Vikunya (Vicugna vicugna), devegiller familyasından Vicugna cinsinden boynu uzun, bacakları ince ve başı akraba türlere göre küçük bir memeli türü. Lama’ya benzer ama daha küçük ve daha incedir. Vicuna kelimesi İspanyolca kökenli olup vikunya diye okunur ve bu hayvanın yünlerinden dünyanın en kaliteli iplikleri ve çok pahalı kumaşlar yapılıyor.
Orta Şili, Bolivya, Ekvador, Kuzey Arjantin ve Peru’da yaşayan bu hayvanın uzunluğu 150-160 cm, omuz yüksekliği 100 cm. ve kuyruğu 20 cm’dir. Yetişkin bir vikunya ortama 50 kg ağırlığındadır. Anatomik bir özelliği, alt kesici dişlerinin kemirgenlerdeki gibi sürekli değişmesidir. Postunun, üst kısmı kızılımsı sarı ve açık kahverengi tonlarda iken, alt kısımda beyazdır. Uzun bir beyaz göğüs yelesi ve ipek gibi bir postu vardır. Postu akrabası olan türlerden daha zariftir ve soğuğa karşı etkili şekilde koruma sağlar, çok sıcak tutan kılları izolasyon tabakası gibi sıktır. Vikunya, Ekvador, Peru, Bolivya, Arjantin ve Şili’nin yüksek dağlarına dağılmıştır. Burada 3500 ile 5500 m arasındaki yükseklikte yaşar fakat kayalık dağları değil, çimenlik yüksek stepleri tercih eder.
Soğuk iklime dayanıklı bir hayvandır. Dişilerin gebelik süresi 11 ay sürer ve her defasında sadece bir yavru doğurur. Yavru doğduktan 15 dakika sonra koşmaya başlar. Vikunyaların ömürleri ortalama 12 yıldır. Ürkek bir hayvan olan vikunyalar, kendilerine ait bölgede, her biri bir erkek tarafından yönetilen küçük sürüler olarak yaşar. Bunun yanında, küçük yaşları sebebiyle henüz kendilerine ait bölgesi olmayan bekar erkeklerin grupları ve genç erkekler tarafından sürüden kovulmuş yaşlı erkeklerin oluşturduğu sürüler de vardır..
Dünyanın en pahalı takım elbiseleri vikunya yünüyle yapılmaktadır
Vikunya tüylerinden elde edilen iplikten eski çağlarda sadece İnka kraliyet ailesi faydalanabiliyordu. 14. yüzyılda Peru, Bolivya ve Arjantin’in yüksek dağlarında 1 milyon vikunya yaşıyordu. İspanyol ve avrupalı istilacıların bölgeye gelmesiyle postu nedeniyle avlanan vikunyalar için bir kıyım başladı. Yeni dünyanın ipeği diye bilinen vikunya postu vedeğerli yünü nedeniyle; ayrıca vikunya elyafına olan talebin artmasıyla, vikunyaların sayısı azalmaya başladı. 1960 yılında yapılan bir sayımda toplam vikunya nüfusunun 5000’e kadar düştüğü anlaşıldı. Peru hükümeti öncülüğünde, kalan vikunyaların Peru’daki Pampa Galeras’ta milli parkta toplanmasına karar verildi. Vikunyaya ev sahipliği yapan diğer ülkeler de buna benzer çalışmalar yaptı, böylece nesillerinin tükenmesinin önüne geçildi..
Vikunya yünü çok kıymetli bir kumaş hammaddesi
Vikunya şu anda dünyadaki en değerli iplik elyafına sahip. Vikunya yünleri, dünyadaki en ince, en hafif ve en yumuşak elyaf kaynağı. Bu yünler iki yılda bir kırkılıyor. Bir vikunyadan her iki yılda bir sadece 250 gram elyaf elde ediliyor.
Bir merinos koyunundan yılda iki kilo yün kırkılıyor, vikunyadan ise iki yılda bir sadece 100-250 ağırlığında kırkım yapılabiliyor. Kaşmir kumaşının 15 mikron olduğu düşünülürse, bu rakam vikunyada 12-13 mikrona kadar düşebiliyor. Yani işlenebilecek en ince kumaş hammadesi olarak karşımıza çıkıyor. Bu nedenle vikunyadan elde edilen ürünleri pahalı ancak piyasada sürekli olarak aranan bir lif türü. Vikunya elyafı kullanılarak üretilen bir şal 1200-1300 Euro iken vikunya bir palto yaklaşık 20 bin Euro civarında fiyatla satılıyor.