Amac, Boyalı ve baskılı tekstil mamullerinin ütü haslığı, boyaların ütülemeye veya imalat sırasında silindirleme işlemlerine dayanıklılık derecesini tayin için yapılır. Tekstil maddesinin kuru, nemli ve ıslak olması durumları için ayrı testler yapılır. Hangi testin uygulanacağı tekstil materyalinin kullanım amacına göre belirlenir. Bu testlerde TS 472 EN ISO 105-X11 standartları esas alınır.
Numune ve Refakat Bezini Hazırlama ve Dikme
Test için kullanılacak olan renkli kumaş numunesi ile beyaz pamuklu refakat bezi, 10×4 cm boyutlarında hazırlanır. Test numuneleri deneye tabi tutulmadan önce standart atmosfer şartlarında (%65 ± 2 bağıl nem ve 20 ± 2 ˚C sıcaklık) kondisyonlanır. Presleme cihazının alt tabakası ısıya dayanıklı tabaka, yünlü flanel dolgu ve pamuklu kumaş (boyanmamış, ağartılmış,100-130 g/m2 ağırlığında, düzgün yüzeyli) ile kaplanır.
Presleme
Presleme sıcaklığı, kumaşı oluşturan elyafın cinsine göre değişir. Kumaş farklı elyafların karışımdan oluşuyor ise ısı mukavemeti en düşük olan elyafa göre belirlenir. En çok kullanılan presleme sıcaklıkları şöyledir:
- 110±2 ˚C
- 150±2 ˚C
- 200 ± 2 ˚C
Gerekli durumlarda farklı sıcaklıklar da uygulanabilir, ancak bu durum test raporunda belirtilmelidir
Kuru Presleme; Test edilecek kuru kumaş numunesi pamuklu kumaşın üzerine yerleştirilir. Presleme cihazının üst plakası indirilir ve 15 saniye belirlenen sıcaklıkta işleme tabi tutulur.
Nemli Presleme; 10×4 cm boyutlarındaki refakat bezi suya daldırılır ve kendi ağırlığı kadar su tutacak kadar sıkılır. Test yapılacak kuru deney numunesi dolgu üzerindeki boyanmamış pamuklu kumaş üzerine yerleştirilir, ıslak refakat bezi de bunların üzerine yerleştirilir. Presleme cihazının üst plakası indirilir ve 15 saniye belirlenen sıcaklıkta işleme tabi tutulur.
Islak Presleme; Test yapılacak kumaş numunesi ve 10×4 cm boyutlarındaki refakat bezi suya daldırılır ve kendi ağırlığı kadar su tutacak kadar sıkılır. Islak hâldeki numune, dolgu üzerindeki boyanmamış pamuklu kumaş üzerine yerleştirilir, ıslak refakat bezi de bunların üzerine yerleştirilir. Presleme cihazının üst plakası indirilir ve 15 saniye belirlenen sıcaklıkta işleme tabi tutulur.
Pres Cihazı (Hot Plate)
Pres cihazı
Test işlemi için kullanılan cihaz, bir çift düzgün (kaygan) ısıtılabilir paralel plakadan oluşan, elektrikli sıcaklık sistemi ile donatılmış olan ve test numunesinin tüm yüzeyine eşit olarak 4 ±1Kpa basınç uygulayan bir ısıtma tertibatıdır. Isı etkisi sadece üst plakadan gerçekleştirilebilir. Alt plakadan ısı aktarımını engellemek için üzerine asbest bir plaka ve yün örtü geçirilir (dolgu malzemesi olarak; ortalama 260 g/m2 ağırlığında, yünlü flanelden yapılmış).
Test Sonrası Değerlendirme
Her üç yöntemde de test edilen numune kumaştaki renk değişimi, iki farklı şekilde değerlendirilir:
- Haslık testinden hemen sonra,
- Standart atmosfer şartlarında 4 saat bekletildikten sonra (kondisyonlama).
Işık Kabininde D65 Gün Işığında İnceleme
Işık kabinlerinde müşteri taleplerine uygun olarak farklı ışık kaynakları bulunur. D65 gün ışığına karşı geliştirilmiş ışık kaynağıdır.
Gri Skala
Test edilen numunenin haslık derecesi gri skala kullanılarak kontrol edilir ve değerlendirilir. Test için 2 çeşit gri skala kullanılmaktadır. Bir tanesi 5 ölçeklidir. En düşük haslık değeri 1, en yüksek haslık değeri ise 5’tir. Diğer gri skala ise 9 ölçeklidir. Bu skalada da en düşük ve en yüksek haslık değerleri 5 ölçekli skalada olduğu gibidir. Ancak her bir değer arasında ara değerler bulunmaktadır. Bu yüzden daha hassas ölçümler yapılabilmektedir. 9 ölçekli gri skalada haslık değerleri aşağıdaki gibidir:
- 1 En düşük haslık değeri
- 1-2
- 2
- 2-3
- 3
- 3-4
- 4
- 4-5
- 5 En yüksek haslık değeri
Değerlendirmeyi İkinci Şahıslara Gösterme
Değerlendirmenin doğruluğu açısından deney numunesi gri skalada ikinci bir kişi tarafından değerlendirilir ve sonuçlar karşılaştırılır. Farklı sonuçların elde edildiği durumlarda ortalama değer sonuç olarak kabul edilir.
Numuneyi Kondisyonlama
Kondisyonlama, standart atmosfer koşullarında 4 saat bir süre içerisinde gerçekleştirilir.
Kondisyonlama Sonrası Değerlendirme
Test numunesi, standart atmosfer şartlarında 4 saat bekletildikten sonra yani kondisyonlama yapıldıktan sonra değerlendirilir. Değerlendirme gri skala ile yapılır.