Osmanlı İmparatorluğu’nda kadın giysileri, dönemin sosyal, ekonomik ve kültürel yapısına göre çeşitlilik gösteren, zarif ve işlevsel tasarımlara sahip kıyafetlerden oluşuyordu. Osmanlı kadınlarının gündelik giysileri, hem pratik hem de estetik unsurları bir araya getirerek genellikle belirli katmanlardan oluşurdu. İşte genel hatlarıyla Osmanlı’da kadınların gündelik kıyafetleri:
1. İç Giyim:
- Göynek (İç Gömlek): Genellikle pamuklu, keten veya ipek kumaşlardan yapılan göynek, vücuda yakın giyilen bir iç gömlekti. Kolay hareket etmeyi sağlayacak şekilde tasarlanırdı.
- Şalvar: Beli büzgülü, rahat bir yapıya sahip, pantolon benzeri bir giysiydi. Ev içinde ve dış giyimin altında giyilirdi.
2. Üst Giyim:
- Entari: Günlük yaşamda sıkça kullanılan, uzun ve bol bir elbiseydi. Farklı renk ve desenlerde dokunan entariler, ipek, pamuklu veya yün kumaşlardan yapılırdı. Dönemin moda anlayışına göre entarilerin kol uçları genellikle geniş olurdu.
- Kaftan: Daha resmi ve dışarı çıkarken kullanılan bir kıyafet türüydü. Gündelik yaşamda ise kaftanın sade versiyonları tercih edilirdi. Zengin kadınlar, kaftanlarını altın ipliklerle işlenmiş desenlerle süslerdi.
3. Dış Giyim:
- Ferace: Kadınların dışarı çıktıklarında giydikleri bol, uzun ve genellikle koyu renkli bir üst giysi idi. Feraceler, sosyal statüye göre süslemelerle çeşitlenebilirdi.
- Çarşaf: 19. yüzyıldan itibaren daha yaygınlaşan çarşaf, feracenin yerini alan dış giyim türü oldu.
4. Baş Giyim:
- Yaşmak: Kadınların yüzlerini örtmek için kullandıkları iki parçalı bir örtüydü. Alt kısım çene altını, üst kısım ise alnı kaplardı.
- Başörtüsü: Gündelik hayatta genellikle pamuklu veya ipekten yapılan sade başörtüleri kullanılırdı.
- Sarma veya Tülbent: Genç kadınlar daha süslü ve renkli başörtüleri tercih ederken yaşlı kadınlar daha sade ve koyu tonlarda örtüler takardı.
5. Aksesuarlar ve Ayakkabılar:
- Kemer: Entari üzerine bağlanan süslü kemerler, hem işlevsel hem de estetik bir unsurdu.
- Terlik ve Nalın: Ev içinde genellikle deri ya da ahşap tabanlı terlikler, hamamda ise nalınlar kullanılırdı.
Renkler ve Süslemeler:
Kadın giysilerinde kullanılan renkler ve desenler, sosyal statü ve yaş ile ilişkilendirilirdi. Genç kızlar daha açık ve canlı renkler tercih ederken, olgun kadınlar koyu ve sade tonları benimserdi. Süslemelerde el işi işlemeler, nakışlar ve altın ya da gümüş detaylar öne çıkardı.
Osmanlı kadın giysileri, bir yandan dönemin İslamî giyim kurallarına uygun olurken, diğer yandan Osmanlı’nın zengin estetik anlayışını ve ince işçilik geleneğini yansıtırdı. Günlük giysilerde bile detaylara verilen önem, toplumun tekstil ve sanat konusundaki ustalığını gözler önüne serer.