YUVARLAK ÖRME TEKNİĞİ

Yuvarlak örme makineleri, iğnelerin dairesel yatak (silindir veya silindir-kapak) üzerine dizildiği, buna bağlı olarak diğer örücü elemanların iğnelere uygun dairesel şekilde yerleştirildiği örme makineleridir. Genel olarak iğneler ve iğne yatakları hareketli, iplik veya çelikler sabit sistemine göre çalışmaktadır.

Yuvarlak örme makinelerinde örücü elemanlar ve yardımcı örgü elemanları dairesel olarak yatay veya dikey durumdaki iğne yataklarına göre konumlandırılmıştır.

Çift plakalı yuvarlak örme makinelerinde silindir ve kapak iğneleri birbirleri ile 90 derecelik, dik açı yapacak konumda çalıştırılmaktadır. Kapak iğne yatağı silindir iğne yatağının üstünde dairesel olarak çalışacak şekilde monte edilmiştir.

Örme işlemi, sabit haldeki kilit mekanizmasındaki çeliklerden alınan hareket yönü ve silindirin dönmesi ile iğnelerin aşağı-yukarı, ileri-geri hareket etmeleri neticesinde üzerine mekikler tarafından yatırılan iplikleri alması ile gerçekleşir. Silindirin 1 tam turunda sistem sayısı kadar ilmek sırası örmektedir.

Makine Taksimatı

Makine taksimatı 1 iğnenin çalışabilmesi için gerekli olan mesafeye denir. Diğer bir ifadeyle iki iğne arasındaki mesafedir. Makine birimi t, DIN 60917’ye göre milimetre (mm) cinsinde gösterilir.

N = İğne kalınlığı
P = Platin veya iğne aralığı mesafesi
t = N+P

Yuvarlak Örme Makine İnceliği

Kovan (silindir veya kapak) üzerinde 1 inch’te (2,54 cm) bulunan iğne sayısına denir. Fayn (fein) olarak isimlendirilir, ‘E’ ile gösterilir. 1 inchte ne kadar çok iğne varsa makine inceliği o kadar büyüktür. Örneğin 1inçte 22 iğne varsa makine 22 fayn olarak tanımlanır.

Makine üzerindeki tanıtım kartında makine inceliği yazmaktadır. Makine inceliğini bulmak için kumpas ile kovan üzerinde 1 inch (2,54 cm) ölçülüp 1 inç arasındaki iğneler sayılarak bulunabilir. Makine inceliği örülecek kumaşın kalınlığına doğrudan etki eder.

Yuvarlak Örme Sistem Sayısı

Sistem sayısı iğne plakaların üzerinde bulunan kilit tertibatı sayısına denir. Başka bir ifade ile iplik sevk ünitesi, cağlıkta çalışabilir durumdaki bobin iğ sayısı veya mekik sayısıdır. Tüm bunlar sistem sayısını belirler. Plakaların 1 turunda kilit tertibatı sayısınca sıra örüleceği için sistem sayısı örme randımanını doğrudan etkiler. Aynı zamanda sistem sayısı ne kadar çok olursa desenlendirme seçeneği de o kadar genişleyecektir. Sistem sayısını belirleyen en temel etkenler makine çapıdır.

Yuvarlak Örme Makine Çapı

Tek veya çift plakalı (silindir ve kapak) yuvarlak örme makinelerinde makine çapı, silindir üzerindeki bir iğnenin tam karşısındaki iğnenin takılı olduğu yataklar arasındaki mesafeye denir. Kısaca makine çapı, yuvarlak örme makinelerinde silindir iğne plakasının dairesel çapıdır.

Birim olarak ‘inç’ kullanılır ve ‘pus’ olarak ifade edilir. Yuvarlak örme makinelerinde kumaş silindire bağlı olarak tüp şeklinde örüldüğü için makine çapı (pus) kumaş enini etkileyen önemli bir faktördür.

Makine çapı İngiliz inçi birimi ile ifade edilir. Yani 10 pus bir yuvarlak örme makinesinin silindir iğne plakasının çapı; 10×25,4=254 mm’dir.

Yuvarlak Örme Makinelerini Kurallara Uygun Çalıştırma

• Örme makinesini çalıştırmak için aşağıdaki önlemler, öneriler ve uyarılar dikkate alınmalıdır. Bunların dikkate alınması ile çalışanların, çalışma çevresinin ve makinelerin güvenliği sağlanmış olmaktadır.
• Güvenlik önlemleri alınmalıdır,
• Güvenlik kapakları kesinlikle yerinde, takılı ve aktif olmalıdır,
• Makine temizliği düzenli yapılmış olmalıdır,
• Makine bakımı düzenli olarak yapılmış olmalıdır,
• Makine elemanları kontrol edilmiş olmalıdır,
• Makine çalışır pozisyonda iken kesinlikle temizlik yapılmamalıdır,
• Bakmakla yükümlü olduğu makine dışında diğer makineleri çalıştırmamalıdır,
• Belirtilen görev dışında makineye müdahale edilmemelidir,
• Makine etrafı kontrol edilmeden kesinlikle çalıştırılmamalıdır,
• Çelikler takılı değilken makine kesinlikle çalıştırılmamalıdır,
• Çelik vidaların sıkılıp sıkılmadığı kontrol edilmeden, kesinlikle makine çalıştırılmamalıdır,
• Makinede olağan dışı durumlarda makine stop düğmesine basılıp şalteri kapatıp yetkiliye haber verilmelidir,
• Makinenin duruş sebebi öğrenilmeden, makine çalıştırılmamalıdır,
• Makine şanzıman yağı kontrol edilmelidir,
• Makine iğne platin yağı kontrol edilmelidir,
• İplik kopuş yoklayıcıların düzenli çalışıp-çalışmadığının kontrolü yapılmalıdır,
• İpliğin geçiş güzergâhlarından düzenli ve doğru geçip-geçmediğinin kontrolü yapılmalıdır,
• Kasnak ve kayışların gerginlik kontrolü yapılmadan, kesinlikle makine çalıştırılmamalıdır,
• Tansiyon ayarlarının desene göre dengeli olması sağlanmalıdır,
• Makine, örme kumaşın çekim işleminin istenilen özellikte çalışıp çalışmadığının kontrolü yapılmalıdır,
• Bobinler, cağlığa iplik ve örgü raporuna göre düzgün dizilmelidir,
• Makinelerin çalıştırılması ve durdurulmasını bilmeyenler kesinlikle makineye dokunmamalıdır,
• Makinenin üretim prensibini bilmeyenler kesinlikle makine ayarlarını değiştirmemelidir,
• Makinenin açılışında ana şalter, sonra makine şalter açılır,
• Makine kapatılırken, önce makine şalter sonra ana şalter kapatılır,
• Makineye ilk hareket koldan yapılmalıdır,Ø  Makine ısınma işlemini tamamlayana kadar düşük hızda çalıştırılmalıdır,
• Makine üretim esnasında, kumaş kontrolü sürekli gözlemlenmelidir,
• Örme kumaş rapor-desen kontrolü yapılmalıdır,
• Her top doluşundan sonra makine, tazyikli hava ile temizlenmelidir ve burada oluşan izden (Kesilebilecek bölgeye gelene kadar makine çalıştırılır) kumaş kesilmelidir,
• Her temizlikten sonra makine ve makine elemanları kontrol edilir, problem yoksa üretime devam edilir,
• Üretim esnasında, üretimin kaliteli devamı için ara kontroller yapılmalıdır, (iplik uzunluğu, gramaj, iğne ve platin izi, yağ izi, abraj vs.) veya yapılması sağlanmalıdır,
• Cağlıklara bobin yedekleme düzenli ve zamanında yapılmalıdır,

Bunların yanı sıra yuvarlak örme makineleri seri üretime geçmeden önce üretilecek kumaşa uygun ayarlamalarının yapılması gerekmektedir. Üretilecek kumaş desenine uygun iğne seçimi ve dizilimi, çelik seçimi ve dizilimi, platin dizilimi yapılmalıdır.

• İğne seçimi ve dizilimi: Yuvarlak örme makinesinde kumaş kalınlığını etkileyen en önemli etken makine inceliğidir. Makine inceliği dolayısıyla plakalarda kullanılan iğne numarasına da etki etmektedir. Makine faynına uygun olmayan iğneler kullanmak iğnelerin kırılmasına, örme kumaş hatalarına iplik kopuşlarına ve iğne yatağının aşınmasına neden olmaktadır.

İğneler makineye, iğnelerin ayak kısmından tutarak iğne yatağı üzerindeki iğne yataklarına yerleştirilirler. Çift plaka yuvarlak örme makinelerinde ise iğneler birbirlerine 900 açıyla çalıştığından, iğnelerin birbirlerine çarpmaması için plaka ayarlamaları dikkatle yapılmalıdır.

İğne dizilimi desene göre yapılmalıdır. Eğer süprem örme yapılacaksa bütün iğneler ilmek durumunda çalışacağından her iğne yatağına, iğne dizilimi yapılmalıdır. Eğer iğne iptalli bir desen çalışılacaksa iğneler desen göz önünde bulundurularak dizilmelidir. Silindir plakasında iğnelerin sabit durmasını sağlayan yay mevcuttur. İğneler bu yayın altından iğne yataklarına takılır.

• Çelik dizimi: Çeliklerle desenlendirme yapılan örme makinelerinde çelikler örme desenine göre dizilmelidir. Örgü raporuna göre hazırlanmış çelikler kilit plakaları üzerine vidalarla sabitlenir. Yuvarlak örme makinelerinde sistemler, özelliklerine göre bir veya birden fazla çelikli olabilir. Makinede kaç sistem varsa çelik dizim işlemi rapor tekrarı yapılarak bütün sistemleri verimli kullanılacak şekilde yapılmalıdır.

Çelik (çekirdek, kam) dizimi yapılan kilit tertibatı (çelik) daha sonra makine üzerine yerleştirilir. Burada çelikler makineye takılırken iğne ayaklarının (topuklar) çelik yollarına gelmesine dikkat edilmelidir.

• Platin dizimi: Yuvarlak örme makinelerinde kullanılan değişik tiplerde platinler vardır. Bunlardan başlıcaları desen platini, havlu platini, düz örgü platinidir. Örgü platinleri yardımcı örme elemanlarıdır.

Bu platinlerin temel görevleri;

1. İlmek oluşumuna yardımcı olmak,
2. Oluşan örme yüzeyini düzenli tutmak ve örme bölgesinden itmek,
3. İğneler arası boşluğu doldurarak iğne sarsıntısını azaltmak
4. Havlı yüzey yapımında, hav oluşturmak,

Tek plakalı makinelerde kullanılan platinler iğnede oluşan ilmeğin iğnenin geri hareketiyle birlikte geri gelmesini önler. Platinler farklı şekil ve ebatlarda imal edilmişlerdir. Makinede kullanılacak platinin özelliği makine inceliğine göre belirlenir. Makine özelliğine göre seçilmiş platinler iğne plakalarının üst tarafına platin yuvalarına takılır.

Platinlerin sabit durmasını sağlayan platin plakası tüm platinler takıldıktan sonra kapatılmalıdır.