Lif Karışımlarının Boyanmasında Elde Edilen Renk Efektleri
Karışımların boyanmasında dört farklı renk efekti elde etmek mümkündür:
- Karışımların aynı renkte ve renk derinliğinde boyanması (üni boyama)
- Karışımlardan yalnızca birinin boyanması
- Karışımlardan birinin diğerine oranla daha koyu renge boyanması (ton-in-ton etkisi)
- Karışımlardan birinin farklı renge boyanması (çapraz boyama)
Resim 1.2: Karışımlardan birinin boyanması sonucu elde edilmiş mamul
Boyar Madde Seçimi
Lif karışımlarından üretilen mamul iplik veya kumaş hâlde olabilmektedir. Bu mamullerin boyanması için kullanılan boyar maddeleri seçerken hassas olunmalıdır. Çünkü karışım ikili veya fazla olmasa da üçlü olabilmektedir. İkili karışımlarda az da olsa aynı boyar madde her iki lifi de boyayabilmektedir. Karışımı oluşturan lifler çoğunlukla bileşenleri bakımından farklılık göstermektedir. Seçeceğimiz boyar maddede şu özelliklerin olması istenebilir:
Resim 1. 3: Karışımlarından biri farklı renge boyanmış mamul (ton-in-ton)
Karışımı boyayan boyar maddeler ile boyama yaparken diğer lifin de hafiften boyanarak kirlenmesi pek istemez. Örneğin, A boyar maddesi ile A lifini; B boyar maddesi ile B lifi boyanacaksa A boyar maddesi ile boyama yaparken B lifinin kirlenmesi pek istenmez. Aynı şekilde B boyar maddesi ile B lifini boyarken A lifinin de kirlenmesi pek istenmez.
Ancak karışımı oluşturan lifler aynı renge boyanacaksa oluşabilecek kirlenme önemsenmeyebilir.
- Lif karışımlarında boyanmasında kullanılan boyar maddelerin istenilen özellikleri kumaşa tam olarak aktarılabilmesi için bazı yardımcı maddeler (tekstil yardımcı maddeler) kullanılır. Kullanılan bu yardımcı maddeler karışımı oluşturan diğer liflere zarar vermemelidir. Örneğin, karışım kumaşın boyanmasında kullanılan A boyar madde A lifini çok iyi boyayabilir ve B lifini kirletmeyebilir; ancak A boyar maddesi ile kullanılan yardımcı maddeler B lifine de zarar vermemesi gerekmektedir.
- Boyama diyagramındaki sıcaklık artışı veya azalması karışımı oluşturan diğer life (boyanmış veya boyanmamış) zarar vermemesine dikkat edilmelidir.
- Karışım lifi boyayan boyar madde veya boyar maddelerin ekonomik olması boyar madde seçimini etkileyen unsurlardan biridir.
Başarılı bir boyama elde etmek için boyar madde seçimi önemli bir faktördür. Hangi reaktif grubu içerirse içersin boyar maddenin çekim, fiksasyon, tuz, flotte oranı, asitten, alkaliden ve diğer boyamaya yardımcı maddelerden etkilenme özellikleri benzer olması hâlinde boyar maddeler birlikte kullanılmalıdır.
Resim 1. 5: Karışımlarından biri farklı renge boyanmış mamul
Boyama Yöntemleri
Karışım lifler emdirme veya çektirme yöntemine göre çalışan boyama makineleri kullanılarak liflerin boyanması sağlanır. Boyama yöntemleri çeşitli olmakla beraber tek banyoda boyama ve çift banyoda boyama diye iki ana yöntemden söz edebiliriz.
Karışım Liflerin Boyanması
Karışım lifleri boyayan kişiler, bu işin bir sanat olduğunu her zaman söylerler. Çünkü karışım liflerini boyayabilmek için karışımda bulunan liflerin yapılarını ve birbirlerine karşı gösterdiği etkileri bilmek gerekmektedir. Karışım liflerin boyanmasında tek ya da çift banyo yöntemleri yapılabilir. Tek banyo yönteminde karışımlar aynı banyoda boyanır. Çift banyo yönteminde ise elyaf türlerinden biri önce, diğeri ise yeni bir banyoda birinciden sonra boyanır.
Şekil 2.1: Bobin iplik boyama makineleri