Maliyet, bir amaca ulaşmak için katlanılan fedakârlıkların tümüdür. Maliyet kavramının muhasebe konusu içerisine girebilmesi için katlanılan fedakârlıkların para değeri ile ölçülebilir olması gerekmektedir. İşletmeler için satın alınan mal bedeli ile bu malın elde edilmesi için yapılmış tüm giderler toplamı (ulaşım, ham madde, üretim, depolama, satış ve pazarlama vb.) o malın maliyetini oluşturur. Maliyet giderinin en belirgin özelliği, üretim için mal ve hizmetin şekil değiştirip yepyeni bir mamule dönüşmesidir.
Maliyet muhasebesi ise üretim faktörlerinin mal ve hizmetler şekline dönüşmesi için yapılan bütün faaliyet takibinin, para ile ölçülen değerlerin maliyet birikimleri hâlinde tespit edilmesidir.
Maliyet hesabında hedef alınan amaçların oluşumlarında, birçok farklı özelliklere sahip maliyet girdileri bulunmaktadır. Bir işletmede tüm faaliyetler, farklı fonksiyonlara sahip birimlerde yürütülür. Bu nedenle her bir fonksiyon merkezi aynı zamanda bir maliyet yeri olarak adlandırılır.
Atkılı örme kumaşların üretim maliyetleri dokuma kumaşlardan ve iplik hazırlama maliyetlerinden düşüktür. Dokuma kumaş üretmek için çözgü levendi hazırlanır, atkı için masura hazırlanır. İplik üretimi için tarak, cer gibi işlemler gerekirken örmede böyle işlemler yoktur. İplik direkt makinenin çağlığına bağlanır ve üretime geçilir.
Çözgülü örmecilikte ise dokumadakine benzer çözgü leventleri hazırlanır, bu da örmeciliğin maliyetini artırır. Jakarlı örme makinelerinin de ortaya çıkışı ile üretim daha da kolaylaştığı için modayı takip etmek ve uyum sağlamak daha az zaman almaya başlamıştır.
Ham Madde Maliyetleri
Ham madde maliyetleri örme dairesinde üretime direkt katılan faktörlerin maliyetini ifade etmektedir. Bu faktörler:
| Maliyet Sınıfları | Makine | Personel | Bakım-Onarım |
| Türlerine Göre | Sabit Kıymetlerde Kullanılan Maliyet | İş Gücü Maliyeti | Malzeme Maliyeti |
| Yükleme Biçimine Göre | Direkt Maliyet | Direkt Maliyet | Direkt Maliyet |
| Değişebilirliğine Göre | Sabit Maliyet | Değişken Maliyet | Yarı Değişken Maliyet |
| Fonksiyonlarına Göre | Üretim Maliyeti | Üretim maliyeti | Üretim Maliyeti |
| Tablo 2.1: İmalat yeri maliyet sınıflandırması | |||
- 1 adet orizio yuvarlak örme makinesinin değeri 150.000 TL’dir. İşletmemizde 2 adet orizio yuvarlak örme makinesi vardır. 2 adet orizio yuvarlak örme makinesi = 150.000 x 2=300.000 TL 1 adet pilotelli yuvarlak örme makinesinin değeri 140.000 TL’dir. İşletmemizde 2 adet Pilotelli yuvarlak örme makinesi vardır.
- 2 adet pilotelli yuvarlak örme makinesi = 140.000 x 2=280.000 TL 1 adet mayer yuvarlak örme makinesinin değeri 180.000 TL’dir. İşletmemizde 2 adet mayer yuvarlak örme makinesi vardır.
- 2 adet mayer yuvarlak örme makinesi = 180.000 x 2=360.000 TL 1 adet pai lung yuvarlak örme makinesinin değeri 150.000 TL’dir. İşletmemizde 2 adet pai lung yuvarlak örme makinesi vardır.
- 2 adet pai lung yuvarlak örme makinesi = 150.000 x 2=300.000 TL 1 adet çıngıllar yuvarlak örme makinesinin değeri 160.000 TL’dir. İşletmemizde 2 adet çıngıllar yuvarlak örme makinesi vardır.
- 2 adet çıngıllar yuvarlak örme makinesi = 160.000 x 2=320.000 TL 1adet kompresörün değeri 40.000 TL 1 adet 1 tonluk terazi 1.000 TL
- Toplam = 1.601.000 TL
Üretim Maliyetleri
Personel: Bu bölümde örme bölümünde çalışan personel ele alınacaktır. Örme dairesinde çalışan işçilerin maliyetleri;
- Türlerine göre iş gücü maliyetleri grubuna,
- Yükleme biçimine göre dolaysız (direkt) maliyet grubuna,
- Değişebilirlik derecesine göre değişken maliyet grubuna,
- Fonksiyonlarına göre üretim maliyetleri grubuna girmektedir.
İşletmemiz haftada 6 gün çalışırsa ayda 26 gün çalışılmış olur. İşletmede toplam çalışan sayısı, vardiya sayısı, vardiyada çalışan eleman sayısıyla çarpılarak bulunur, daha sonra çalışanlara verilen brüt ücret, net ücret ve çalışanın işverene maliyeti hesaplanır.
Brüt ücret üzerinden belli % oranlarında kesintiler mevcuttur. Bunlar bürüt ücretten çıkıldığında çalışana verilecek net ücret ortaya çıkar. Ayrıca brüt ücret üzerine işveren primi ve işveren işsizlik primi eklenerek bir çalışanın işverene maliyeti bulunur ve işletmede çalışan sayısıyla çarpılarak toplam personel giderleri hesaplanır.
İmalat bölümünde 10 makine operatörü, 1 kalite kontrol, 1 ortacı eleman bulunmaktadır. İmalat bölümündeki bir işçinin ortalama net ücreti 1020 TL, brüt ücreti 1200 TL’dir. Aşağıdaki tabloda imalat bölümündeki çalışanların toplam brüt ücretleri, toplam net ücretleri ve SSK kesinti oranları gösterilmektedir. Buna göre 12 işçinin bir aydaki işverene toplam maliyeti 17496 TL’dir. Tablo 3’te personel maliyetlerinin bordro hâli ve hesaplama şekli verilmiştir.
Bakım onarim, malzemeler;
- Türlerine göre malzeme maliyeti grubuna,
- Yükleme biçimine göre dolaysız maliyet grubuna,
- Değişkenliğine göre yarı değişken maliyet grubuna,
- Fonksiyonlarına göre genel üretim maliyetleri grubuna girer.
İşletme içindeki bakım ve onarım günlük-haftalık-aylık çizelgelere yazılır. Hangi gün ne gibi bakım ve onarımlar yapılmışsa onlar not edilir ve aylık gider olarak yazılır. Bakım ve onarım işletme içinde yapılmakta, gerek duyulduğunda işletme dışına başvurulmaktadır.
- Yaklaşık olarak bir makine için ayda 6 Ɩ yağ kullanılmaktadır. 1 litre yağ
- 12 TL 12 x 6 = 60 TL / Ay
10 makine için 10 x 60 = 600 TL / Ay - İğne, platin, kilit vb. maliyeti bir makine için aylık 850 TL’dir.
- 10 makine için 10 x 850 = 8500 TL / Ay
- Toplam = 9100 TL / Ay
Diğer personel:
1 güvenlik görevlisi, 2 yemekhane personeli, 1 depo sorumlusu, 2 şöför gibi direkt imalata ve idari personele dâhil olmayan personelleri kapsamaktadır.
- Türlerine göre iş gücü maliyet grubuna,
- Yükleme biçimine göre endirekt maliyet grubuna,
- Değişkenliklerine göre değişken maliyet grubuna girmektedir.
Tablo 4’te yardımcı personel maliyetlerinin hesaplanma şekli verilmiştir.
Güvenlik görevlisinde, yemekhane personelinde ve depo sorumlusunda birer adet telefon vardır.
- 1 adet telefon 30 TL’dir.
- 3 x 30 = 90 TL
- Güvenlikte ve depo da birer adet bilgisayar vardır.
- 1 adet bilgisayar 1.200 TL’dir.
- 2 x 1.200 = 2.400 TL
- 1 adet yangın söndürme tüpü 100 TL
- 10 x 100 = 1.000 TL
- 2 adet taşıt 30.000 TL
Yemekhanede 30 kişilik masa ve sandalye ve mutfak eşyaları mevcuttur. Bunlara harcanan toplam maliyet 5.000 TL’dir.
Soyunma odasında 12 adet demir dolap ve revirde ise ecza dolabı ve yatak bulunmaktadır. Bunlara harcanan toplam maliyet 3.000 TL’dir.
Toplam = 41.490 TL
Satış ve Pazarlama
İdari personelde 1 genel müdür, 2 pazarlama uzmanı, 2 muhasebeci, 1 dış ticaret uzmanı, 2 planlama ve satın alma uzmanı, 1 sekreter, 1 örme şefi, 1 örme analiz ve desencisi bulunmaktadır.
İdari personel üretime dolaylı katıldığından maliyetleri;
- Türlerine göre iş gücü maliyeti grubuna,
- Yükleme biçimine göre endirekt maliyet grubuna,
- Değişkenliklerine göre sabit maliyet grubuna,
Fonksiyonlarına göre genel yönetim maliyet grubuna girmektedir.