Örme kumaşların üretimi sırasında, kumaş gramajı özen gösterilmesi zorunlu değerlerden biridir. Kumaşlarda gramaj; 1 metrekaredeki kumaşın, gram cinsinden ağırlığı olarak ifade edilir. Kumaş gramajını belirlemek için numune almaya yarayan alete “gramaj alma aleti” denir.
Düz örmede gramaj, parça bazlı veya bütün ürün olarak ifade edilir.
Bu alet iki kısımdan oluşur. Bunlar; lastik ve jiletli kısımdır.
Resim 1.3: Kumaş gramaj alma aleti ve lastiği
Gramaj aletini kullanırken dikkat edilecek noktalar:
- Kumaş numunesini alırken kumaşın yıpranmamış olmasına dikkat ediniz ya da örme kumaşın yıpranmamış yerinden alınız.
- Gramaj aletinin jiletlerinin keskin olduğunu kontrol ediniz.
- Gramaj alma aletini ters ve lastiğinin üzeri dışında hiçbir yere koymayınız.
- Gramaj alma aletinin alt tarafından elinizle asla tutmayınız.
- Numuneyi sererken gerdirmemeye ve katlanmamasına özen gösteriniz.
- Gramaj alma aleti ile kesim yaparken lastiğin ortalandığından emin olunuz.
Gramaj aletinin kullanım şekli:
- Örme kumaş topundan en az 200 cm² numune kumaş alınız.
- Numune kumaşı herhangi bir gerilime maruz bırakmadan gramaj alma lastiğinin üzerine seriniz.
- Gramaj alma aletini kumaş üzerinde yavaşça koyunuz ve bastırmadan gezdiriniz.
- Yeterince düzelttikten sonra hafif bastırmak suretiyle sağa doğru yarım tur çevirerek gramajı alınacak numuneyi kesiniz.
- Kestiğiniz numuneyi yıpratmadan hassas teraziye koyunuz.
Analizi yapılması gereken kumaşın gramajını hesaplarken iki farklı yöntem kullanılır.
- Gramaj aleti kullanılmadan yapılan hesaplama
Gramaj alma aleti bulunmayan yerlerde kullanılan yöntemdir. Kumaştan 10 cm x 10 cm boyutlarında parça kesilerek hassas terazide tartılır. Ağırlığı bulunan parça 100 cm²dir.
Çıkan değer 100 ile çarpılırsa m² cinsinden hesaplanmış olur.
Örnek hesaplama:
10 cm x 10 cm ebatlarında kesilmiş kumaş tartıldığında 1.5 gram gelmektedir. Bu kumaşın g/m² ağırlığını hesaplayınız.
100 cm² 1.5 gram
10000 cm² ? gramdır.
X= 10000×1.5/100
X= 150 gram/m²
Gramaj aleti kullanılarak yapılan hesaplama
En çok kullanılan yöntem, kumaş gramaj aletinin kullanılmasıdır. Bu yöntemde gramajı tespit edilecek kumaştan kumaş gramaj aleti ile bir parça kesilir. Kesilen parça hassas terazide tartımı yapılarak ölçülen değer kumaş gramajı olarak tespit edilir.
Hassas terazi: Ölçüm ağırlıklarının gram cinsinden tespit edilmesi amacı ile kullanılan 1/100, 1/1000, 1/10000 gibi hassasiyetlerde tartım yapabilen tartı aletleridir.
Bu tip cihazlar ortamdaki çeşitli faktörlerden (rüzgâr, nem, nefes, toz vb.) etkilenmektedir. Tartım hassasiyetini korumak amaçlı olarak bu tip cihazlarda tartım yapan bölgenin çevresi kapalı imal edilmektedir.
Hassas terazilerde tartım işlemi yaparken dikkat edilecek noktalar:
Resim 1.4: Hassas terazi
- Hassas terazinin düzgün bir zemin üzerine konulması gerekmektedir.
- Cihazın temiz olması gerekmektedir.
- Hassas terazinin açık olduğunu kontrol ediniz.
- Tartım yapmadan göstergenin sıfırda olduğuna dikkat ediniz.
- Tartım sırasında dış koşullardan etkilenmesini önleyiniz (Kapaklı ise kapaklarını kapatınız.).
Gramaj aletinin numune kumaştan kestiği kumaşın alanı 100 cm²ye tekabül etmektedir. Bu alandaki kumaşın tartımı 100 cm²deki kumaşın gram cinsinden değerini vermektedir. Bulunan sonuç 100 cm²deki kumaşın gram cinsinden değerini verdiği için 100 ile çarpımıyla numune kumaşınızın 10000 cm² (1 m²) ağırlığı gram/m² cinsinden değerini verecektir. Hesaplama şekli iki yöntemle de aynıdır.