Yakma İşleminin Tanımı, Makaslama işleminden sonra ham mamul yakma işleminden geçirilir. Yakma işlemi kumaşa uygulanır. Yakma işlemi ile kumaş yüzeyindeki havlar ( lif uçları, tüycük vb. ) yakılarak kumaş yüzeyinin daha düzgün hale gelmesi sağlanır. Bunun boyama ve baskı esnasında olabilecek hatalar açısından önemi büyüktür. Yüzeyi düzgün olmayan, yakma işlemi yapılmamış ya da düzgün yakma yapılmamış kumaşlarda boyama ve baskı hataları meydana gelmektedir. Eğer kumaşa haşıl sökme yapılacaksa yakma işlemi ile haşıl sökme işlemi aynı makinede kontinü olarak yapılabilmektedir. Yakma işlemi genellikle ön terbiyede ilk işlemdir. Bunun iki önemli sebebi vardır:
- Yakma esnasında kumaşın kuru olması gerekir: Haşıl sökme, bazik işlemler ve beyazlatma sulu ortamda yapıldığından yakma işlemi için kumaşın kurutulması gerekir. Bu işlemlere geçmeden önce kumaş kuru iken yakmanın yapılması zaman ve enerji açısından tasarruf sağlar.
- Yakma esnasında kumaşta meydana gelen sararmalar: Bu sararmalar beyazlatma işlemi ile giderilmiş olur. Son işlem olarak yapılırsa tekrar beyazlatma yapılması gerekir.
Gaze makinesi
Yakma Makineleri Nelerdir?
Yakma makineleri arasında yaygın olarak kullanılanı gazlı yakma makineleridir. Bu makinelerde kumaş, alev püskürten beklerin önünden geçerken yakma işlemi gerçekleştirilir. Yakma makineleri kumaş yapısına göre de ikiye ayrılır:
- Açık en yakma makinesi: Dokuma kumaşlarda ve tüp kesme yapılmış örme kumaşlarda kullanılır. Kumaş enine açık bir şekilde beklerin önünden geçer. Bekler genel olarak makinenin önünde ve arkasında birer adet olmak üzere makinenin eni boyunca yerleşmişlerdir. Alevin çıktığı yer seramikten yapılmıştır. Makinede düz konumda durur. Yakma işlemi başladığında ayarlanmış bek pozisyonuna göre dönerek kumaşa yaklaşırlar. Kumaş yüzey sıcaklığı genellikle 100- 110 °C’ ye ayarlanır. Bu sıcaklık aşıldığında makine durarak uyarı ışığı yanar.
- Tüp yakma makinesi: Tüp kesme işlemi yapılmamış örme kumaşlara uygulanır. Kumaş beklerin önünden tüp halinde geçer. Çift taraflı yakma istendiğinde tüp çevirme yapıldıktan sonra kumaş makineden tekrar geçirilir.
Yakmayı Etkileyen Faktörler
Yakma işleminin kumaşa zarar vermeyecek şekilde ve düzgün yapılabilmesi için aşağıdaki faktörlere dikkat edilmesi gerekir.
Beklerden kumaşa değen alevin yoğunluğu, bek tarafından birim zamanda kumaşa aktarılan enerji miktarıdır. Alevin yoğunluğu ile yakma etkisi doğru orantılıdır. Alev yoğunluğu arttıkça yakma etkisi de artar. Yakma işlemi yapılacak kumaşın cinsine göre alevin yoğunluğu değişir. Aşağıda sayılan diğer faktörler de kumaşa değen alevin yoğunluğunu değiştirir.
Kumaşın geçiş hızı, yakma etkisini değiştirir. Hızlı geçen kumaşın alev ile temas süresi kısaldığından yakma etkisi azdır, yavaş geçen kumaşlarda ise temas süresi uzun olduğundan yakma etkisi fazladır. Yakma yapılacak kumaşın cinsine göre kumaşın geçiş hızı ayarlanır. Kalın ve kaba kumaşlarda geçiş hızı diğerlerine göre yavaş, ince ve hassas kumaşlarda ise hızlıdır.
Kumaş ile bek arasındaki mesafe, yakmayı etkiler. Kumaş ile bek arasındaki mesafe az ise kumaş alev sıcaklığından daha çok etkilenecektir. Dolayısıyla yakma etkisi de fazla olacaktır. Mesafe arttıkça alev sıcaklığı azalacağından yakma etkisi de azalacaktır. Yakma yapılacak kumaşın cinsine göre kumaş ile bek arasındaki mesafe ayarlanmalıdır. Kalın ve kaba kumaşların bek ile mesafesi genellikle az iken ince ve hassas kumaşların fazladır. Beklerin pozisyonları da yakmayı etkiler.
Beklerin pozisyonlarına göre yakma çeşitleri şu şekildedir:
- Kumaş Üzerinde Yakma:
Bu pozisyonda kumaşın arkası boştur ve alev beklerden dik olarak kumaşa temas ettirilir. Kuvvetli bir yakma şeklidir. Dolayısıyla kalın ve kaba kumaşlara uygulanır. Selüloz esaslı kumaşlar ile sentetik karışımı kalın kumaşların yakılmasında bu pozisyon tercih edilir.
-
Silindir Üzerinde Yakma:
Bu pozisyonda kumaş soğuk silindir üzerinden geçerken yakma yapılır. Silindirin içinden devamlı soğuk su geçirilmesi ile silindirin soğutulması sağlanır. Bu yakma pozisyonunda kumaşa alev dik olarak temas ettirilir. Kumaş üzerinde yakmaya nazaran daha ılıman bir yakma şeklidir. Sentetik ve sentetik karışımı kumaşların yakılmasında bu pozisyon tercih edilir.
-
Teğetsel Yakma:
Bu pozisyonda beklerden dik olarak gelen alev teğetsel bir şekilde kumaşa temas ettirilir. Ilıman bir yakma şekli olduğundan hassas kumaşların yakılmasında tercih edilir.
-
Tersten Hava Püskürtmeli Yakma:
Bu pozisyonda beklerden alev dik olarak kumaşa temas ederken kumaşın arka tarafından hava püskürtülür. Böylece alevin kumaşın içerisine nüfuz etmesi önlenmiş olur. Ilıman bir yakma şekli olduğundan yünlü ve örme ( triko ) kumaşların yakılmasında tercih edilir.
Düzgün Olmayan Yakma Nedenleri
Yakma işlemi yukarıda anlatılan alev yoğunluğu, kumaşın geçiş hızı, bek pozisyonları ve bek ile kumaş arasındaki mesafe parametreleri düzenlendikten sonra gerçekleşir. İyi bir yakma için elde edilmek istenen sonuca göre kumaş yapısı dikkate alınarak bu parametrelerin doğru bir şekilde yerine getirilmesi gerekir. Kısaca yakma hatalarından bahsetmek gerekirse:
- Doğru bek pozisyonu seçilmediği takdirde etkili bir yakma işlemi gerçekleştirilemez. Dolayısıyla düzgün bir yakma elde edilmemiş olur.
- Kumaşın üzerinde nem bulunmamalı, kumaş kuru olmalıdır. Tamamı nemli kumaş üzerinde yakma etkisi istenilenden daha hafif olurken yer yer ıslak kumaş üzerinde yakma etkisi eşit olmayacaktır.
- Kumaşın makineden geçiş hızı kumaşın yapısına göre doğru ayarlanmalıdır. Her kumaş beklerin önünden aynı hızda geçmemelidir. Özellikle ince ve hassas kumaşlarda geçiş hızı doğru ayarlanmazsa kumaş üzerinde meydana gelen yanmalar sebebiyle kumaş zarar görebilir.
- Kumaşın makineden geçerken katlı olması ya da kırışık olmamasına dikkat edilmelidir. Katlı ya da kırışık yerlere alev değemeyeceğinden kumaş üzerindeki yakma etkisi eşit olmayacaktır.
- Düzgün bir yakma elde etmek için kumaş gerginliğinin her yerde eşit olması sağlanmalıdır.
- İyi bir temizlik yapılmamış makinede yapılan yakma işlemi kumaşın üzerinde düzeltilmesi mümkün olmayan lekelere neden olur.