KIRKPINAR YAĞLI GÜREŞLERİNDE SEMBOLLER
Altın Kemer
Kırkpınar’da altın kemer uygulaması ilk kez 1939 yılında Kurtdereli Mehmet Pehlivanın anısına Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü tarafından alınan karar ile başlatılmıştır.
İlk altın kemerin üzerinde, zincirlerin uç kısımlarına asılmış 10 adet yazısız madalya bulunmaktadır. Bu madalyalara her yıl kazanan başpehlivanın adı yazılmaktadır. Kemer 10 yıl sonra en az 3 kez ismini yazdırmaya hak kazanmış pehlivana hediye edilecektir. Kemeri ilk kez almaya hak kazanan pehlivan Tekirdağlı Hüseyin Alkaya olmuştur.
Altın kemer pehlivanın güreş hayatının zirve noktasıdır. Altın kemer 22 ayar altın olup 1.400 gr. ağırlığındadır. Edirne Belediyesi tarafından hazırlanan altın kemer 1960 yılında ilk kez İbrahim Karabacak pehlivana takılmıştır.
Kispet
Şekil 6: Kispet
Yağlı güreşlerin en önemli simgesi Kispet’tir. Kispet, güreş esnasında pehlivanların giydikleri, belden diz altına kadar uzanan, dar paçalı deriden dikilen pantolondur. Kispet, kisvet, kıspet halk arasında pek çok şekilde kullanılmaktadır.“Kisvet” sözcüğü Türk diline, Arapça ve Farsça’ya ilgi duyan Selçuklular zamanında geçmiştir.
Pırpıt
Pırpıt; karakucak güreşinin geleneksel kıyafetidir. Yağlı güreşte alt boyda güreşen pehlivanlar pırpıt giymektedir. Geçmişte keçi kılından dokunan pırpıt, günümüzde branda, çadır bezi veya sert keten kumaştan dikilmektedir.
TDK Büyük Türkçe Sözlükte Pırpıt: El tezgâhlarında dokunmuş, şalvarlık kaba yün kumaş, yün ya da kıl dokumadan yapılmış pehlivan kispeti olarak tanımlanmaktadır.
Şekil 7: Yağlı güreş pırpıtı
Eski dönemlerde pırpıt keçi kılından örülürdü. Keçi kılı eğrilip iplik haline getirildikten sonra kızlar ve kadınlar tarafından elde örülerek pırpıt haline getirilirdi. Pırpıt örülürken bacak kısımları boyuna, kasnak kısmı ise enine örülmektedir.
Bacak kısımlarında tek kat iplik, kasnak kısmında ise çift kat iplik kullanılmaktadır. Paça bağlarına sağlam sicim geçirilmektedir. Bel uçkuru pırpıtın örüldüğü kıldan 4 kat bükülmüş iplikten yapılmaktadır. Pırpıt örülürken arka bölümüne pehlivana nazar değmesin diye mavi boncuk takılmaktadır.
Kasnak kısmı deriden, paçaları branda bezi veya çadır bezi kullanılarak dikilen pırpıtlar da vardır. Özellikle alt boy pehlivanlar keçi derisinden dikilen pırpıtı giymeyi tercih etmektedir.
Pırpıtın malzemesi kispete göre yumuşak olduğu için ayak ve bacak ile yapılan oyunlarda hamle yapmada daha kullanışlıdır. Kispet giyen bir güreşçiye, pırpıt giyen güreşçi sarma hamlesi yaparak daha sağlam kavrar ve kispetli olan güreşçi bu sarmayı kolay kolay bozamamaktadır.
Kispetler oldukça pahalı olduğu için küçük boylarda güreşen acemi pehlivanlar kalın bezden, keçi kılından örülmüş çuldan veya brandadan yapılan kispetler giymektedir. 35-40 yıl öncesine kadar, Enes civarında Çandır Dağları’nda yaşayan Yörükler kıldan pırpıt örerlerdi ve Yörük çocukları bu kıl pırpıtlarla yağlı güreşe çıkarlardı. Pırpıtı yağlı güreşte sadece küçük boy pehlivanlar giyebilir daha yukarı boylarda güreşen pehlivanlar kispet giymek zorundadır.
Kırmızı Dipli Mum
Şekil 8: Kırmızı dipli mum
Kırkpınar yağlı güreşlerinin gelenekselleşen davet simgesi Kırmızı Dipli Mum’dur. Kırkpınar Yağlı Güreşlerine bir davet aracı olarak kullanılan Kırmızı Dipli Mum Anadolu’nun çeşitli yerlerinde düğüne davet etme aracı olarak da kullanılmaktadır.
Zembil
Zembil saz bitkisinden örülen veya dokunan saplı torba şeklinde bir taşıma aracıdır. Günümüzde sepetçilik zanaatı ile uğraşan kişiler tarafından saz, kaytan, söğüt, fındık dalları kullanılarak çeşitli teknik ve şekillerde yapılan zembiller bulunmaktadır.
Şekil 9: Zembil
Kispet taşıma ve saklamada kullanılan zembil saz liflerinden bez ayağı dokuma tekniği ile dokunarak ve kenar kısımlarından dikilerek yapılmaktadır. Kispet temizlendikten sonra zembilin içinde muhafaza edilmektedir. Zembil gözenekli olması ve içerisine konan kispetin üzerinde bulunan yağı saz bitkisinin çekmesi sebebi ile en uygun saklama koşuludur.
Kispetin en büyük düşmanı faredir. Zembilin içerisine konan kispet havadar ve yüksek bir yere asılarak muhafaza edilmektedir.
T.C.
ÇANKIRI KARATEKİN ÜNİVERSİTESİ
GÜZEL SANATLAR ENSTİTÜSÜ
SANAT VE TASARIM ANABİLİM DALI
Heves KAYIN
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Danışman: Doç. Dr. H. Nurgül BEGİÇ
Çankırı – 2019