Atkı atma işleminin esnek veya sert kollara yerleştirilmiş verici ve alıcı kancalarla yapıldığı sistemlere kancalı atkı atma sistemi denir.
Mekiksiz dokuma sistemleri arasında bulunan kancalı dokuma makineleri ilk üretildiği günden bu yana değişik şekillerde geliştirilmiş ve çok yaygınlaşmıştır. Kancalı sistemlere piyasada rapiyerli veya şişli sistemlerde denilmektedir.
Özellikleri
Kancalı atkı atma siteminin de atkı ipliği, atkı atımı süresince kontrol altındadır. Bu nedenle kancalı atkı atma sistemi pozitif atkı iletimi olarak ifade edilir. Diğer atkı atma sistemlerinde (mekikli, mekikçikli, jetli) ise atkı taşıyıcı dolayısıyla da atkı ipliği, atım sırasında kontrol altında değildir. Bu nedenle kancalı dışındaki sitemler negatif atkı iletimi olarak ifade edilirler. Kancalı sistemlerde atkı ipliğini baştan sona kadar kontrol altında atabildiği için tüm iplik cinsleriyle çalışabilmektedir. Kancalı sistemlerde 16 atkı rengine kadar çalışabilmek mümkündür. Dolayısıyla her türlü kumaş dokumasında uygundur. Özellikle farklı cins iplikli ve renkli döşemelik kumaşlarda avantaj sağladığından tercih sebebidir. Kancalı sistemlerde, günümüzde üretim hızı kumaş enine göre değişmekle birlikte, 170 cm ende maksimum 700 atkı/dk, 360 cm ende ise 400 atkı/dk çıkabilmektedir.
Kullanım Alanı
Kancalı atkı atma sistemleri çok yaygın kullanılır. Her türlü iplik kullanılabilmesi nedeniyle, farklı cins iplikli döşemelik kumaşlardan, havluya, düz dokumalardan kadifeye hemen hemen tüm kumaş tiplerinin dokumasında kullanılmaktadır. Atkı renk sayısının diğerlerine göre fazla olması da tercih sebebidir. Kancaların üst üste kullanılabilmesi nedeniyle yüzyüze dokunan halı ve kadife dokumalarında da kancalı atkı atma sistemleri kullanılmaktadır. Özellikle farklı kumaşlar dokuyan, sık tip değiştiren işletmelerde kancalı sistemler tercih edilir.
Kancalı Atkı Atma Sistemlerinin Çeşitleri
Kancalı atkı atma sistemleri kanca sayısına göre tek ve çift kancalı, yapısal olarak da sert ve esnek kancalı olarak gruplara ayrılır. Tek kancalı sistemler verimlerinin düşük olması ve geniş enlerdeki kullanım zorluğu nedeniyle zamanla yerlerini tamamen çift kancalı sistemlere bırakmışlardır. Çift kancalı sistemlerde esnek ve sert kancalı olarak üretilmektedir. Çift kancalı sistemlerde biri alıcı diğeri verici olmak üzere iki kanca bulunur.
Sert Kancalı Atkı Atma Sistemleri
Sert kancaların, kullanılan profil (boru veya U) nedeniyle titreşimleri azdır. Makine kenarında dışarı çıkan kanca muhafazaları nedeniyle fazla yer kaplarlar. Bu nedenle geniş tarak enlerinde tercih edilmez. Ancak halı makineleri gibi büyük dokuma makinelerinde sert kancalı sistemler kullanılmaktadır. Sert kancaların ağızlıkta kılavuzlanması gerekmediğinden tefeye kılavuzlama elemanı eklemeye gerek yoktur.
Esnek Kancalı Atkı Atma Sistemi
Sert kancaların fazla yer kaplamaları nedeniyle esnek kancalı sistemler geliştirilmiştir. Esnek bantların çelik veya karbon lifi takviyeli yüksek performanslı sentetik malzemelerden yapılması gerekir. Esnek bantlı kancalı dokuma makineleri, dokuma sektöründe en fazla kullanılan makinelerdir. Yaygın bir şekilde kullanılmalarına rağmen, dezavantajları da göz ardı edilmemelidir. Örneğin; esneme ve titreşim sorunu, iplik transferi için mümkün olan en mükemmel ayarların yapılmasını gerektirir. Verici ve alıcı kanca arasında iplik transferi nedeniyle özellikle ağızlığın ortasında, ipliğin kancalar arasındaki transferi sorun oluşturur. Esnek kancalar ağızlık içinde düzgün doğrusal hareket edebilmeleri amacıyla kılavuzlanmalıdır. Kılavuzlama işlemi tefe üzerine monte edilen kılavuzlarla sağlanır.
KANCALI ATKI ATMA SİSTEMİNİN ANA ELEMANLARI VE ÇALIŞMA PRENSİBİ
Ana Elemanları
- Atkı Besleyici ve Vericiler: Kancalı sistemde atkı besleme için mekikçiklide olduğu gibi atkı akümülatörleri kullanılır. Atkı akümülatörlerinden sonra atkı kontrol sistemi atkı ipliğini kontrol eder. Atkı kontrol sistemleri iplik kopmalarında makineyi durdurur. Atkı kontrolünden sonra atkı yönlendirici rehberler atkıyı atkı vericilere yönlendirir. Kancalı sistemde atkı vericiler farklı numara ve cinsteki ipliklerle çalışabilmektedir. Ayrıca yeni makinelerde 16 renge kadar çalışabilmektedir.
- Kancalar: Kancalar şerit kısmı ve kıskaç kısmı olmak üzere iki bölümden oluşur. Şerit kısmı kıskaçların atkı atma sistemiyle bağlantısını sağlar.
- Esnek Kanca Kılavuzları: Kanca kılavuzları, esnek kancaların ağızlık içinde düzgün ve doğrusal hareketini sağlar.
Çalışma Prensibi
Kancalı dokuma makinelerinde atkı ipliği bobine sarılı olarak sabittir. Sabit duran atkı bobininden çekilen atkı ipliği, atkı regülatörlerine (akümülatörlerine) gelir. Atkı regülatörleri tezgâh enine göre değişen miktarda atkı ipliğini rezerve sarım olarak hazırlar. Atkı seçiciler tarafından alınan atkı ipliğinin ucu verici kancaya iletilir. Atkı ipliğini yakalayan verici kanca ağızlık içine doğru hareketine başlar. Aynı anda alıcı kancada karşı taraftan ağızlık içine doğru hareketine başlamıştır. Verici ve alıcı kancalar ağızlığın tam orta kısmında buluşur. Bu buluşma anında atkı ipliği alıcı kanca tarafından alınır. Kancalar bu transfer işleminden sonra ağızlık içinden dışarıya doğru hareketlerine başlar. Dışarıya doğru hareketlerini tamamlayarak ilk pozisyonlarına geldiklerinde atkı atma işlemi tamamlanmış olur. Atkı ipliğinin verici kanca tarafındaki ucu bir makasla kesilmektedir.