İPLİK TÜYLÜLÜK KONTROLÜ

İpliğin Tüylülük Kontrolünün Amacı

Tüylülük, ipliğin ham maddesinden bağımsızdır. İplik tüylülüğünün ölçümü ve değerlendirilmesi ipliğin kalitesi için önemlidir. İplikte tüylülüğün fazla olması, dokuma ve örme işlemleri sırasında sorunlara neden olmakta ve bitmiş ürünlerin kalitesinin düşmesine neden olabilmektedir. Tüylülük ölçüm cihazı, kesikli iplikler için geliştirilmiş bir cihazdır.

Tüylülük Ölçme Cihazı

Tüylülük testi uster 4 test cihazında yapılmaktadır. Sabit bir tek renkli ışık kaynağı (lazer), paralel ışığı dağıtan iplik yapısından çıkan tüylerin üzerine çarpar. İplik yapısından dışarı çıkan lifler nedeniyle saçılan ışık, bir lens sistemiyle toplanır ve optik bir sensörle yakalanır. Saçılan ışık, tek liflerde kırılma, difraksiyon ve yansıma nedeniyle gerçekleşmektedir. Örneğin iplik yapısından çıkan lifler parlak görülmektedir.

İplik tüylülüğü ile orantılı olan optik sensörün elektriksel çıktı sinyali daha sonra dijital bir değere dönüştürülür ve test cihazının bilgisayarında değerlendirilir. Ölçüm bölgesinde iplik bulunmazsa, foto alıcısına hiç bir ışık düşmez ve bu nedenle hiç bir elektriksel sinyal oluşmaz.

Tüylülük test cihazının özellikleri;

• Yapılan ölçüm tekrar yapılabilir.
• Cihaz otomatiktir, hız ayarı yapılarak çok yüksek hızda ve kısa sürede ölçüm yapılabilir.
• Ölçüm yapılırken iplik yapısının göz önünde bulundurulması gerekmez.
• Tüylülük cihazı kirlilik, iplik kılavuzu, test hızı gibi durumlardan etkilenmez.

Tüylülük testinin yapılışı;

• Numune iplikler uster cihazının askılık bölümüne takılır.
• Birbirine karışmayacak şekilde kılavuzlardan geçirilir.
• İplik ucu cihazı ön kısmında bulunan kılavuzlardan geçirilir

• Kılavuzlardan geçirilen iplik uster cihazının tüylülük ölçüm aralığından geçirilir.
• Daha sonra çekim makaraları oradan da emiş düzesine verilerek telef kutusuna ipliğin emilmesi sağlanır.
• Tüylülük değeri, cihazın bilgisayarından diyagram ve spektogram olarak alınabilir. Değerler yazıcıdan alınabilir.

Tüylülük ölçü birimi;

Tüylülük ölçüm birimi, yaklaşık 1 cm uzunluktaki ipliğin tüylülüğünü ifade etmektedir. Alıcıdaki ışık yoğunluğu, ölçüm alanı içinde tüm çıkıntı liflerin toplam uzunluğuyla orantılıdır.

Tüylülük değeri, grafik ve diyagramda H harfi ile gösterilmektedir; 1 cm uzunluğundaki ölçüm alanı içinde, çıkıntı liflerin toplam uzunluğunu ifade etmektedir. Örneğin 4,0 (H) tüylülük değeri, 1 cm ölçüm bölgesi uzunluğuna göre toplam 4 cm lif uzunluğuna karşılık gelmektedir.( H) tüylülük değeri, iki uzunluğun oranı olduğundan birimi yoktur.

Tüylülük diyagramı;

Tüylülük diyagramı, belirli bir periyotta bir iplikteki tüylülük varyasyonlarını göstermektedir. Örneğin materyal uzunluğu yatay eksende; tüylülük ise dikey doğrultuda işaretlenir.

Cihazın bilgisayarında diyagram ile ilgili veriler girilerek iplikteki kısa, orta, uzun periyotlu tüylülük sapmalarının tespit edilebilmesi için tüylülük kesim uzunlukları seçilebilir. Test için normal 0,1 m, 0,3 m, 1 m, 3 m, 10 m, 30 m, 100 m, 300 m ve 1000 m‟deki kesim uzunluklarından biri seçilebilir.

Tüylülük spektrogramı;

Tüylülük cihazında, tüylülük spektrogramı ile tüylülükteki periyodik varyasyonları gösterebilmektedir. Örneğin tüylülük şekildeki gibiyse, λ dalga boyunda bir pik görülecektir.

Tüylülüğe etki eden faktörler;

Ham madde	İplik hazırlık ve eğirme	İplikhane klima koşulları
Elyaf stapel uzunluğu	Fitil bükümü	Sıcaklık
Uzunluk üniformitesi	Eğirme gerginliği (ring iplikçilik)	Nem
Kısa elyaf içeriği	Bileziklerin ve kopçaların kullanım süresi ve tipi ( ring iplikçilik)
Yapışkanlık	İplik bükümü
	Sarım hızı
Tablo 5.1: Tüylülüğe etki eden faktörler

Kops oluşumunun tüylülük üzerine etkisi;

Ring iplik makinesinde iplik sarımı sırasında iplik gerginliğinin değişmesi tüylülük oluşumuna neden olmaktadır.

İplik bükümünün tüylülüğe etkisi;

İplik bükümünün tüylülük üzerine kesin bir etkisi vardır. Yumuşak bir iplik, sert bir ipliğe göre daha tüylü olmaktadır. Tüylülük, artan iplik bükümüyle azalmaktadır. Yüksek bir bükümde elyafın birbirine daha fazla sarılmasıyla açıklanabilir.

Çekim silindirlerinin tüylülüğe etkisi;

Çekim sistemi silindir manşonlarının sertliği ile karde pamuklarda tüylülük çok az miktarda artma olur.

Sarım hızının tüylülüğe etkisi;

Sarım hızı arttıkça tüylülük artmaktadır. İplik gerginleştiricileri ve iplik kılavuzları, ipliklerin yüzey yapısını etkilemektedir.

lima koşullarının tüylülüğe etkisi;

Klima koşullarının iplik tüylülüğü üzerinde önemli bir etkisi vardır. İplik üretimi sırasında, standartların altındaki düşük nem, liflerin esnekliğinin azalmasına ve statik elektriğin artması ile iplikte daha fazla tüylülüğe sebep olmaktadır. Tüm testler standart işletme ortamında (20°C, % 65 bağıl nem) gerçekleştirilmelidir.

Standart İplik Tüylülük Değerleri Tablosu

Kalın bir iplik, ince ipliğe göre daha yüksek tüylülüğe sahiptir. Sabit bükümde bir ipliğin enine kesitinde fazla sayıda lif olması, çıkıntı lif sayısını arttırır.

İplik Numarası	Tüylülük değerleri max.
Ne 6.6/1	8.2
Ne 7.1/1	8.7
Ne 11/1	7.7
Ne 8.1/1	9.5
Tablo 5.2: Yapılan tüylülük testi sonucu gelen tüylülük değerleri

Sonucu Değerlendirme

Tüylülük cihazından değerler diyagram, spektogram veya ortalama tüylülük standart sapma şeklinde gösterilir.

• Tüylülük iplik uzunluğu boyunca bir diyagram şeklinde gösterilebilir.
• Ortalama tüylülük, sayısal bir değer olarak belirtilebilir ve iplik uzunluğu boyunca tüylülük varyasyonu, bir varyasyon (standart sapma) değeri şeklinde belirlenebilir.
• Periyodik tüylülük varyasyonları, bir spektrogramda doğrulanabilir.

İplikte tüylülük miktarının çok yüksek miktarda olmasının, kumaşın görünüşü üzerinde olumsuz bir etkisi vardır. Hedeflenen amaç tüylülük varyasyonu düşük olan iplik üretmektir.

Bir tekstil fabrikasında;

• Sonraki işlemlerde ipliklerin tüylülüğünün azaltılmasında,
• Bobinler içinde ipliklerin tüylülüğünü düzeltmek,
• Farklı üretim aşamaları arasında tüylülük farklılıklarını azaltmak ,
• Periyodik tüylülük varyasyonlarını ortadan kaldırmak,
• İpliklerin tüylülüğünü büyük ölçüde azaltan makine parçalarını optimize etmek ,
• İpliklerin tüylülüğünü değiştirmek ya da düzeltmek için üretim proseslerini değiştirmek,
• Optimum ve düzgün tüylülük açısından üretim hızını değiştirmek,
• İpliklerin yakılmasından sonra tüylülük değişimlerine karar verebilmek,
• Haşıllama ve çözgü çekme sırasında doğru ölçümleri almak için,
• İpliklerin dokuma ve örme makinelerindeki davranışları hakkında bir tahmin yapabilmek (makine atkı ipliklerinin sıkışması nedeniyle durur, hava jetli dokuma makinelerine atkı atımının optimize edilmesi gibi),
• Tekstil kumaşlarının boncuklanma eğilimini değerlendirmek, Ø Dokuma ve örme kumaşların görüntüsü ve tutumuyla ilgili bir tahmin yapabilmek amacı ile tüylülük testi kullanılmaktadır.