Üretim Kaybı (Fire) ve Maliyet Kavramı
Üretim kaybı kavramı, genel olarak yatırımın uygun geri dönüşümünü sağlamaksızın maruz kalınan zararlar olarak tanımlanabilmektedir. Normal ve anormal kayıplar olmak üzere iki türlü üretim kaybı vardır. Normal kayıplar belli miktarda ortaya çıkması önlenemeyen ham madde ve işçilik süresine ilişkin kaçınılmaz kayıplardır. Anormal kayıplar ise, kaçınılabilir kayıplar olup, kontrol etmek ile azaltılabilmektedir. Başlıca üç tür kayıpla karşılaşılmaktadır. Bunlar;
- İnsan gücü kaybı
- Üretim faaliyetleri kaybı,
- Ham madde ve malzeme kaybı
Bu kayıp türlerinden birinin veya hepsinin ortaya çıkması ile işletmede faaliyetlerin verimliliği azalacak, üretim maliyetleri yükselecek ve dolayısıyla kar marjı düşecektir.
Fire kavramı, bir mamulün bünyesinde yer alan net ilk madde ve malzeme miktarı ile üretim sürecine giren brüt ilk madde ve malzeme miktarı arasındaki fark olarak tarif edilmektedir ancak harcanan ilk madde ve malzeme miktarı ile mamulde yer alan ilk madde ve malzeme miktarı arasında kalan farkın tamamen ortadan kalktığı durumda fiziki miktar kaybı meydana gelmektedir. Bu ise gerçek anlamda fireye tekabül etmekte ve literatürde tam fire olarak tasvir edilmektedir.
Bu bağlamda fire; artık, bozuk mamul ve kusurlu mamul şeklinde ortaya çıkan üretim kayıplarından dolayı yalnızca miktar kaybı değil, aynı zamanda değer kaybıdır. Başka bir ifade ile, üretim kayıplarından kaynaklanan toplam değer kaybı sadece imalata verilen ham madde ve malzeme ile yardımcı maddelerin miktar eksilmesinden kaynaklanan kayıplar değildir. Söz konusu direkt malzeme ve maddenin mamul hale dönüştürülmesi için direkt işçilik ve imalat giderlerinin yapılması gerekmektedir. Bundan dolayı, üretim kayıplarının ortaya çıkması sonucu, üretim kayıplarına isabet eden oranda direkt isçilik ve genel imalat gideri kaybı da olmaktadır.
Maliyet kavramı ise, ilk bölümde de bahsettiğimiz üzere; kurumun işletilebilmesi için belli bir zaman diliminde kullanılan ve tüketilen mal ve hizmetlerin değer olarak tutarı şeklinde tanımlanmaktadır.
Diğer bir tanıma göre maliyet (lost) kavramı; bir amaca ulaşmak, bir nesneye sahip olabilmek için katlanılan fedakârlıkların bütünü olarak tasvir edilmektedir. Maliyet kavramının muhasebenin merceğinden incelenebilmesi için katlanılan fedakârlıkların parasal değeri ile ölçülebilir olması söz konusu olmalıdır. Görüldüğü üzere, ulaşılmış olan ya da ulaşılmak istenen her farklı sonuç için ayrı bir maliyet gündeme gelebilmektedir.