Baskıda Kullanılan Bazik Boyar Maddeler
Bazik Boyar Maddelerin Özellikleri
Bazik boyar maddeler yapılarında çözünür grubu bulunmayan organik bazlardır. Bu hâlleriyle ancak gıda boyasında kullanılabilir. Tekstilde kullanılabilmeleri için baz tuzu formunda olmaları gerekir. Baz tuzları suda çözünebilen maddelerdir. Sulu çözeltilerinde boyar madde katyon hâlinde olduğundan bu boyar maddelere katyonik boyar madde adı da verilir.
Bazik boyar maddeler boyamalarında parlak renkler verir. Bazik boyar maddelerin çözünürlükleri az, katran oluşturma yatkınlıkları yüksek olması nedeniyle çözündürmeleri sırasında özel önlemler alınmalıdır. Boyar madde önce asetik asit ile kendi ağırlığının % 30 kadarı asetik asit ile pat hâline getirilmelidir. Sonra devamlı karıştırılarak kaynar su ilave edilir. Ancak suyun sıcaklığı 60 °C’yi aşmamalıdır.
Resim 4.1: Bazik boyar maddeyle basılmış kumaş
Bazik Boyar Maddelerin Haslıkları
Bazik boyar maddelerin yün ipek ve pamuk boyamalarında yıkama ve ışık haslıkları kötüdür. Bu nedenle artık kullanımı yaygın değildir. Çeşitli iyileştirilmeler yapılmışsa da yine de çok yaygın değildir. Ancak poliakrilonitril elyaf için iyi ışık haslıkları verir.
Bazik Boyar Maddelerin Kullanım Yerleri
Bazik boyar maddeler yün, pamuk ve ipek için kullanılabilirse de en çok poliakrilonitril için kullanılır. Bu boyar maddelerle baskı ise pek yaygın değildir.
Bazik Boyar Maddelerle Baskı
Bazik boyar maddeler direkt baskı metoduna göre uygulanır. Bazik boyar maddelerin baskı patında bulunması gereken kimyasallar şunlardır:
- Kıvamlaştırıcı
- Üre
- Gliserin
- Asetik asit
Kıvamlaştırıcı olarak dayanıklı olduğundan sentetik kıvamlaştırıcılar tercih edilir. Fakat bunun yanında emülsiye kıvamlaştırıcılar da kullanılabilir.Üre ve gliserin nem tuttuğu için fiksaj için gerekli nemi sağlar. Ayrıca gliserin baskı yağlayıcısı olarak da görev yapar. Bazik boyar maddeler asidik ortamda elyafa bağlanır. Bu nedenle asit olarak asetik asit ya da hidroklorik asit kullanılabilir.
Baskı patı içerisinde tüm kimyasallarıyla birlikte hazırlanır ve direkt olarak kumaş üzerine basılır. Bir kurutma işlemine tabi tutulur ve ardından bir yıkama işlemine alınır.
Baskının Fiksajı
Direkt boyar maddelerin fiksajı için boyar maddenin katyon durumunda olması gerekir. Boyar madde bu formdayken kendiliğinden elyaf üzerine çekilir. Fakat bu şekil bir boyama protein elyaf ve akrilik elyaf için mümkündür.
Kumaşın fikse makinesine girişi
Selülozik elyaf için bu mümkün değildir. Pamuğun bazik boyar maddelerle boyanabilmesi için hem elyafa hem de boyar maddeye bağlanabilen bir köprüye ihtiyaç duyulur. Bunun için en uygun kimyasal direkt boyar maddelerdir. Direkt boyar maddeler bu şekilde bazik boyar maddelerle birlikte uygulanarak pamuk lifinin daha parlak boyanmasını sağlar.
Baskı Sonrası Ard İşlemler
Baskı işleminden sonra yapılacak bir kurutma işlemi fiksajın tamamlanması için yeterli olacaktır.
Resim 3.6: Yıkama makinesi
Ard işlem olarak bazik boyar maddelerden sonra fazla boyar maddenin kumaş yüzeyinden uzaklaştırılması için basit bir yıkama işlemine tabi tutulması yeterlidir.
Işık Kabininde Renk Kontrolü
Işık kabini üzerinde gün ışığı, UV ışığı ve TL-84 ışığı bulunan bir kutudur. Bu kutu içerisinde subjektif olarak renk karşılaştırması yapılır. Gün ışığı her türlü rengin karşılaştırılmasında kullanılır ve genel bir değerlendirme kriteridir. UV ışığı ultraviole (mor ötesi) ışığın kısaltmasıdır. Fosforlu renklerin ve optik beyazlatma yapılmış kumaşların tespitinde kullanılır. TL-84 aydınlatma indeksi yüksek mağaza ışığıdır. Müşteri isteği doğrultusunda kullanılan bir kriterdir.
