objektifinden (oküler) bakınız. Mikroskobunuzun bir adet görme oküleri varsa gözlem sırasında sadece bir gözünüzü kullanacaksınız. Kullanılmayan gözün kısılması yolunda bir eğilim olacaktır. Bunun sonucunda baş veya göz ağrısı olabilir. Bu nedenle her iki gözünüz açık olarak çalışmaya alışmalısınız. Gözlem sırasında gözlük kullanımına ihtiyacınız olmayacaktır.  
• Kaba ayar düğmesi ile numune görülebilir hâle gelene kadar çalışma· uzaklığını artırınız.  
• Doğru miktarda ışık gelmiyorsa örneğin, görülmesi zor olacaktır. Aynanın ayarlanması ve diyaframın açılması ile doğru aydınlatma sağlanabilir.  
• İnce ayar düğmesini kullanınız. Mümkün olan en keskin görüntüyü elde· edene kadar odaklayınız.  
• Daha sonra lamı yerinden oynatmadan ve odaklama düğmelerine· dokunmadan burun parçasını döndürünüz ve yüksek güçlü objektife getiriniz. Çalışma uzaklığı çok kısa olacaktır.  
• Mikroskoba bakınız ve sadece ince odak ayarı düğmesini kullanarak ayar· yapınız.

Lif incelik tespitinde kullanacağımız mikroprojeksiyon ise

• Liflerin görüntüsü özel taksimatlı ekrana aksettiriniz.
• Diğer ayarlarını mikroskop ayarları gibi yapabilirsiniz.

Lif incelik tespitinde kullanacağımız mikroner ise

• Kompresör hava basınçlarını kontrol ediniz.
• Hücrenin kapağının rahat kapanıp kapanmadığını kontrol ediniz.

Lif incelik tespitinde kullanacağımız HVI Cihazı ise

• Bu cihazın kalibrasyon ayarlarını imalatçı firma kendi teknik elemanları ile yapmaktadır. Laborantın life hangi ölçümünü yapacaksa bilgisayarı o ölçüm modülüne getirmesi gerekir.

Liflerin İncelik Tayini

Lifin inceliğini tayin etmek için çeşitli metotlardan yararlanılır. Prensip olarak bu metotlar iki kısma ayrılır:

1. Tek liflerde incelik tayini
2. Demet hâlinde liflerde incelik tayini

İncelik Tespiti için Numune Alma

İncelik testi yapılacak liflerden, bütün bir partinin kontrolü mümkün olmadığından o partiyi temsil edecek şekilde numuneler alınmalıdır. Laboratuvara götürülen numune, partinin çok ufak bir bölümüdür (Resim 3.1). Bu numuneden de test numunesi için daha ufak bölümler alınır (Resim 3.2). Bunlardan alınan sonuçlar bütün bir partiyi temsil etmelidir.

Tek Lifte İncelik Tayini

Tek liflerde incelik tayininde mikroskop ya da mikroprojeksiyondan yararlanılır.

Mikroskop; Teker teker, lamelin her iki ucundan iki kısmı ölçülür ve mikron olarak ortalamaları kaydedilir (Resim 3.3).

Mikroprojeksiyon; Bu yöntemde ise liflerin görüntüsü özel taksimatlı ekrana aksettirilerek incelik bu ekranın üzerinden ölçülmektedir (Resim 3.4).

Küme Hâlinde Liflerde İncelik Tayini

Küme hâlindeki liflerin ortalama inceliğin ölçülmesidir. Bu esasa göre kullanılan aletlerden en çok tanınan mikroner’dir. Bu metodun esası, sabit basınç altında, belli hacimde ve ağırlıktaki lif numunesi arasından geçen havanın hızına göre lif inceliğinin tespitidir. Bu yöntemle kullanılan diğer cihazlar areometre, speedar, HVI vb. dir.

Mikroner; Mikroner aleti ile liflerin inceliğini ölçebilmek için numune (3.24 gram veya 50 Grain) alınır ve aletin 1 inç çapındaki numune haznesine konur (Resim 3.5).

Hücrenin kapağı kapatılır, kapak yardımıyla numune hücre ağzından 1 inç kadar aşağı itilmiş olur. Daha sonra bir kompresörle numunenin bulunduğu hücreye basınçlı hava sevkedilir. Bu elyaf numunesi arasından geçebilen basınçlı havanın hız ve miktarı ile buna bitişik bir boru içinde bulunan gösterge harekete geçer. Göstergenin boru içindeki yükselme seviyesi yandaki bir skaladan okunur. Bu skalada işaretli bulunan değerler 1 inç uzunlığundaki 1000 adet pamuk lifinin ağırlığını gösterecek şekilde hazırlanmıştır. Bu değer alette mic/index olarak okunur.

HVI 900Cihazı: Spinlap Uster HVI 900 sistemi pamuk lifi özelliklerini ölçmek için çok sayıda test cihazını birleştirmiştir (Resim 3.6).

• Resim 3.6’da 2 nu.lı bölgede lif inceliği tayini,
• Resim 3.6’da 3 nu.lı bölgede lif uzunluk ve mukavemet tayini,
• Resim 3.6’da 1 nu.lı bölgede renk ve yabancı madde tayini yapılır.

Bu sistem sadece iki teknisyen ile saatte 180 örnek test yapabilecek kapasitededir. Tüm dünyada iplik üreticileri pamuk alımında HVI test sistemi kullanarak balyayı kontrol etmekte ve balya yönetim sistemini yerine getirmektedir.

Microneer: HVI cihazı lifin incelik değerini mic olarak verir. İşletmede çalışabilmemiz için mikroner değerinin uygun olması gereklidir. Çok kalın ipliklerin olmaması istenir. Genel olarak pamukta mikron değeri ortalama olarak 4 civarıdır.

Liflerde incelik testi Uster firmasının üretmiş olduğu HVI sisteminin incelik ölçümü için kullanılan modülüyle yapılır (Resim 3.7). En önemli özelliği bilgisayar destekli kalibrasyon kısmının ve ölçüm sisteminin hızlı, güvenilir sonuçlar vermesidir. İncelik değerinin saptanması için pamuk elyafından 9,5-10,5 g arasında değişen numuneler hassas terazide tartılarak alınır. Bu numuneler micronaire yerleştirilir. Elyafın içinden geçen hava akımı sayesinde küme elyaf incelik değeri (micronaire) ölçülür. Sonuçlar otomatik olarak bilgisayar tarafından verilir.

Sonuçları Değerlendirme

Test tamamlandıktan sonra ekranda görünen sonuçlar, lifin inceliğini mikroner olarak vermektedir. Mikroner değerine göre incelik değerlendirmesi aşağıdaki şekilde yapılır (Tablo 3.8).

Mikroner Değeri	Değerlendirme
0 – 3	Çok ince
3 – 3.9	İnce
4 – 4.9	Orta
5 – 5.9	Kalın
6 – Üstü	Çok kalın
Tablo 3.8: Mikroner değeri ve değerlendirmesi