Sak Kabuk, iç kabuklardan lifler iplik üretimi için kullanılır, dayanıklı ve kuvvetli malzemeler yapılır. Bast lifleri olarak ta isimlendirilen sak lifleri (çift çenekliler) bazı bitkilerine saklarından, bitki olgunlaşınca bitkinin kabuk, odunsu kısımlarından ayrılarak elde edilmektedir. Bu grupta bulunan lifler, keten, kenevir, jüt, rami’dir. Keten bitkisi sepet örücülüğünde en çok tercih edilen malzemedir.
Keten bitkisi çok eski çağlardan beri kullanılan bitkilerdendir. Mısır mumyaları keten bezlere sarılmış olarak bulunmuştur. Hatta keten bitkisinin işlenmesini gösteren Mısır kabartmaları vardır. İplik bükümüne ve dokumaya elverişli lifler, bitkinin sapından elde edilir. Olgunlaşan bitkiler demetlenir, tohumlar yağ çıkarmak için ayrılır. Lif elde edilecek saplar çürütülür, odunsu bölümler ayrılır, temizlenip taranır; iplik büküme hazırlanır. Keten elyafı, beyaz açık sarı ve çelik grisi renginde, parlak, sağlam, dayanıklı, kalın, çabuk buruşur, çabuk kurur ve kolay temizlenir.
Lif elde etmek amacıyla ekilen keten lif bitkileri arasında tarihi en eski olanıdır. Avrupa ve Rusya’da çok eskiden beri tarımı yapılmıştır. İsviçre’de göl kenarlarında kazık üstündeki evlerde yaşanıldığı dönemde, Asya’da, Mezopotamya’da ve Mısır’da ise 4000 ya da 5000 yıldır keten tarımının yapıldığı bilinmektedir. Heredotos, Ksenophanes, Callinachus ve Strabon gibi eski çağ yazarları Anadolu’da Trabzon – Rize ve Manisa – Salihli ( Sardes ) dolaylarında keten tarımı yapıldığını yazmaktadırlar.
Ketenin toprağın derinlerine giden kazık biçiminde bir kökü vardır. Yan kökler kısa olup fazla derine gitmez. Lif ketenlerinde dallanma üstten başlamalıdır. Yağ keteninde ise dallanmanın olanak oranında alttan başlaması istenilir. Bu durumda çok daha fazla tohum elde edilir. Keten bitkisinin yaprakları doğrudan gövdeye yapışıktır. Yapraklar ince uzun olup kayık biçimindedir. Ketenler genellikle mavi ve pek azı da beyaz çiçekler açarlar. Her dalda bir çiçek bulunur ve çiçeklenme yukarıdan aşağıya doğru bir sıra izler. Çiçekler sabahın erken saatlerinde açarlar ve öğlene doğru dökülürler. Tohum kapsülleri beş bölmeli olup her bir bölmede iki tane tohum vardır.
Keten kumaş örneği
Tohumlar susam tohumuna benzer ve genel olarak % 40 – 45 oranında yağ içerirler. Keten tohumu yağı bezir yağı olarak adlandırılır ve kuruyan yağlardan olduğundan endüstride büyük önemi vardır. Tohumlar protein bakımından da zengin olduğundan keten küspesinden hayvan yemi olarak da yararlanılır. Lif ketenlerinin boyu daha uzun olup boyu en az 60 cm. olan bitkilerden lif elde edilir. Bitkilerin sapları yuvarlak olup 2 – 2,5 mm. çapındadır. Kısa ve kalın bitki sapları lif elde edilmesi açısından önemli değildirler.
Keten lifinin elde edilmesi için olgunlaşan keten, tarladan sökülür ve demetlenerek kurutulur. Bunun ardından sapların çürütülmesi işlemi uygulanır. Çürütme işlemi çukurda durgun suda havuzlama, yavaş akan derede veya bol yağış olan Karadeniz orman köylerinde çiğde bırakılarak yapılır. Çürütmeden sonra kurutulur ve liflerin odunsu kısımdan ayrılmasını sağlamak için kırma ve çarpma işlemi uygulanır. Bu işlem tokmakla döverek, kırma aleti ( mengeleş ) ile kırarak veya taş değirmenler ( kollergang tipi ) kullanılarak yapılır. Ayrılan lifler tarama ve fırçalama işleminden geçirildikten sonra eğrilerek iplik biçimine getirilir. Genellikle küllü su kullanılarak iplikler ağartılır. Dokuma işleminden sonra çayıra serilen kumaşlar güneş ışığı ile ağartılır.