Polyamid (PA)
Dünyada üretilen ilk sentetik liftir. Polyamid lifleri için naylon sözcüğü genel bir ad olarak kullanılmaktadır. İlk duyduğumuzda naylon kelimesi, tekstile uzak; kimya ve endüstriye yakın gibi bir madde gibi gelse de giyim sanayinde de çok geniş bir kullanım alanı bulunmaktadır.
Mekanik dayanımı çok iyi olan bir lif türüdür. Bu özelliği sayesinde dayanıklı olması istenen kumaşlarda, diğer elyaf türleri ile karıştırılarak kullanılabilir. Kimyasal dayanımı çok kuvvetli değildir, seyreltik bazı asit ve bazlara karşı dirençlidir. Naylon lifi ilk olarak kadın çoraplarının üretiminde kullanılmıştır. Çeşitli amaçlar için üretilen pek çok polyamid türü olsa da; polyamid lifleri içinde en çok üretilen ve tüketilen iki tür vardır. Bunlar naylon 6.6 ve naylon 6’dır.
Naylon 6.6
Naylon 6.6’nın başlangıç maddeleri adipik asit ve heksametilen diamindir. Adipik asit ve heksametilen diaminde 6’şar karbon atomu bulunmaktadır. İsmindeki 6.6 bu kimyasal dizilişten gelmektedir.
Naylon lifinin mikroskopta boyuna – enine görünüşü
Naylon 6.6 Lifinin Elde Edilmesi
Naylon 6.6 lifinin elde edilmesi için yapılacak ilk işlem bu iki maddenin uzun molekül zincirleri veya polimerler oluşturmasını sağlamaktır. Bu başlangıç maddeleri etil alkol içinde ısıtıldığında naylon 6.6 tuzu oluşur. Bu tuzun sudaki çözeltisi basınç altında buhar verilerek havasız bir ortamda 215-220 °C’de tutulduğunda polimerleşme başlar.
Polimerizasyon derecesi istenilen seviyeye ulaştığında % 1 oranında asetik asit eklenerek polimerizasyon durdurulur. Süt beyaz renkte olan ve katılaşan naylon 6.6 polimeri küçük parçalar şeklinde kesilerek, yumuşak eğirme yöntemine göre filament hâline getirilir. Bu filamentlere daha sonra bir germe çekme işlemi uygulanır. Naylon 6.6 filamentleri mat olarak elde edilmek isteniyorsa naylon 6.6 tuzu halindeyken % 1 oranında TiO2 eklenir.
Naylon 6.6 Lifinin Kullanım Alanları
- Naylon 6.6 lifleri giyim, iç mekânda kullanılan döşemelik kumaşlar ve endüstriyel tekstiller gibi bir çok alanda kullanılır.
- Giyim: Elbise, mayo, spor giysileri, kadın, erkek ve çocuk çorabı, iç giyim, ceket ve gömlek.
- Ev tekstili: Yatak örtüsü, halı ve perdelik kumaşlar.
- Endüstriyel alanlar: Çadır, uyku tulumu, balık ağı, şemsiyelik ve paraşüt kumaşlarında,otomobil lastiklerinde ve emniyet kemeri yapımında kullanılır..
Naylon 6
Polyamid lifleri içerisinde en çok üretilen ikinci türüdür. Naylon 6 lifleri 1940 yılında Almanya’da Perlon L ticari adı ile üretilmiştir. Üretilen naylon 6.6 lifleri ve naylon 6 lifleri tüm naylon lif ihtiyacını karşılamaktadır.
Naylon 6 Lifinin Elde Edilmesi
Naylon’nun başlangıç maddesi 6 karbonlu amino kaproik asittir; NH2(CH2)5COOH. Bu madde 260 °C de basınç altında ve katalizör olarak naylon 6.6 tuzu kullanılmak kaydıyla polimerleştirilir. Naylon 6 polimeri 220 °C’de eritilerek yumuşak eğirme yöntemi ile filament hâline getirilir. Bu filamentlere daha sonra mukavemetlerinin artması için bir germe çekme işlemi uygulanır.
Naylon 6 Lifinin Kullanım Alanları
Naylon 6.6 lifleri ile kullanım alanları benzese de bazı özellikleri nedeniyle ayrıldığı noktalar vardır. Erime noktaları farklı olduğu için uygulanacak ütüleme sıcaklığı da farklıdır. Nem çekme özellikleri aynı olsa da naylon 6 lifi bazı boyalarda daha kolay boyandığından daha parlak ve canlı renkler elde edilebilir. Güneş ışığına karşı dayanıklılığı daha düşük olduğundan perde yapımında kullanılmaz. Naylon 6’nın tutumu, naylon 6.6’ya göre daha yumuşak olduğundan özellikle trikolarda ve tekstüre ipliklerin yapımında daha çok kullanılır.
- Giyim: Elbise, kadın ve çocuk çorabı, iç giyim, gömlek.
- Ev tekstili: Yatak örtüsü, halı.
- Endüstriyel alanlar: Çadır, balık ağı ve otomobil lastiklerinde kullanılır.
Nylon 12 Nedir
Emici ve kalınlaştırıcı ajan olarak kullanılan toz halinde bir maddedir. Isıya son derece dayanıklı olan madde özellikle tekstilde kullanılır.