ASİT BOYAR MADDELERLE BASKI YAPMA

Baskıda Kullanılan Asit Boyar Maddeler

Asit boyar maddeler, suda çözünebilen ve protein elyafa substantifiliği olan boyar maddelerdir.

Asit Boyar Maddelerin Özellikleri

Asit boyar maddeler, suda çözünebilen ve protein elyafa substantifiliği olan boyar maddelerdir. Boyar madde yanında bir asit ile muamele edilir. Bu asit sülfürik asit, formik asit ya da asetik asit olabilir. Boyar madde seçimine göre kuvvetli ya da zayıf bir asit seçilir.

Asit boyar maddeler, boyadıkları asidik ortamın derecesine göre dört sınıfa ayrılır:

1. Kuvvetli asit ortamında boyayanlar pH 2-3 (egalize asit boyar maddeleri)
2. Orta kuvvetli asit ortamında boyayanlar pH 3-4 (egalize dink boyar maddeler)
3. Zayıf asit ortamında boyayanlar pH 4-5,5 (dink boyar maddeler)
4. Çok zayıf asit ortamında boyayanlar pH 5,5-6 (süper dink boyar maddeler)

Kuvvetli asit ortamında boyayan boyar maddeler için sülfürik asit kullanılır. Bu boyar maddelerle düzgün boyamalar elde edilir. Bu yüzden bunlara egalize boyar maddeler denir. Bu boyar maddelerin migrasyon yetenekleri yüksektir. Boyama sırasında boyar maddenin tamamı elyaf üzerine çekilir. Daha sonra boyamanın ilerleyen dakikalarında düzgünleştirme yapılır. Küçük molekül yapısına sahip boyar maddelerdir.

Orta kuvvetli asit ortamında boyayan boyar maddeler için formik asit kullanılabilir fakat pahalı olmasından ötürü çok tercih edilmez, bunun yerine asetik asit kullanılır.

Zayıf ve çok zayıf asit ortamında boyayan boyar maddelerdir. Migrasyon yetenekleri yoktur. Life yavaş yavaş çektirilmelidir. Bu boyar maddeler dinleme koşullarına dayanıklı olduğundan dink ve süper dink boyar maddeler adını alır.

Asit Boyar Maddelerin Haslıkları

Asit boyar maddelerin haslıkları sınıfa göre değişir. Egalize boyar maddelerinin migrasyon yetenekleri yüksek olduğundan özellikle yaş haslıkları düşüktür. En yüksek haslık değerlerine süper dink boyar maddeler sahiptir çünkü migrasyon yetenekleri yok gibidir. Elyafa çok iyi bağlanır. Bu boyar maddeler baskı için idealdir.

Asit Boyar Maddelerin Kullanım Yerleri

Asit boyar maddeler en çok poliamidlerin baskısında, daha sonra ipek ve ender olarak da yünün baskısında kullanılır.

Asit Boyar Maddelerle Baskı

Asit boyar maddelerle baskı işlemi tek adımda direkt baskı yöntemi ile uygulanır. Direkt baskı yönteminde kullanılacak baskı patında asit boyar maddenin ihtiyaç duyduğu tüm kimyasal ve yardımcı maddeler vardır. Bir asit boyar madde baskı patında kullanılan kimyasallar şöyle sıralanabilir:

• Kıvamlaştırıcı
• Asit
• Üre veya gliserin
• İyon tutucu
• Köpük kesici

Kıvamlaştırıcı olarak doğal kıvamlaştırıcılardan alginat kullanılabilir fakat pat içerisinde ait bulunduğundan asitlere karşı daha dayanıklı olan sentetik kıvamlaştırıcılar tercih edilir.

Asit seçimi kullanılan boyar maddenin sınıfına göre değişir fakat baskı için süper dink boyar maddeler tercih edildiğinden zayıf asit olan asetik asit ya da amonyum sülfat kullanılır.

Üre veya gliserinin kullanım amacı baskı patının nem oranını artırmaktır. Üre veya gliserin bünyelerinde su tuttukları için bu nem fikse sırasında gerekli olan ortamın sağlanmasında kullanılır.

İyon tutucular su ile birlikte gelebilecek ağır metal iyonlarının patın içerisindeki kimyasal maddelerin yapılarının bozulmasını önlemek için kullanılır. Eğer arıtılmış su kullanılıyorsa iyon tutuculara gerek duyulmayabilir.

Baskı patları kıvamlı yüksek viskoziteli karışımlardır. Bu karışım hazırlanırken önce kıvamlaştırıcı su ile uzun süre yüksek devirde karıştırılır, ardından kimyasallar sırayla bu karışıma ilave edilir ve bu süre içerisinde pat karıştırılmaya devam edilir. Bu yüksek devirde karışım köpüklenmeye sebep olabilir. Bunun önlenmesi için köpük kesici kullanılır. Tüm kimyasallar eklenince pat baskıya hazır demektir.

Asit boyar maddelerle direkt baskı üç adımda gerçekleşir:

1. Direkt baskı
2. Kurutma
3. Fikse

Direkt baskı patının renksiz kumaş yüzeyine direkt basılması esasına dayanır. Boyar madde ile hazırlanan pat direkt olarak beyaz kumaşın üzerine basılır.

İkinci adım olan kurutma, baskı yapıldıktan hemen sonra yapılmalıdır. Bu işlem, her ne kadar pat kıvamlı ve akması, yayılması zor olsa da fikseye gitmeden önce bir kurutma işleminden geçmelidir. İşletme içerisindeki iş akışına bağlı olarak kumaş baskıdan hemen sonra beklemek zorunda kalabilir ve fikseye giremeyebilir. Bu esnada renklerin karışmaması birbiri üzerine sarılan ya da yığılan kumaşın kendini kirletmemesi için bir ara kurutmaya ihtiyaç duyulur. Bu işlem 100-120 °C sıcaklıklar civarında ve sadece kumaş üzerindeki patı kurutmak amaçlı yapılır. Islaklığın yoğunluğuna göre 5-10 dakika arasında değişir.

Baskının Fiksajı

En son adım fiksaj adımıdır. Bu işlem 180-200 °C arasında 3-5 dakika süre ile yapılır. Bu aşamada yüksek afiniteye sahip boyar madde kumaşa fikse olur. Bu işlem ayrıca kumaşa uygulanmayıp kurutma işlemi sırasında kamaralı kurutma makinesinin ilk kamaralarında kurutma işlemi, ilerleyen kamaralarında da fikse işlemi kademeli olarak uygulanır.

Baskı Sonrası Ard İşlemler

Fikse olmuş mamul üzerindeki bağlanmamış boyar maddeden arındırılması için yıkamaya alınır. Yıkama işlemi kumaş üzerinde kalan tutunmamış boyar maddeyi uzaklaştırmak için yapılır. Yünlü mamullere uygulanan yıkama işlemi sabunlamadan ziyade yıkama maddeleriyle yapılan bir işlemdir. Yün çünkü soda ve sabunlu ortamda keçeleşme gösterir. Fakat yine de nötralizasyon işlemi için ortam bazik olarak ayarlanır. Buna göre kumaş kontinü yıkama makinesinde sırasıyla;

• Soğuk çalkalama (nötralisazyon),
• Soğuk yıkama (yıkama maddesiyle yıkama),
• Sıcak yıkama (40-50 °C’de),
• Ilık durulama,
• Soğuk durulama işlemleri yapılır.

Işık Kabininde Renk Kontrolü

Işık kabini üzerinde gün ışığı, UV ışığı ve TL-84 ışığı bulunan bir kutudur. Bu kutu içerisinde subjektif olarak renk karşılaştırması yapılır. Gün ışığı her türlü rengin karşılaştırılmasında kullanılır ve genel bir değerlendirme kriteridir. UV ışığı ultraviole (mor ötesi) ışığın kısaltmasıdır. Fosforlu renklerin ve optik beyazlatma yapılmış kumaşların tespitinde kullanılır. TL-84 aydınlatma indeksi yüksek mağaza ışığıdır. Müşteri isteği doğrultusunda kullanılan bir kriterdir.