TEKSTİLDE MAKASLAMA İŞLEMİ

Ön Terbiye ve Terbiyenin Tanımı

Terbiye dairelerine ham olarak gelen tekstil mamullerinin göreceği ilk işlem ön terbiye işlemleridir. Ham tekstil mamulünün daha sonra göreceği boyama, baskı ve apre işlemlerine hazırlanması için yapılan işlemlere ön terbiye işlemleri denir. Ön terbiye işlemleri tamamlandıktan sonra uygulanan tüm işlemlere de terbiye işlemleri adı verilir (boyama, baskı, apre ).

Ön terbiye işlemleri, ham mamulü, daha sonra göreceği terbiye işlemlerine hazırlar. Ön terbiye işlemleri yeterince ve iyi bir şekilde yapılmadığında renklendirme sonrasında sorunlar ortaya çıkar. Bu sebeple terbiye işlemlerinde hata ile karşılaşmamak açısından ön terbiye işlemlerinin önemi büyüktür. Selüloz esaslı mamullere uygulanan ön terbiye işlemleri belirttiğimiz sırada olabildiği gibi mamulde olması istenen özelliklere göre sıralanabilir. Hatta son zamanlarda işletmelerde bazı işlemlerin birleştirilerek yapılması yaygın hâle gelmiştir. Bu birleştirmeler (kombinasyon) işletmelere enerji ve zaman açısından tasarruf etme şansı verir. Selüloz esaslı mamullere ön terbiye yapılmadan önce yüzey düzgünlüğünü sağlamak için makaslama ve yakma işlemleri yapılır.

Makaslama Amacı

Tekstil terbiyeciliğinde makaslama işlemi ön terbiye işlemi veya apre işlemi olarak uygulanabilir. Burada makaslamanın ön terbiye işlemlerinde uygulanışından bahsedeceğiz. Selüloz esaslı mamullerin yüzeylerinde bulunan tüylerin düzgünsüzlüğü ve fazla tüyler, terbiye işlemlerinin de düzgünsüz olmasına neden olur. Ayrıca yüzey görünümü, yapılan işlemlerin göze hoş görünmesi bakımından da önemlidir. Bu nedenle kumaşların makaslama işleminden geçirilerek yüzey tüylerinin düzgün bir şekilde kesilmesi sağlanır.

Makinenin Bölümleri ve Görevleri

Makaslama makinesi temel olarak üç bölümden oluşur:

1. Üst bıçak: Üzerine spiral olarak sarılmış 12- 24 adet çelik bıçak bulunan 100- 200 mm çapında çelik bir silindirdir. Üst bıçak silindirinin dönüş hızı 1000- 3000 devir/ dakikadır. Kumaşın özelliklerine göre uygun devir tespit edilerek makaslamanın verimi artırılır. Üst bıçağın üzerinde bıçaklara temas eder vaziyette bir yağ keçesi bulunur. Silindir boyunca uzanan bu keçeye belirli aralıklarla yağ damlatılarak spiral bıçakların daha kaygan ve keskin olması sağlanır. Aksi takdirde kesim düzgün olmayacağı gibi bıçakların ömrü de kısalmış olur. Yağlama işlemi gelişmiş makinelerde otomatik, eski tip makinelerde ise çalışan işçi tarafından yapılır.
2. Alt bıçak ( Mızıka ): Spiral bıçaklar, sarılmış olan üst bıçak silindiri büyük bir hızla dönerken kesmekte olduğu tüylerin yatmasına da neden olur. Bu nedenle tüyler istenen yükseklikte ve düzgünlükte kesilemez. Üst bıçağın hemen altına yerleştirilmiş olan alt bıçak, tüylerin önünde durarak yatmasına engel olur. Böylece üst bıçak düzgün ve aynı yükseklikte keser. Alt bıçak ile üst bıçak arasındaki mesafe 1 mm civarındadır. Bu mesafe azlığı nedeniyle alt bıçak muntazam ayarlanmış, ağız kısmı da bilenmiş olmalıdır. Aksi takdirde üst bıçak yer yer alt bıçağa temas edeceğinden zarar görür. Alt bıçak ve üst bıçağın periyodik olarak bakımları yapılır.
3. Makas masası: Kesim yapılacak kumaşın üzerinden geçtiği piramit biçiminde olan bir metal parçadır. Kumaş en üst noktaya geldiğinde alt bıçak ve spiral bıçaklarla temas eder. Tüylerin kesilmesi bu noktada gerçekleşir. Makas masasının bu türlerine sivri makas masası denir. Bir de bürümcüklü ipliklerden yapılmış kumaşlarda nope ve düğümlerin sivri makas masasında yükseklik yapması sebebiyle kumaşın delinmesini engellemek için kullanılan yaylı makas masaları vardır.

Ayrıca kumaş üzerinde istediğimiz sonuçları almamızı sağlayan ve makaslama işleminin düzgün ve hızlı gerçekleşebilmesi için makinenin çalışmasına yardımcı olan kısımları vardır.

• Metal ikaz dedektörü: Kumaş üzerinden gelebilecek her türlü metal parçayı, uyarı sistemini çalıştırıp makineyi durdurarak bildirir. Bu tür metaller bıçaklara hasar verebilir.
• Gergi silindirleri: Kumaşın geçişisırasında gerginliğin ayarlanmasını sağlar. Bu da düzgün kesim yapılmasına yardımcı olur. Kumaş gerginliği makinedeki fırçaların çalışmasını ve makaslama işleminin düzgünlüğünü sağlayan önemli bir faktördür.
• Fırçalar: Kumaş makineye verildiğinde kumaşta bulunan toz ve pislikleri temizleyen, makaslama sırasında bıçakların körelmesine neden olacak parçacıklara engel olan bir fırça sistemi vardır. Ayrıca makaslama sonrasında kumaşta kalabilecek lif parçacıklarını temizleyen ikinci bir fırça sistemi de vardır. Bu fırça sisteminin hemen yakınında vakumlama ile tüycükleri emerek makinenin yanındaki torbalarda toplayacak olan bir emici sistem mevcuttur.

Makaslamada Dikkat Edilecek Noktalar

Makas masasının, alt bıçağın ve üst bıçağın ayarlarının tam olmasına ve kumaşla temas partiyi oluşturan kumaşların birbiri arkasına dikilirken yüzlerinin aynı yönde olmasına dikkat etmek gerekir. Kumaşın gerginliğinin makineden geçişi sırasında, yapılacak makaslama ve kumaş kalınlığına uygun ayarlanması gerekir. Kumaşın makaslama esnasında açık ve kat yapmamış olması gerekir. Makaslanacak kumaşın kuru olması gerekir. Hafif nemli veya yer yer pürüzsüz ve düzgün olması gerekir. Islak kumaşlar makaslama hatalarına neden olur.