MAMUL BİTİM İŞLEMLERİ

Bitim işlemleri mamul kumaşların son aşamasında materyal üzerine yapılan işlemlerdir. Bitim işlemleri mekanik bitim işlemleri ve kimyasal bitim işlemleri diye ikiye ayrılır.

Mekanik Bitim İşlemleri

• Şardonlama
• Zımparalama
• Kalandırlama
• Sanforizasyon olmak üzere 4 kısma ayrılır.

Kimyasal Bitim İşlemleri

• Buruşmazlık apresi
• Silikon apre
• Su geçirmezlik apresi olmak üzere 5 kısımdan oluşur.

Kimyasal bitim işlemlerinin amacı mamule aplike edilen terbiye maddelerini liflere bağlanmak ve bu sayede lif özellikleri isteğe bağlı olarak değiştirmektir.

Mekanik Bitim İşlemleri Uzun Açıklama

• Şardonlama 

Kumaşı tüylendirmek ve tutumunu yumuşatmak için yapılan bir bitim işlemidir. Şardonlama işleminde kumaşın makineden bir kere geçmesine bir pasaj denir. Pasaj sayısı isteğe ve duruma göre değişir.

Şardonlama işleminde  en önemli husus müşteriden gelmiş bir numunenin pasaj sayısını belirlemektir. Pasaj sayısını belirleme deneme yanılma yoluyla ve kazanılmış tecrübelerle sağlanır.

Ham kumaşa yapılan şardonlama işleminde amaç kumaşı tüylendirmektir. Baskı ve boyadan sonra yapılan şardonlamada amaç kumaşın rengi açık çıkmadıysa rengi daha soluk göstermek yada kumaşa yumuşak bir efekt kazandırmaktır.

Makinede ana kumanda şalteri, tarayıcı ve parçalayıcı silindirler, ortada ana tambur ve germe silindirleri bulunur. İç kısımda bulunan ana tamburun dönüş hızı sabittir. Kumaş gerginliği sağlayan tamburlar kumaşla aynı hızda çalışırlar. Parçalayıcı  silindirler ana tamburun tersi istikamette hareket ederek kumaşı tutar ve vurarak şardonlama yapar. Diğer tarayıcı silindirler kumaşı parçalayıcı silindirlerden  kurtarırlar.

İç kısımda bulunan ana tamburun dönüş hızı, kumaşın geçiş hızından yüksek olduğundan ve  parçalayıcı silindirlere kumaş gergin girdiğinden kumaşın atkı yönünde yolunması ve tüylendirilmesi sağlanır. Aslında bu durumda mukavemet düşer. Ama mukavemet kaybı sadece atkı yönünde meydana gelir. Ancak mukavemet kaybına nazaran  yumuşak bir tuşe tercih edilir.

Makinenin  en arkasında tarayıcı silindirlerdeki kalan ipleri ve lif artıklarını temizlemeye yarayan özel fırçalar bulunur.

• Zımparalama

Sadece dokuma kumaşlara uygulanan ve kumaşı tüylendirmek için yapılan bir bitim işlemidir.

Kumaş üzerinde zımparalar bulunan silindirlerin üzerinden geçirilmek suretiyle zımparalanır. Zımpara işlemi kum ile tabir edilir. (100 kum, 200 kum gibi…) Numaralar büyüdükçe zımpara dişleri incelir ve büyük numaralar daha az zımpara efektleri için kullanılır.

Zımpara makinesine giren malın düzgün olmasına çok dikkat edilmelidir. Herhangi bir kırışıklılıkta zımpara dişleri kumaşa büyük zarar verirler. Zımparaya girecek kumaşların  ramözlerde palet kaçağı yapmamasına özen gösterilmelidir. Bu yüzden özellikle ince dokuma kumaşlara zımparalama yapılırken çok dikkat edilmelidir.

• Kalandırlama

Kalandırlama, selüloz esaslı tekstil mamulünün yüzeyini parlatmak, yumuşatmak ve ipliklerinin arasını kapatmak amacıyla yapılan bir apre çeşididir. Kumaş sıcaklık ve basınç altında silindirler arasından geçirilerek uygulanır.

Kalandırlama, kumaşın biri büyük biri küçük olmak üzere en az iki silindir arasından geçirilmesi esasına dayanır. Kullanılan silindirin biri çelik diğeri ise elastik olmalıdır. Kumaş basınç altında silindirler arasından geçirildiğinden iplikler ezileceğinden kumaş yüzeyinde düzgünlük sağlanırken aynı zamanda parlaklık da artacaktır. Kalandırlama da sıcaklık ve basıncın da önemi büyüktür. Silindir sıcaklıkları arttıkça sert bir tutum elde etmekle beraber daha parlak görünüm elde edilir. Soğuk silindirlerden geçirildiğinde kumaşın tuşesi yumuşar ancak parlaklığında herhangi bir değişiklik olmaz. Yine basınç arttıkça kalandırlama da istenilen etkiler de artar.

Kalandırlama da kumaş bir dizi roliklerden geçerek makineye verilir. Bu roliklerden biri germe, biri yön verme,diğeri ise kumaşın makineye düzgün girmesini sağlar. Makineye giren kumaş kalandırlamanın gerçekleştiği çelik ve elastik silindirlerden basınç altında geçerek makineden çıkar

Kalandırlama işleminin iki amacı vardır;

1. Ütü ve parlatma
2. Kumaşı ezme

• Sanforizasyon

Sanforizasyon işleminde  amaç kumaş henüz terbiye aşamasındayken boyut stabilizasyonunu yaparak kumaşı istenilen boyutlara  getirmektir.

Sanforizasyon işlemine başlamadan önce tekstil mamulüne bazı testler uygulanır. Kumaşın  kenarlarından ve ortalarından 50 ‘ şer cm lik 3 adet numune atkı ve çözgü yönünde işaretlenerek kesilir. Sonra bu numuneler laboratuarda  çamaşır makinelerinde 95 C de 45 dakika yıkanır. Yıkama sonrası atkı ve çözgü çekmezlik değerleri belirlenir. Bu değerlere göre sanforizasyon işlemi yapılır.

Sanforizasyon işlemi  kumaşın en son girdiği işlemdir. Apre bölümünden çıkan doklara sarılmış kumaş sevk silindirlerinden geçirilerek nemlendirilmesi için makinenin üst kısmındaki silindirlere gelir.  Silindirler kumaşın nemlendirilmesi için bir sanfor etkisi oluşturulmasını sağlar.

Dokuma mamullerinin geçişinde ise silindir düşük sıcaklıkta  (70°C) çalışarak buharlaşan suyun kumaş üzerine damlayarak leke bırakması önlenmiş olur.

Kimyasal Bitim İşlemleri Uzun Açıklama

• Buruşmazlık Apresi

Bildiğimiz gibi kumaşı oluşturan lifler belirli bir dengededir. Herhangi bir kuvvet sonucu bu lif dengesi bozulur. Lifler  eski dengeli hallerine dönüşemezler ve buruşurlar. Bu buruşmayı önlemek için suyun liflerin arasına girmesini önlemek gerekir.

Suyun liflerin arasına girmemesi iki yöntem ile sağlanabilir;

• Lif aralarına reçine doldurulur. Lif kaygan bir yapı kazanır ve bu sayede su girmesi önlenir.
• Liflere tutunan özel yardımcı kimyasal maddeler konur. Böylece liflerin hareketleri kısıtlanır.

• Su Geçirmezlik Apresi

Su geçirmezlik apresinde amaç lif ve iplikler üzerinde çok ince hidrofob bir zar  oluşturmaktır. Ancak oluşan bu zar kumaş gözeneklerini  kapatmaz, kumaş solunumunu  engellemez.

Uzun alkil grubu içeren organik bileşikler veya metal organik bileşikler bu işlem için kullanılabilirler.

Oksit vurulan film tabakası liflerin yüzeyini kapladığından suyun içeriye girmesini engeller.