Pamuklu kumaşın saydamlaştırılmasının esası, parşömen kâğıdı eldesine benzemektedir. Bundan dolayı parşömenleştirme apresi de denmektedir. Saydamlaştırma aresi yapılması için genelde ince ve düzgün pamuklu kumaşın merserize edilmesi ve kurutulmuş olması gerekmekte ya da hiç merserizeye girmeden kuru kumaş saydamlaştırma apresi çözeltisine girerek işlem yapılabilmektedir.
Merserize işlemi, merserize makinesinde (28- 32 ºBe’lik ) sudkostik çözeltisiyle 50–60 saniye gergin vaziyette muamele edilmesi esasına dayanır. Merserize işlemi ile pamuklu mamulde hidrofilliğin (su emicilik), parlaklığın ve mukavemetin artması sağlanır. Bilindiği gibi selüloz lifleri asitlere karşı zayıf bir direnç gösterir. Saydamlaştırma apresi, selüloz liflerin bu özelliğinden yararlanarak yapılan bir apre şeklidir.
Merserize işleminden geçmiş ve kurutulmuş olan selüloz esaslı kumaş, soğutulmuş (5 – 10 ºC) 46 – 50 ºBe’ (% 57 – 62) lik sülfürik asit ( H2SO4 ) banyosundan gergin durumda belirli bir süre içinde geçirilmektedir. Ardından soğuk durulanır ve sudkostik 8 – 14 ºBe’lik ve soda ile nötrleştirilen mamul, tekrar bir merserizasyondan (gererek) geçirilir. Saydamlaştırma apresi ile selüloz esaslı lifin dış tabakası olan primer duvar tabakası kimyasal bir şekilde yakılarak uzaklaştırılır. Oluşan yeni görünüm daha hafif, daha sert ve çok daha ince olacaktır. İncelen lifler, trasparent bir görünüm kazanacaktır.
Resim 1.1: Merserize makinesi
Saydamlaştırma Apresi Yapabilen Makineler
Çektirme Usulü Çalışan Makineler; Saydamlaştırma apresi için kullanılan yüksek yoğunluktaki sülfürik asit çözeltisi selüloz liflerinin glikozid bağlarına etki edip bu bağları kopararak selüloz lifine zarar verir. Bundan dolayı kumaşı sülfürik asit (H2SO4) çözeltisiyle uzun süre muamele etmemek gerekir.
Nitekim çektirme yöntemiyle kumaş, flotte ile uzun süre temas edeceğinden bu yöntem ile saydamlaştırma apresi yapmak mümkün olmaz.
Emdirme Usulü Çalışan Makineler; Saydamlaştırma apresi için emdirme usulü yöntem kullanılır. Emdirme yönteminin yapılmasında kumaşın fulard içindeki flotteden geçirme ve sıkma silindirlerinden sıkılma işlemine dayanır. Saydamlaştırma apresi, merserize işleminden sonra ve yine aynı makine olan merserize makinesinde yapılır. Bu makine merserize ismini çoğunlukla yaptığı işlemin ismi olan merserizeden almıştır. Saydamlaştırma apresi için merserize makinesinin kullanılma nedeni: Kumaşın önce asit çözeltisi bulunan teknenin içine girmesi, hemen ardından nötralizasyon ve yıkama işlemlerine tabi tutulması gerekir. Bu işlem ancak bu tip makinelerde uygulanabilir.
Şekil 1.1: Merserize makinesinin teknik olarak görünümü
Bu makinelerde girişte üç adet açıcı silindir bulunur. Bu silindirler, fulard öncesi kumaşın iyice açılmasını sağlar. Fulard teknesi ve ardından gelen yıkama teknesi aside, baza dayanıklı ve bu maddelerle reaksiyona girmeyecek bir maddeden yapılmıştır. Sonradan gelen diğer tekneler paslanmaz çelikten imal edilmiştir.
Resim 1.3: Merserize makinesinin yıkama kısmı
Fulard ve yıkama kazanlarının içindeki flotte azaldıkça otomatik olarak rezerve tankından ilave yapılır. Bu işlem, fulard içine yerleştirilen şamandıra vasıtasıyla azalan flotte ile şamandıranın da aşağıya inmesi sonucu devreye giren alıcılarla otomatik olarak rezerve tankını harekete geçirir ve flotte ilavesi yapılır. Böylelikle bütün kumaş boyunca kumaşın flotte içinde kaldığı zaman değişmeyeceğinden kumaşa verilmek istenen etki, kumaşın her yerinde aynı olur.
Fulard teknesi ve ardından gelen kazanlar arasında sıkma silindirleri vardır. Bu silindirler, poliüretan kaplı olarak üretilmiştir. Sıkma silindirleri, 12 tona kadar baskı yaparak sıkma işlemini gerçekleştirir. Bu şekilde sıkma yapılması sonucu hem kumaş üzerine alınan flottenin bir sonraki flotteye karışması büyük ölçüde önlenmiş olur hem de kumaş ile alınan fazla flottenin geri dönüşü sağlanmış olur.
Kazanların içindeki sıcaklık derecesini sabit tutan ısıtma tertibatı bulunmaktadır. Bu ısı ayarı sayesinde saydamlaşma apresi için hazırlanan çözelti ve yıkama maddelerinin de ısısı değişmeyeceğinden kumaşta istenen etki oluşturulur.
Makine, kontrol panosundan kontrol edilir.
Kumaş, nötralizasyon ve yıkama teknelerden geçtikten sonra doka sarılır böylece işlem tamamlanır.
Resim 1.5: Dok arabası ve çekme aleti