İpliğin Mukavemet ve Uzama %’si Kontrolünün Amacı
Mukavemet, ipliğin uygulanan yüke karşı gösterdiği dirençtir. İplikte mukavemetin yüksek olması iplik kopuşunu ve makine duruşlarını azaltarak verimliliğin artmasını sağlar.
Mukavemet kontrolünün amacı, iplik kopma mukavemetinin ve kopma uzamasının tayin edilmesidir. Adından da anlaşılacağı gibi ürünün belli koşullara göre dayanıklılığını ölçmektir. Bu test sadece ipliğe yapılmaktadır.
İplik mukavemetine etki eden en önemli faktörler
- Ham madde cinsi: Keten, pamuk, naylon, rayon ve yünün soldan sağa mukavemeti azalırken uzama yüzdesi artar.
- Lif uzunluk dağılımı: Dağılımdaki değişkenlik yüksek ise bu, mukavemette değişikliğe neden olur. Aynı stapel uzunluğa sahip, fakat kısa lif oranı farklı olan ipliklerden kısa lif oranı fazla olanın mukavemeti daha düşük olur.
- Lif uzunluğu: Lif uzunluğu artarsa ipliğin mukavemeti de artacaktır. Bunun nedeni elyaflar birbirine daha iyi tutunacaktır. Kısa liflerden üretilen ipliğin mukavemeti düşük olur.
- Lif mukavemeti: Liflerin mukavemeti artarsa ipliğin de mukavemeti artar.
- Elyafın paralellik durumu: Liflerin birbirine paralel olması kolay açılmasını sağlar. Böylece ipliğin mukavemeti azalır.
- Büküm: Belli bir sınıra kadar ipliğin mukavemetini arttırır. Ancak kritik nokta aşılırsa ipliğin mukavemeti düşer.
- Düzgünsüzlük oranı: İplikte düzgünsüzlük arttıkça ipliğin mukavemeti azalır.
- Nem ve yabancı madde oranı: Elyafın cinsine göre nem miktarı mukavemetin artıp azalmasına neden olur. Yabancı maddeler mukavemeti düşürür.
İplik mukavemeti ve uzaması, ipliğin en önemli kalite değerlerindendir. Çünkü iplik, kumaş haline gelinceye kadar pek çok gerilimlere maruz kalır. Bir tekstil yüzeyinin ya da ürününün üretilebilmesi için ipliğin üretim aşamasındaki bu gerilimlere dayanabilmesi gerekir.
Ayrıca tekstil yüzeyi veya iplik olarak tekstil ürünü kullanıcıya sunulmaya hazır hale geldikten sonra da kullanım esnasında maruz kalacağı yüklemelere ve zorlanmalara dayanıklı olmalıdır. Her kullanım alanına göre gerekli bir minimum iplik mukavemeti değeri vardır. İplik üretilirken bu mukavemet değeri sağlanacak şekilde üretilmelidir. Bu nedenle, henüz yarı mamul iken üretim aşamalarında mukavemet değerlerinin kontrol edilmesi ve gerekli değerleri sağlayıp sağlamadığının tespiti çok önemlidir.
Dinamometre (Mukavemet Test Cihazı )
İpliğin mukavemetinin ölçümünde mukavemet test cihazından yararlanılır. Numune ipliklerin deneyden önce standart atmosfer şartlarında en az 3 saat dinlendirilerek sabit nem dengesine gelmesi sağlanır. Standart atmosfer şartlarında bırakılan ipliğin 2 saat aralıkla yapılan tartısında ağırlık kaybı % 0,25‟ten az ise numunenin deney şartlarına geldiği kabul edilir.
Deney numunesi olarak ayrılan her bobin ya da masuradan en az 5 ölçüm yapılması tavsiye edilmektedir. Kaç adet numune bobin ya da masuranın alınacağı ise hakkında bilgi edinilmek istenen kütlenin (partinin) miktarına bağlı olarak istatistiksel olarak seçilmelidir. Büyük miktarlı partilerde numune sayısının arttırılması tüm parti hakkında daha güvenilir bir fikir edinilmesi için doğru olacaktır.
Numuneler, deneyden önce standart atmosfer şartlarında (% 20 ± 2 °C sıcaklık ve % 65 ± 2 nispi rutubet) 24 saat kondüsyonlanmalıdır. Deney standart atmosfer şartlarında yapılmalıdır.