Kalpak, ters döndürülmüş kesik koni şeklinde, genellikle kürk, kumaş veya deriden imal edilen bir başlık türüdür. Genellikle Türkiye’de, Kafkasya’da, İran’da, Rusya’da ve Orta Asya ülkelerinde kullanılır. Tarihsel olarak çeşitli Türk topluluklarında yaygın olarak kullanılmıştır.
Genellikle körpe (küçük) kuzu derisinden yapılmaktadır. Kuzu doğar doğmaz vücuduna bir kılıf geçirilir. Kuzu büyüdükçe ve yünü uzadıkça kıvırcık bir hal alır. Bu deri soyularak papak yapılır. Bunun dışında koyun ve keçi derisi de kullanılmaktadır. Güney Kafkasya’dan gelerek Kars’a yerleşmiş olan terekemeler keçi derisinden yapılma uzun tüylü ve iri papaklar kullandıklarından ve bu papaklar genellikle siyah renkli olduğundan bunlara karakalpak adı verilmiştir. Ayrıca gök mavisi olanı da vardır. Bunların Azerbaycan ve Dağıstan tipleri de vardır. Dağıstan tipleri biraz daha kıllıcadır.
Türk Dünyasının birçok noktasında kullanılan kalpağa dair en eski bilgilere Çin kaynaklarında ulaşıldığı belirtilmektedir.
Kalpağın Türk dünyasının birçok yerinde şekil, kumaş ya da deri çeşidini değiştirerek kullanıldığı bilinmektedir: “Kalpak elbette sadece Kırgızlara has bir baş giyimi değildir. Kazak Çuvaş, Özbek, Kara kalpak gibi birçok Türk boyunda, şekilleri farklı olsa da kalpağı görmek mümkündür. Tarihte Kırgızlara Ak Kalpaklılar, günümüzde Özbekistan’ın içerisinde yaşayan Karakalpakistan halkına da Karakalpaklılar denildiği bilinmektedir”