SU HASLIĞI TESTİ

Su Haslığı Testinin Amacı

Boyalı veya basılmış tekstil mamulünün, normal ortam sıcaklığında belirli bir miktar su içinde bekletilmeye karşı dayanımının derecesidir. Bitişik boyanmamış mamul üzerine boyar maddenin migrasyonu (boyar madde moleküllerinin elyaf üzerindeki konsantrasyonunun yüksek olduğu bölgelerden düşük olduğu bölgelere göç etmesi) ile belirlenir.

Test edilecek numunenin saf su (standartlara uygun) muamelesi sonucu renginde bir değişiklik olup olmadığını ve kullanılan refakat kumaşına renk verip vermediğinin tespitidir.

Refakat Kumaşı ile Numuneyi Dikme

Refakat kumaşı esas ölçüm yapılacak renkli numunenin aynı ortamda bulunabileceği diğer materyallere karşı davranışının tespit edilmesi için değişik materyallerden yapılmış bezlerdir. Denemelerde esas numuneye dikilerek kullanılır. Aşağıda belirtilen elyaflardan dokunmuş, standartlarda belirtilen sıklık ve gramajlarda kumaşlardır.

Birinci refakat Bezi	İkinci Refakat Bezi
Pamuk	Yün
yün	Pamuk
İpek	Pamuk
Viskon	Yün
Asetat veya triasetat	Viskon
Poliamid	Yün veya Pamuk
Polyester	Yün veya Pamuk
Akrilik	Yün veya Pamuk
Tablo 1 : Refakat bezi

Deneye tabi tutulacak tekstil mamulü kumaş ise;

Çok lifli refakat bezi kullanılacak ise; Test numunesinden 40 mm x 100 mm boyutlarında deney numunesi kesilir ve kullanım yüzeyi aynı boyutlardaki çok lifli (multifibre) refakat kumaşının üzerine yerleştirilerek kısa kenarından biri boyunca refakat bezi ile birlikte dikilir.

Tek lifli refakat bezi kullanılacak ise; test numunesinin cinsine uygun olarak 40 mm x 100 mm boyutlarındaki tek lifli iki adet refakat bezi (Bkz. Tablo 1.1) arasına 40 mm x 100 mm boyutlarındaki deney numunesi yerleştirilir ve kısa kenarlarından biri boyunca dikilir.

Eğer kumaşın iki yüzü farklı ise iki yüzüne de aynı testler yukarıdaki işlemlerden biri uygulanır.

Kumaş baskılı ise büyük desenin her bir rengi için yukarıdaki işlem tekrar edilir.

Deneye tabi tutulacak tekstil mamulü iplik veya açık elyaf ise;

Kullanılacak refakat bezleri tartılır ve kütlesinin yaklaşık olarak yarısı kadar kütlede iplik veya elyaf numunesi alınır.

Çok lifli refakat bezi kullanılacak ise; 40 mm x 100 mm boyutlarındaki çok lifli kumaş ile 40 mm x 10 mm boyutlarındaki boyanamayan kumaş (polipropilen) arasına konulur ve dört kenarı boyunca dikilir.

Tek lifli refakat bezi kullanılacak ise; her biri 40 mm x 100 mm boyutlarında olan iki adet tek lifli kumaş arasına konur ve dört kenar boyunca dikilir.

Suda Bekletme

Hazırlanan birleşik, her bir deney numunesi oda sıcaklığında, içinde standartlara uygun saf su bulunan bir kap içine daldırılarak 30 dakika boyunca tamamen ıslatılır. Her bir test numunesinin ayrı kaplarda ıslanması sağlanır.

Fazla Suyu Uzaklaştırma ve Bekletme

Fazla suyu uzaklaştırmak için birleşik deney numunesini bir cam veya akrilik plaka üzerine düzgün bir şekilde yerleştirdikten sonra bir baget yardımı ile fazla su uzaklaştırılır. Başka bir cam veya akrilik plaka numune üzerine konulur. Bu şekilde hazırlanmış numuneler arasına bir plaka yerleştirilerek toplam 10 adet test numunesi bir arada test edilebilir.

Perspirometre; Birleşik test numunesi iki cam plaka arasına yerleştirilir. Tam bir test işlemi gerçekleştirmek için yeteri kadar test örneği bulunmasa dahi 21 cam veya akrilik reçine plakanın tümü kullanılmalıdır. Bir test işleminde 10 test örneğinin aşılmaması gerekmektedir. Plakaların üzerine standartlara uygun toplam 5 kg (12,5 kPa basınç) ağırlık yerleştirilerek perspirometre ağırlığı sabit tutan konumda kilitlenir. Kilitlenir kilitlenmez ağırlık kaldırılır.

Birleşik deney numunesini içeren perspirometre etüv içerisine yerleştirilir ve 37 ˚C ± 2 ˚C sıcaklığında etüvde 4 saat süresince bekletilir.

Etüvden çıkarılan birleşik deney numunesi yalnız kısa kenarından biri dikili kalacak şekilde açılarak 60˚C’yi aşmayan sıcaklıkta kurutma rafında veya etüv içinde asılarak kurutulur.

Kurutulan deney numuneleri haslık kartlarına veya laboratuvarın kullanmış olduğu formlara zımbalanır.

Su Haslığı Testinin Değerlendirilmesi

Işık Kabininde D65 Gün Işığında İnceleme

Tekrarlanabilen şartlar altında gölge ve renk farklılıklarının incelenebilmesi için deney numuneleri, değerlendirme kabinine alınır ve görsel olarak renk farklılıkları incelenir. Burada amaç gün ışığını verebilen bir aydınlatma altında numuneyi kontrol edip değerlendirmektir. Işık kabinlerinde müşteri taleplerine uygun olarak farklı ışık kaynakları bulunmaktadır. Bu ışık kaynaklarından D65 gün ışığını temsil etmektedir.

Gri Skala

Renk haslık testlerinin değerlendirilmesinde deney sonuçlarının saptanması için gerekli standart derecelere sahip değerlendirme skalalarıdır.

Gri skala, derece derece koyulaşan veya açılan gri renkler içerir. Bunlar 1 ile 5’e kadar numaralandırılmıştır. “1”değeri en düşük haslığı, “5” değeri ise en yüksek haslığı göstermektedir.

Değerlendirmelerde iki ayrı “Gri Skala” kullanılır. Bunlardan biri test sonucu boyalı materyalin renginde meydana gelen değişikliği ölçmeye yaramakta olup “Solma Skalası” , diğeri ise boyalı materyalin kendisine bitişik refakat bezini kirletme derecesini ölçmeye yarayan “Lekeleme (akma) Skalası”dır.

Boyalı veya baskılı tekstil materyalinin kendisi ile aynı veya farklı cinsten boyanmış bir tekstil materyali (refakat bezi) ile sıkıca temasta olacak şekilde üretim veya kullanma esnasında rastlayacağı koşullar altında çeşitli maddelerle etki ettirilir. Boyalı örnekte meydana gelen renk değişikliği ve boyanmamış örneğe akma derecesi bu gri skalalarla saptanır.

Akmanın (lekelemenin) değerlendirilmesi:

• Birleşik deney numunesindeki refakat bezi sökülür ve kenarları düzgün değil ise makas yardımı ile kenarları düzeltilir.
• Deneye tabi tutulmuş ve tutulmamış refakat bezi yan yana aynı yönde ışık kabinine yerleştirilir. Eğer çok lifli refakat bezi kullanılmış ise aynı cins lifler karşılıklı gelecek şekilde yerleştirilir.
• D65 gün ışığı lambası açılır. Işığın numuneler yüzeyindeki düzleme 45 derecelik açı ile gelmesine dikkat edilir. Bunun için ışık kabini içerisinde 45 derecelik açıya sahip aparat kullanılır.
• Her iki refakat bezinin üzeri belli kısımlarını açıkta bırakan maske ile kapatılır (Bkz. Resim 1.12).
• Deneye tabi tutulmuş ve tutulmamış refakat bezi arasındaki renk farkı gri skaladaki değerlerle gözlemlenerek karşılık gelen değer haslık derecesi olarak kabul edilir. 5, 4 gibi dereceler verilebildiği gibi eğer renk farkı birbirini takip eden değerler arasında kalıyor ise 4-5, 2-3 gibi değerlendirme derecesi de verilir. Bu değerlendirme için Akma (lekeleme) skalası kullanılır.
• Çok lifli refakat bezi kullanılmış ise her bir lif cinsi için ayrı ayrı değerlendirme yapılır.

Solmanın değerlendirilmesi:

• Deney yapılmış numunenin kenarları düzgün değil ise makas yardımı ile kenarları düzeltilir.
• Deneye tabi tutulmuş ve tutulmamış numune yan yana aynı yönde ve düzlemde ışık kabinine yerleştirilir.
• D65 gün ışığı lambası açılır. Işığın numuneler yüzeyindeki düzleme 45 derecelik açı ile gelmesine dikkat edilir. Bunun için ışık kabini içerisinde 45 derecelik açıya sahip aparat kullanılır.
• Her iki numunenin üzeri belli kısımlarını açıkta bırakan maske ile kapatılır.
• Deneye tabi tutulmuş ve tutulmamış numuneler arasındaki renk farkı, gri skalada karşılık gelen değer haslık derecesi olarak kabul edilir. 5, 4 gibi dereceler verilebildiği gibi eğer renk farkı birbirini takip eden değerler arasında kalıyor ise 4-5, 2-3 gibi değerlendirme derecesi de verilir. Bu değerlendirme için “Solma Skalası” kullanılır.

Değerlendirmeyi 2. Şahsa Gösterme

Değerlendirmenin doğruluğu açısından deney numunesi gri skalada ikinci bir kişi tarafından değerlendirilir ve sonuçlar karşılaştırılır. Farklı sonuçların elde edildiği durumlarda ortalama değer sonuç olarak kabul edilir.