Pamuk Boyama
Laboratuarda pamuklu mamulleri boyamak için reaktif boyar maddeler kullanılmaktadır. Boyar madde grubu olarak azo grubu içerirler. Reaktif boyar maddeler, genel olarak reaktif grubun kimyasal yapısına ve reaktivitesine göre sınıflandırılırlar.
Reaktif boyar maddelerin özellikleri
- ) Renk select iyi
- ) Haslıkları iyi (yıkama ve haslık)
- ) Koyu renklerde bile canlı renkler elde edilir.
- ) BM-lif bağı kovalent bağdır.
- ) Yüksek ölçüde suda çözünebilen boyar maddelerdir.
- ) Düşük subsantiviteye sahiptir.
Reaktif boyarmaddeler
Reaktif Boyar maddelerle Boyama Koşulları
1) Sıcakta Boyananlar (90-95 ºC) Bu sınıf boyar madde grubunun reaksiyon yeteneği azdır. Yüksek sıcaklık ve kuvvetli alkali ile aktive edilmek zorundadırlar. Yüksek sıcaklık etkisiyle iyi bir egalite ve boyar madde nüfuzu sağlanır.
2) Soğukta Boyananlar (60-80 ºC) Bu sınıf boyar madde grubunun reaksiyon yeteneği düşük temperatürde de fazladır.bu sınıf boyar maddeler enerji, zaman ve kimyasal maddelerden tasarruf edilmesini sağlar. sıcak yıkama yapılmalıdır.
Renk çalışmasında kumaş siyah, lacivert gibi koyu renklerde boyanacaksa; 60 ºC ‘de Remozol boyar maddeler ile soğuk boyama yapılmaktadır. Renk çalışmasında kumaş kırmızı, pembe, oranj, sarı gibi canlı renkler ise 80 ºC’de reaktif boyarmaddeler ile sıcak boyama yapılır. Renk çalışmasında kumaş, parlak yeşil, parlak sarı, turkuaz tonları gibi renklerde kumaş boyama yapılacak ise 90 ºC’de reaktif boyar maddeler ile yapılmaktadır. Renk çalışmasında bej, gri, haki, royal, ekru gibi kritik renklerde kumaş boyama yapılacak ise 95 ºC’de migrasyon yöntemiyle boyama yapılmaktadır.
VİSKON VE PAMUK/VİSKON KUMAŞLARIN BOYANMASI
Pamuklu kumaşlara uygulanan kasar ve boyama işlemlerinin aynısı bu kumaşlara da uygulanır. Fakat kasar işleminde NaOH yerine verolan kullanılır. Viskon % 10’luk NaOH çözeltisinde çözünür. Kumaşın dayanıklılığında azalma olabilir. Bu sebepten dolayı verolan kullanılır. Verolan kombine bir kasar maddesidir.
PAMUK/PES KUMAŞLARIN BOYANMASI
Pamuk/PES karışımlarında ilk önce polyester boyanır. Daha sonra pamuklu kumaşlar için uygulanan kasar ve boyama işlemleri yapılır. Pamuğun daha sonra boyanmasının sebebi , polyester boyama prosesindeki 130 ºC’de pamuklu kumaştaki boyarmaddelerin kumaştan ayrılmasıdır.
LYCRALI KUMAŞLARIN BOYANMASI
Lycralı kumaş ince (süprem gibi ) ve lycra oranı fazla ise ilk olarak ramözde işleme tabi tutulur. Çünkü bu tür liflerden yapılmış kumaşlar zor boyama özelliği gösterir. Kırılma olanaklar da çok daha fazladır. Bu sebepten dolayı bu kumaşlar ramözden geçirilerek fiziksel özelliklerinde iyileştirme yapılır. Gramajı da düzgünleştirilir. Daha sonraki kasar ve boyama işlemleri karıştırılmış oldukları elyafın terbiye prosesine göre yapılır.
Makinelerde boyama işlemi yapıldıktan sonra başka bir kumaş boyanacak ise makinenin içerisi sodyum hidrosülfit ile yıkanır. Çok koyu bir renkten açık bir renge geçilecek ise 130 ºC’de , koyudan çok açık olmayan bir renge geçilecek ise 95 ºC’de yıkanır. Açık renkten koyu renge geçilecek ise yıkamaya gerek yoktur.
BOYAMA MADDELERİNİN GÖREVLERİ
Kırık önleyici: İşletmede kumalar makineye halat formunda verilmektedir. Halat formunda verilince sonradan giderilemeyecek kırışıklıklar oluşabilir. Kırık önleyici kumaş üzerinde film tabakası oluşturur. İşlem süresince kumaşı kırışıklara karı korur.
İyon tutucu: Suda bulunan Ca+ ,Mg iyonlarının sebep olduğu sertliği giderir. Sert su işlemleri olumsuz etkiler. Yıkama işleminde fazla sabun, boyamada fazla boya tüketilmesine neden olur. Bu durumda oluşabilecek sert sabun kumaş üzerine çökerek boyamada hatalara neden olur.
Tuz: Boyama esnasında life boyar madde iyonu değil, boyar madde molekülü absorbe edilir. Dissosiyon sabiti (iyonlaşma sabiti) büyük olan boyar maddelerin bulunduğu banyoya tuz (NaCL, Na2SO4 gibi) ilavesi ile iyonlaşma sabiti azalacağından çekimi artırır. Yani boyarmadde molekülünün iyonlaşması ne kadar az olursa boyama dengesi o kadar lif tarafına kayar. NaOH ile uzaklaştırılır.
Soda: Soda bazik bir maddedir ve ortamın pH’ını yükseltir. boyar maddelerin fikse olmasını sağlar. BM-lif bağının oluşmasını sağlar. (Kovalent bağ)
Sabun: Mekanik olarak bağlanmış boyar madde kısmını atmak için kullanılır
Asetik asit: Ortamın pH’ını ayarlar. Optik beyazlatmada pH’ı 6-6.5 seviyesine getirilir.
Yumuşatıcı: Liflerden sökülen yağ ve vakslar sonucunda kumaşta bir sertlik oluşur. Yumuşatıcı ile kumaşa yumuşaklık kazandırılır.