Bitlis Dokumacılığı, Tarihsel Gelişimi ve Günümüzdeki Durumu

Konu ile ilgili kaynakların taranması ve ilgililerle yapılan karşılıklı görüşmelerin sonucunda Bitlis dokumacılığı, tarihsel gelişimi ve günümüzdeki durumu açıklanmaya çalışılmıştır.

Dokuma Tekniği ve Kullanılacak Araçlar

Karşılıklı görüşme yöntemi uygulanarak dokuma tekniğinde işlem basamaklarını oluşturan her aşama kaynatma, ağartma, boyama, kurutma, bobin sarma, çözgü hazırlama, dokuma işlemi vb. kullanılan araçlar, dokuyuculardan sağlanan bilgiler Arlı (1978) esas alınarak değerlendirilmiş ve fotoğraflarla tespit edilmiştir.

Kirkitli Dokumaların Bazı Teknolojik Özellikleri

Bu bölümde halı ve kilim dokumaları için analiz yöntemleri verilmiştir.

Halıların Teknolojik Özellikleri

En-Boy Ölçüleri, Yüzey Alanları,

Boy/En Oranları Halıların en-boy ölçüleri, tamamlanmış halılar üzerinde, bir şerit metre yardımıyla, halının eninde (iki uç ve ortasından) toplam üç, halının boyunda (iki uç ve ortasından) toplam üç ölçüm alınarak bulunmuştur. Sadece havlı yüzey ölçüm kapsamına alınarak, boyda kilim örgü, ende ise etlik örgü ayrı olarak hesaplanmıştır.

Halıların yüzey alanları ölçümle bulunan en ve boy oranlarının her halı için ayrı ayrı birbiriyle çarpılması sonucu hesaplanmış ve değerler m2 cinsinden verilmiştir. Boy/en oranları ise yine ölçüm ile elde edilen boy değerlerinin en değerlerine bölünmesiyle hesaplanmıştır.

Toplam Ağırlık, m2

Ağırlık Halılar bir baskül ve el kantarı ile tek tek tartılıp kg cinsinden ağırlığı bulunmuş, bulunan ağırlıklar yüzey alanına bölünerek metrekare ağırlık hesaplanmıştır.

Düğüm Şekilleri

Halıların düğüm şekilleri her bir halıda TSE’nin hazırladığı “El Dokusu Halılarda Düğüm Tipleri Tayini” standardına göre (TS 2892, 1997a), ayrıca dokunmuş olan halıların arka kısmına bakılarak gözlem yoluyla düğüm şekli belirlenmiştir.

Hav Yüksekliği

Halılarda hav yükseklikleri TSE’nin hazırladığı “El Dokusu Halılarda Hav Boyu Tayini” standardına göre (TS 2893, 1997b) belirlenmiştir.

Kilim Örgü ve Etlik Dokuma

Eni Halıların kilim örgü enini belirlemek için 1 mm duyarlıklı cetvel yardımı ile kilim örgü boyunca üç farklı yerden halının alt ve üst uçlarında ayrı ayrı ölçüm alınmıştır. Etlik dokuma eni ise 1 mm duyarlıklı cetvel yardımı ile halının her iki kenarından olmak üzere üç farklı yerden ölçüm alınarak bulunmuştur.

Saçak Uzunlukları

Halıların saçak uzunlukları 1 mm duyarlıklı cetvel yardımı ile üç farklı yerden halının alt ve üst uçlarından ayrı ayrı ölçümler alınarak belirlenmiştir.

Desimetrekaredeki Düğüm Sayısı (Kalite)

El dokusu halılarda kaliteyi saptamak amacıyla halılar tek tek olmak üzere düz bir zemin üzerine ters olarak serilmiş ve 1 dm2 alanı kapsayacak şekilde dik açılı özel bir cetvel yardımıyla 10 cm ve 10 cm boydaki düğüm sayıları belirlenmiştir. Bir halıda ikişer uç ve bir ora kısımda olmak üzere beş değişik yerden ölçüm alınmıştır. Daha sonra 10 cm endeki ve 10 cm boydaki düğüm sayıları çarpılarak dm2 ’deki düğüm sayıları belirlenmiştir. Halıların teknik özelliklerine yönelik elde edilen veriler SPSS programında uygun istatistiksel analiz yöntemleri ile değerlendirilmiştir.

Renk, Desen ve Motif Özellikleri

Araştırma materyalini oluşturan el dokusu halılarda kullanılan ortak renk, motif ve desen özellikleri fotoğraflarla tespit edilmiştir. Bu konuda daha önce yapılmış araştırma sonuçları ve ilgili literatürlerle karşılaştırılarak tartışılmıştır.