KİR İTİCİLİK VE PARLAKLIK VERME İŞLEMİ NEDİR
Kumaş ya da çile hâlinde kullanılan tekstil materyali kullanım veya depolama sırasında birçok etkenle karşılaşır. Bu etkenler kir diye isimlendirdiğimiz maddeler içerir. Kirler tekstil malzemesine dokunarak sürtünerek yüzeysel veya emilerek derinlemesine işlerler. Katı kirler büyüklüklerine göre yüzeye yapışır ya da dokudaki boşluklara fiziki olarak yerleşir. Sıvı kirler ise yağlar ve benzeri emülsiyonlarla boyalı sıvılardır (çay, kahve vb.). Tekstil malzemesi tarafından emilerek nüfuz ederler. Derinlemesine nüfuz eden kirler uzaklaştırılması da zor olan yapıdadırlar bu yüzden nüfuz etmelerinin engellenmesi temizlenmelerini de kolaylaştırır. Ayrıca statik elektriklenme sonucu mamule yapışan küçük parçacıklarda zamanla temizlenmeyi zorlaştırır.
Kir iticilik kumaşın karşılaşabileceği yağ, toz veya diğer kir parçacıklarının kumaşa tutunmasını engellemek için uygulanır. Bu apre sayesinde kumaşa nüfuz edemeyen kirler yüzeysel tutunmayla kumaşta durduğu için uzaklaştırılmaları da kolay olur. Günümüzde gelişen nano teknolojisi sayesinde kir itici özellik çok daha iyi ve kalıcı yapılabilmektedir.
Parlaklık ışık kaynağından gelen ışınların göz tarafından algılanışı olarak tanımlanır. Tekstil malzemesinde parlaklık yüzeyine isabet eden ışın demetinin gözümüze yansımasıdır. Parlaklık seviyesini arttırmak iki şekilde mümkündür.
- Yüzeyde bulunan lif uçları ve diğer pürüzler mekanik yollarla temizlenerek düzgün bir yüzey elde edilir(Yakma, kalandır, ütü vb.)
- Kimyasal olarak yüzeyde pürüzsüz bir yapı oluşturacak film tabakası meydana getirme (Apre işlemleri) veya kimyasal yöntemlerle moleküler dizilimde düzgünleştirme (Merserizasyon).
Parlak yüzey her zaman istenilen bir özellik olmamakla beraber bazı materyallerde özellikle istenilir. Çeşitli görünümde parlaklık elde etmek mümkündür.Bu görünümler tekstil sektöründe “yağ parlaklığı”, “kibar parlaklık” gibi isimlendirilir. Amaç kullanıcının isteği ve beğenisi doğrultusunda parlaklık elde etmektir.
Kir İticilik ve Parlaklık Veren Apre
Tekstil materyallerine yağ ve kir iticilik özellikleri kazandırmak için genellikle florokarbonbileşikleri kullanılır. Bu bileşikler emdirme ve çektirme yöntemlerine uygun olarak piyasada mevcuttur. Kir itici apre ile birlikte parlaklık veren maddelerde uygulanabilir. Ancak parlaklık kimyasal maddelerle verildiğinde kir ve su itici özellikte su iticilik özelliğinin zayıflaması söz konusudur. Parlaklık için yağ emülsiyonları ve silikonlar kullanıldığında kir ve yağ itici olan tekstil malzemesine yağ özelliği verileceğinden karşılaşacağı yağlı kirleri absorbe ettiği görülmüştür. Bu nedenle parlaklık istenildiğinde mekanik yöntemlerin tercih edilmesi kir iticilik açısından gereklidir.
Kombinasyondan Beklenen Sonuçlar ve Tercih Nedenleri
Apre uygulamaları genellikle kumaş üzerinde birden çok özellik oluşturmak amacıyla yapılır. Bu özellikler ya sipariş eden firma istekleriyle ya da üreten firmanın albeni oluşturmak istemesi ile belirlenir. Günümüzde kir itici apre, statik elektriklenme nedeniyle toz toplayacak tekstil ürünlerinde, döşeme ve perde gibi ev tekstilinde, hijyen gerektiren ortamlarda kullanılacak tekstil malzemelerinde çokça talep edilen bir apredir. Bu apre uygulanan kumaşlarda sentetik elyaftan mamul olanlar genellikle doğal olarak parlak durmakla beraber selüloz ve protein elyaflardan mamul ürünler yeterince parlak değildir. Bu nedenle istenilen parlaklık derecesine ulaşabilmek amacıyla parlaklık veren apre uygulanır. Ayrıca mekanik olarak yüzeyi düzgünleşen tekstil malzemesinde kir ve yağların tutunması daha zor olacağından kir iticilik apresinin daha etkili olması beklenir.
Kir İticilik ve Parlaklık Veren Apre Kombinasyonunda Dikkat Edilecek Hususlar
- Apre banyosunda pH5,5’ten yukarı çıkmamalıdır. Banyonu pH’ı alkaliye doğru gittikçe çökmeler ve kumaşa yapışmalar görülür.
- Kir itici apre uygulaması kumaş kuru iken yapılmalıdır. Kumaşın kuruluğu tam ve düzgün olmalıdır.
- Çektirme banyosunda sıcaklık 50 °C’yi geçmemelidir.
- Kir itici apre maddeleri alkol bazlı ıslatıcı ile verilmelidir. Diğer ıslatıcılarla verildiğinde kir iticilik performansı düşer.
- pH ayarı asitlerle değil asit tamponlayıcılarla yapılmalıdır. Bu sayede banyonun pH’ ı değişmeden uygulamanın sonuna kadar çalışılabilir.
- Apreye girmeden önce kumaş çok iyi temizlenmelidir.
- Kir itici apre uygulanacak kumaşta silikon olmamalı, kumaş hidrofil olmalıdır.
- Apreden geçecek ve birbirine eklenen kumaşların dikişi sırasında dikişler düzgün, yüzleri ve tersleri aynı yönde olmalıdır.
- Çözelti hazırlama sırasında reçetede belirtilen sıraya uyulmalıdır.
- İlave tankında çözelti sürekli karıştırılmalıdır
Kaynak: megep