Kimyasal Apre Tanımı
Apre işlemleri kumaş üzerinde beklenen değişiklikleri yaparken çeşitli farklılıklar yaşanır. Örneğin yumuşattığımız kumaşın dökümünün bozulması; sertleştirdiğimiz kumaşın parlaklığını kaybetmesi gibi bu nedenle, bazı kimyasal apre işlemlerini yaptığımızda kaybedilen özellikleri kazandırmak için ikinci bir aprelemeye gerek duyarız.
Tekstil apreciliğinde birden fazla uygulanan bu işlemlere kombinasyonlar denir.
Kimyasal Apre Gerekliliği
Kimyasal apre kombinasyonları, kumaşa birden fazla özellik kattığı gibi (örneğin parlaklık ve yumuşaklık) var olan özellikleri geliştirmek için de yapılır. Örneğin akrilik elyaftan oluşturulan ipliklerde, gıcırtı özelliğini geliştirmek için avivaj yapılır. Görüldüğü gibi apre işlemleri sadece kumaşlara değil iplik formunda kullanılacak tekstil materyaline de yapılır. Tekstil sektöründe kumaşın özellikleriyle birlikte albenisi de önemlidir. Kumaşın mukavemeti, düzgünlüğü, dokumadaki deseni, verilmiş olan siparişin niteliklerine göre düzenlenir ancak bu düzenleme kumaşın beğenilmesi için tek başına yeterli değildir. Dokunmuş veya örülmüş kumaşların her zaman istenildiği gibi yumuşak, parlak, dolgun vb. özellikleri bulundurmasını sağlayamayız. Bu özellikleri kazandırmak için apre diye bildiğimiz boyama sonrası işlemlere ihtiyaç duyarız.
Kimyasal Tutum Apre Kombinasyonlarının Çeşitleri
Kimyasal apreler, kimyasal maddeler yardımıyla tekstil materyaline özellik kazandıran aprelerdir. Bunlar; yumuşaklık apresi, sert tutum apresi, parlaklık apresi, dolgunluk apresi, su iticilik ve su geçirmezlik apresidir. Bu aprelerden bazıları sadece tutum özelliklerini değiştirmek veya geliştirmek için yapılır. Bunlar yumuşaklık apresi, sert tutum apresi ve dolgunluk apresidir. Bu aprelere genel olarak kimyasal tutum apreleri denir. Parlaklık apresi, görünümü değiştirirken aynı zamanda tutumu da etkileyen bir apre çeşidi olduğundan tutum apreleri arasında da yer alabilir.
Kimyasal tutum apre kombinasyonları yukarıda bahsettiğimiz kimyasal tutum aprelerinin birlikte uygulanmalarıyla elde edilen aprelerdir.
Yeni Kombinasyonlar Üretebilmek İçin Dikkat Edilecek Noktalar
Kimyasal apreler uygulanırken ve apre kombinasyonları tasarlanırken banyo içerisinde meydana gelebilecek kimyasal reaksiyonları da dikkate alarak çalışılması gerekir. Aksi takdirde tasarlanan kumaş üzerinde düşünülen etki elde edilemeyeceği gibi giderilmesi zor hatalara da neden olabilir. Kimyasal apreler uygulama pH’si bakımından hassasiyet gösterilmesi gereken kimyasal bileşiklerdir. Uygulama esnasında üretici firmanın önerdiği pH aralığında çalışılması şarttır. Kısaca belirtmek gerekirse aşağıda sıralanan hususlara apre uygulamalarında ve kombinasyonlarında dikkat edilmesi gerekir:
pH aralıklarına dikkat edilmediği takdirde, flottedeki ve kazandaki apre maddelerinin birleşerek çökmesi kumaş üzerine çökmesi ve bozularak apre yapma özelliklerinin zarara uğraması gibi durumlar meydana gelir. Özellikle silikon esaslı apre maddelerinin çökmesi halinde fulard silindirlerine yapışması buradan kumaşa geçmesi veya kumaşın üzerine yapışması sonucunda, tamiri mümkün olmayan apre çökmeleri oluşur. İlave kazanındaki aprenin pH’si belli aralıklarla kontrol edilmeli karıştırıcı sürekli açık tutulmalıdır.
Sıcaklık, çektirme usulü uygulanan aprelerde ayrıca bir sıcaklık belirtilmediyse 40-50 °C yeterlidir. Emdirme usulü apre uygulamalarında ise ortam sıcaklığında apreleme yapılır. Ancak bilhassa silikon esaslı apreler uygulanırken flottenin 40 °C’yi geçmemesi gerekir. Aksi takdirde kumaş üzerinde silikon lekeleri oluşacaktır. Bazı apre uygulamalarında fikse sıcaklığına geçildikten sonra ikinci bir apre yapılması mümkün olmaz. Yapılsa da sonuç tatmin edici olmayacaktır. Örneğin kir itici aprede florokarbon bileşikleri 130 °C’yi geçtikten sonra çapraz bağlar oluşturduğundan üzerine ilave edilecek ikinci bir apreyi kabulü kötüdür. Bu tür durumlarda uygunluk varsa kombinasyon tek banyoda uygulanmalıdır veya birinci aprelemeden sonra yüksek sıcaklıklara çıkmadan kurutulmuş kumaş üzerine ikinci apreleme yapılıp yüksek sıcaklıkta fikse edilmelidir.
Islatıcı; apreleme işleminin düzgün ve hızlı oluşması için zaman zaman banyoya ıslatıcı ilave etmemiz gerekebilir. Bu tür durumlarda seçilecek ıslatıcının tercihinin doğru yapılması gerekir. Aksi takdirde verilen aprenin oluşturmasını beklediğimiz özellik zayıflar ya da kombinasyondaki özellikleri bazıları beklediğimiz nitelikte gerçekleşmez. Örneğin su itici aprenin kombine edildiği aprelemelerde alkol bazlı ıslatıcılar kullanılmalıdır. Farklı ıslatıcılarla yapılan apre işlemi sonunda, su iticilik performansının düştüğü görülür. Ayrıca seçilecek ıslatıcıyla lif içerden iyi ıslanmalıdır.
Kazan dekatür ( Kade )
Kombinasyonda apre maddesi seçimi; apre maddesinin seçiminde dikkate alınması gereken, kombinasyonun diğer maddesiyle uyumluluğu ve aynı banyoda uygulanması halinde birbiriyle uygunluğudur. Taşıdıkları yükler bakımından aynı banyoda bulundurulabilecek apre maddeleri;
- Katyonik ile Katyonik,
- Anyonik ile Anyonik,
- Anyonik ile Noniyonik,
- Katyonik ile Noniyonik,
- Noniyonik ile Noniyonik,
olmalıdır.
Bu yüklerden Anyonik ile Katyonik yüklü apre maddeleri, aynı banyoda kullanılırsa birleşerek çökerler. Bu yüklere sahip apre maddelerinin, kombinasyon banyolarında kullanılmamasına dikkat edilmelidir ayrıca kombinasyonda kullanacağımız apre maddelerinin uyumlu olmasına da dikkat edilmelidir. Örneğin kir itici veya kayganlaştırıcı apreyle birlikte yumuşaklık istendiğinde silikon esaslı yumuşatıcıların seçilmemesi gerekir. Aksi takdirde yumuşatıcı nedeniyle kombinasyonun kir itici tarafında, yağ iticilik özelliği kaybolur.
Burada belirtilen hususlar dışında apre uygulamaları yaparken dikkat edilmesi gereken konuların tamamı, kombinasyon oluştururken ve uygularken aynı şekilde dikkat edilmesi gereken konulardır.