Kumaş Eğilme Dayanımı
Eğilme dayanımı bir kumaşın eğilmeye karşı gösterdiği dirençtir ve eğilme dayanımı yüksek olan kumaşlar serttir ve eğilme dayanımı arttıkça dökümlülük azalmaktadır. Temel olarak bir kumaşın eğilme dayanımı o kumaşı oluşturan ipliklerin strüktürüne, lif yapısına, kumaş örgüsüne ve uygulanan bitim işlemlerine bağlıdır.
Kumaşın mekaniksel özellikleri esas alınarak kumaş performansının değerlendirilebilmesi çalışmaları 1930 yılında Peirce tarafından başlatılmıştır. Ölçülebilir bir nicelik olarak kumaş tutumu adlı çalışmasında Peirce, kumaş tutumunun mühendislik alanında değerlendirilmesi gerektiğini ileri sürmüş, kumaş katılığının ölçüsü olarak kullanılabilecek türlü nicelikleri söyle sıralamıştır. Eğilme uzunluğu (c), eğilme rijitliği (G), kalınlık (d), sertlik ya da basınca karşı direnç (H), eğilme modülü (q), basınç modülü (h), yoğunluk (A), uzayabilirlik (q’)
Eğilme uzunluğu: (c), (cm) Eğilme rijitliğinin gramaja oranının küp kökü, belirli uzunluktaki kumaşın kendi ağırlığı altında eğildiği kumaş uzunluğunu ölçtüğü için bu orana eğilme uzunluğu adı verilmiştir. Katı kumaşların yeterli miktarda eğilebilmeleri için gerekli uzunluk daha çoktur. Bu yüzden yüksek eğilme uzunluğu değerlerinin anlamı kumaşın katı oluşudur. Yani eğilme uzunluğu yüksek olan kumaşlar çok dökümlülük göstermezler. Özetle eğilme uzunluğu, tekstil mamullerinin dökümlülüğünü belirten bir etkendir.
Eğilme Rijitliği: (G), (mgm.cm) Mamülün eğilmeye karşı gösterdiği dirençtir. Birim endeki tekstil mamülünün gerilim uygulanmadan, birim kavis yarıçapına eğilmesi durumunda her iki ucuna uygulanan momenttir. Eğilme rijitliği dokunarak yapılmış katılık testi olarak da tanımlanabilir. Elde muayene edildiğinde sert hissedilen tekstil mamüllerinin eğilme dayanımı yüksektir. Eğilme rijitliği materyalin eğilmesi sırasında oluşan gerçek kuvvetleri ölçer
Sertlik: Kumaşın kalınlığı, üzerine uygulanan basınca bağlı olarak değişmektedir. Bu miktarlar arasındaki bağıntı materyalin sertliğinin ölçüsüdür. Sayısal bir değer almak için şu ifade kullanılır. Sertlik=Basınç farkı / Kalınlık farkı
Eğilme Modülü: Kumaş katılığının esas değeri q=12.G/d³ ile ifade edilen eğilme modülünden hesaplanabilir. Eğilme rijitliği numune katılığından çok etkilenir, çünkü kalın bir şeridi eğmek için gereken kuvvet gerekenden daha fazladır. Kalınlık iki kat artınca eğilme rijitliği 8 kat artar. Kumaşın kalınlığı bilindiğinde numune boyutlarından bağımsız olarak bir değer elde etmek mümkündür.
Yoğunluk: Yoğunluk = Gramaj (gr/cm²) / Kalınlık(cm) şeklinde ifade edilir. Yoğunluk kompaktlığın da ölçüsüdür. Ama daha çok iplikler arasındaki boşluk oranı ile ilgilidir.
Uzayabilirlik: Uzayabilirlik kelimenin basit anlamıyla sadece eğilme kolaylığını değil, darbe ya da kırılma olmaksızın geniş açıyla eğilme kapasitesini de ilgilendirir. Uniform metal çubukta Young modülü ve eğilme modülü farksızdır. Bir kumaşta ise içyapıda eğilmeye karşı direnç ile gerilmeye karşı direnç birbirinden farklıdır ancak bunlar arasında genel bir bağıntı bulunmuştur. Katı kumaşlar daha az uzayabilirler.
Kumaş katılığının ölçüsü olarak kullanılabilecek olan niceliklerin pek çoğu eğilme uzunluğuna bağlı olduğu için Peirce 1930, bir ucu yatay olarak tespit edilmiş dikdörtgen biçimli kumaşın kendi ağırlığı altında yataydan sapmasını (eğilme) ölçecek bir alet tanımlamıştır. Bu aletten ölçülen açı matematiksel ifadelerle eğilme uzunluğu denilen, kumaşın döküm kalitesini belirten özel bir sayıya dönüştürülmüştür.
T.C.
BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
Esra Gül SUNGUR
(Danışman) Doç. Dr. Gülcan SÜLE
YÜKSEK LİSANS TEZİ
BURSA– 2020