Suni ve sentetik elyaf üç farklı yöntemle elde edilir.
Suni ve Sentetik Elyafın Elde Edilme Yöntemleri
Suni ve sentetik elyafın elde edilmesi farklı yöntemlerle gerçekleşir.
Rejenere elyaf: Elyafın temel maddesi olan polimerlerin, doğal kaynaklardan polimer bileşikler hâlinde elde edilerek birtakım fiziksel ve kimyasal yöntemlerin uygulanması ile oluşan liflere rejenere (suni) lifler denir.
Sentetik elyaf: Elyafın temel maddesini oluşturan polimerlerin, bazı kimyasal maddelerden, sentez yoluyla elde edilerek lif hâline dönüştürülmesine sentetik lifler denir.
Poliester cips: Poliester ipliğin ham maddesidir, tanecik şeklinde kullanılır. Kimyasal ismi “polietilen tereftalat”tır.
Polyester cips
Poliester melt: Poliester ipliğin ham maddesidir. Oluşumları tereftalik asit+etilen glikol+titandioksittir.
Düze: Poliester eriğinin (polimerin) basınç altında şekil verilmek için geçirildiği çeşitli filtreler, kum ve delikli plakadan oluşan düzenektir.
Flaman: Her bir düze deliğinden akan ve ipliği meydana getiren iplikçiklerdir.
Kapiler kopma: İpliğin düzeden çıkışı sırasında bir flamanın kopması nedeniyle meydana gelen hatadır.
Deşe: Poliester ipliğin üretimi esnasında gerek bakım, arıza ve onarımlar sırasında gerekse iplik kopmalarında mamul hâle gelmeyen iplik veya erimiş poliestertir.
Üfleme havası: Düzeden akan ipliğin soğutularak kalıcı şekil verilmesini sağlamak için 20± 2 C’de ve ayarlanmış hızda iplik üzerine verilen havadır.
Üretim kabini: İpliğin düzeden çıkmasından sonra soğutma, yağlama işlemlerinin yapıldığı, üfleme hava ve yağlama sistemleriyle donatılmış dolaptır.
Bobinaj kafası: İpliğin belirli bir formda sarılmasını sağlayan makinedir.
İnsan yapısı lif (Man-made fibre): Filament iplik, stapel iplik, monofilamentler ve bunlar gibi lif ve ipliklerin genel adıdır.
Filament: Çok büyük uzunluklara sahip sentetik liflere filament denir (örneğin 1-2-3 km).
Filament iplik (Filament yarn): Bir ya da daha fazla filamentten oluşmuş sentetik lif ipliğine filament iplik denir. Sonsuz iplikler diye de tanımlanabilir.
Tek filament iplik (Monofilament yarn): 0,1 mm’ye kadar kalınlığa sahip ve tek filamentten oluşmuş filament ipliktir ( 0,1 mm üstü = monofilament).
Tek filament (Monofilament): Kalınlığı 0,1 mm’den fazla olan tek filament ipliktir (0,1mm’ye kadar monofilament iplik).
Çok filament iplik (Multifilament yarn): 30000 dtex’e kadar çok sayıdaØ filamentten oluşmuş filament ipliktir (30000 dtex’ten üzeri = tow).
Tow: 30000 dtex’in üzerinde çok sayıda filamentten oluşmuş filamentler topluluğudur (30000 tex’in altı = multifilament).
Stapel lif: Belirli uzunluktaki kesilmiş sentetik liflerdir. Kesikli elyaf adı da verilir.
Kısa kesilmiş lif (short – cut fibre): Hav (tüy) kaplama ve yaş proseslerle nonwoven üretiminde kullanılan sentetik liflerdir.
BCF (bulked continuous filament): Polipropilen şişirilmiş sürekli elyaftır.
Tekstüre: Düz ve kıvrımsız olan yapay filament ipliklerini doğal liflere benzetebilmek amacıyla kalıcı bir kıvrımlılık kazandırma işlemine tekstüre denir.
POY (partially oriented yarn): Kısmi oranda yönlendirilmiş ipliktir. 3000 – 4000 m/min arasındaki sarım hızlarında elde edilmiştir.
FOY (fully oriented yarn): Tamamen yönlendirilmiş ipliktir. 6500 m/min üzerindeki sarım hızlarında elde edilmektedir.
Masterbatch: Eriyik hâlde boyanacak polimere ilave edilen boyar madde ile yardımcı katkı maddelerin karışımıdır.
Spin-finish: Anti-statik özellik kazandırıcı, bakteri öldürücü ve kohezyon önleyici maddelerin özel bir karışımından oluşan yağdır.
Godet: Yapay elyafın üretimi sırasında hız ve gerginliği ayarlamak için etrafında filamentlerin geçtiği genellikle bir flanşlı kasnaktır. Üretime göre kullanılacak birden fazla godet modeli bulunmaktadır.
Godet
Pompa: İstenilen denyede iplik üretimi için en önemli parametre; üretim pompa devridir. Dolayısıyla pompa filament üretiminde önemli yeri olan ve üretime göre devir ve modelleri değişen bir elemandır.
Pompa