Kopma Mukavemeti Testi, Amacı
Amacı: Dokuma ve dokunmuş bant kumaşlarda yapılan basit kopma mukavemeti testinin amacı, kopma gerçekleşmeden hemen öncesine kadar etki eden kuvvet ile uzama arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Bu deney jeotekstil ürünlerine, dokusuz yüzeylere, dokunmuş elastik kumaşlara, cam elyaftan dokunmuş kumaşlar, karbon elyaf, poliolefin şeritli ipliklerden üretilmiş kumaşlar ve kaplanmış kumaşlar haricindeki diğer dokunmuş kumaşlara uygulanmaktadır.
Teste Uygun Numune Hazırlama
Düz bir zemin üzerinde serilip 24 saat bekletilerek kondüsyonlanan test kumaşından atkı yönünde 5, çözgü yönünde 5’er adet iki takım numune hazırlanmalıdır. Numuneler kumaş kenarına çok yakın yerden alınmamalı; 150 mm içeriden, kat izli ve kırışık olmayan yerlerden alınmasına dikkat edilmelidir. 60 mm eninde 300 mm boyunda (çene payları ile beraber) kesilip hazırlanacak numuneler çizilirken aynı atkı ve çözgü ipliklerini içermeyecek şekilde yerleştirilmelidir. Uzun kenarı atkıya paralel olanlar atkı, uzun kenarı çözgüye paralel olanlar çözgü numunesi olarak adlandırılır.
Test cihazına yerleştirilmeden önce numune, eninden 5mm, sağ taraftan 5mm, soldan iplikleri sökülerek eni 50 mm’ye ayarlanacak şekilde saçaklandırılır. Böylece deney parçası içerisinde kuvvete maruz kalmayan iplik bulunmaz. Atkı ve çözgü mukavemeti kuru ve ıslak hâlde tespit edilmesi isteniyorsa o zaman numune ölçüleri iki katı alınır, yarısı ıslak (Şekil 2.1’de kesik çizgi ile gösterilmiş.), yarısı kuru test için kullanılır. Islak hâlde yapılan deneylerde, deney parçası 20˚C ±2˚C’deki ISO 3696’ya uygun sınıf -3˚C suya 1 saat süreyle daldırılır. Su yerine içinde en fazla 1 g/L iyonik olmayan ıslatma maddesi ihtiva eden bir sulu çözelti de kullanılabilir.
Test edilecek kumaştan alıncak numunelerin aşağıdaki şekilde hazırlanması önerilir (Şekil 2.1).
Numuneyi Kondüsyonlama
Test edilecek kumaş parçasından numune alınmadan önce düz bir zemin üzerine yayılarak standart atmosfer şartlarında (% 65 nispi nem ve 20±2oC oda sıcaklığı) 24 saat bekletilir. Böylece normal hava koşullarına uyumlanmış olur (kondüsyonlanır).
Numuneyi Test Cihazına Yerleştirme
Kopma dayanımı test cihazı (uzatma hızı sabit (CRE) çekme cihazı) deney parçasını gerdirerek koparmak için uygulanan kuvvet (hareketsiz sabit alt ve hareketli üst çeneler) ile bu kuvvete karşılık gelen uzamayı gösteren veya kaydeden bir donanıma sahip olmalıdır. Cihazın kullanıldığı aralıktaki herhangi bir noktada gösterilen veya kaydedilen en büyük kuvvetin hatası ± %1’i geçmemelidir. Belirtilen ve kaydedilen çeneler arası mesafenin hatası ± 1 mm’yi geçmemelidir. Kuvvet ve boyca uzama değerleri, veri toplama kartı ve yazılımı ile kaydediyorsa veri toplama sıklığı saniyede en az 8 kez olmalıdır. Cihazın her iki çenesinin orta noktasını birleştiren doğru çekme doğrusuna paralel, çene ağızları ise bu doğrultuya dik ve iki çene arası mesafe 200 mm olmalıdır.
Dokuma kumaşların kopma mukavemeti ve kopma uzaması standarda göre tespit edilir. Deney parçası test cihazının çeneleri arasına çalışma prensibine bağlı olarak ön gerilmeli olarak veya gevşek olarak yerleştirilir. Kumaş gramajına bakılarak ön gerilme değeri girilir.
- Kumaş kütlesi 200gr/m2 ’den küçük ise ön gerilme 2 N,
- Kumaş kütlesi 200-500 gr/m2 arasında ise ön gerilme 5 N ve
- 500 gr/m2 ’den büyük ise ön gerilme 10 N.
Ön gerilmeli olarak yerleştirildiğinde bu gerilmenin % 2’den büyük bir boyca uzamaya sebep olmamasına dikkat edilir. Ön gerilme ile deney parçası yerleştirildiğinde cihazın kuvvet ve uzama değerleri göstergesi deneye başlamadan önce sıfırlanır. Cihazın çekme hızı kumaşın kuvvet altında boyca uzama oranına bağlı olarak standartta belirtilen değere ayarlanır (100 mm/sn) ve test başlatılır.
Kopma Mukavemeti Testin Yapılışı
Kopma meydana geldiğinde en büyük kuvvet ve en büyük kuvvet altında meydana gelen uzama miktarı milimetre olarak veya % olarak bilgisayara kaydedilir ve ikinci numuneye geçilir. Bu şekilde atkı ve çözgü doğrultusunda en az beş numune test edilir. Bu değerlerin aritmetik ortalaması test değeri olarak belirlenir.
Kumaş kopma mukavemeti testi
Kopma Mukavemeti Test Metotları
- Grap Metodu : Test standardı ile uygulanan bu metot bir kumaş şeridinin genişliğinden daha dar çeneler ile çekilerek kopma direncinin bulunması esasına dayanır. Bu yöntem İngilizler tarafından tercih edilmektedir.
- Strip Metodu :Test standardı ile uygulanan bu metod bir kumaş şeridinin genişliğinden daha geniş çeneler ile çekilerek kopma direncinin bulunması esasına dayanır. Bu test Orta Avrupa ülkelerinde tecih edilir.
Testi Değerlendirme
Her bir doğrultuda yapılan deneyden elde edilen en büyük kuvvetlerin ve isteniyorsa kopma kuvvetlerinin aritmetik ortalaması Newton cinsinden hesaplanır ve
- 100 newtondan küçük sonuçlar 1 N yaklaşımla
- 100 N (dahil) ile 1000 N arasındaki sonuçlar 10 N yaklaşımla
- 1000 N (dahil) üzerindeki sonuçlar 100 N yaklaşımla yuvarlanır.
Ayrıca her bir doğrultuda yapılan deneylerden elde edilen en büyük kuvvet altındaki ve isteniyorsa kopmadaki uzama oranlarının aritmetik ortalaması hesaplanır ve elde edilen sonuçlar.
- % 8’den küçük uzama oranları için %0,2 yak laşımla
- % 8 ( dahil ) ile %75 ( dahil ) arasındaki uzama oranları için %0,5 yaklaşımla
- % 75’ten büyük uzama oranları için % 1 yaklaşımla yuvarlatılır.
İsteniyorsa , deneye tabi tutulan özellikler için değişim katsayısı (% 0,1 yaklaşımla) ve % 95 güven sınırı hesaplanır ve elde edilen sonuçlar ortalama sonuçlara uygulanan kesinlik değerleri üzerinden yuvarlatılır.