Tel kırma “+”ya da “×” şeklinin tekrarıyla oluşan değişik ve güzel bir işleme çeşididir. Bu şeklin desene göre kumaş üzerinde yan yana sıralanması veya belli aralıklarla serpiştirilmesi ile yapılır. İşleme yapılırken tel, makas kullanılmadan, aşağı, yukarı bükerek koparıldığı için bu ismi almıştır.

Kumaş kasnağa ve gergefe gerilerek çalışılır. Bu teknik genelde tül, grepdemur, yerli dokuma gibi iplikleri sayılabilen kumaşlar üzerine uygulanır. Bu konuda yeterli beceri kazanıldıktan sonra iplikleri sayılamayan kumaşlara da uygulanabilir. Tel kırma tekniği özel bir iğne ile uygulanır.

Tel Kırma İşi Tarihi Gelişimi

18.yüzyıldan bu yana yapılmaktadır. Tel kırmanın diğer adı “Bartın işi”dir. Bu işleme ilk defa Bartın da yapılmış, gelişmiş ve yayılmıştır. Bu yüzden işlemeye Bartın işi adı verilmiştir. Tel kırma, Bartın’da evliliğe aday her genç kızın sandığında bulunması gereken işlemelerdendi. Daha çok çarşaf, kırlent, yastık örtüsü, bohça, karyola eteği, karyola örtüsü ve çeşitli örtüler işlenmekteydi.

Tel kırmada desenler dantellerden örnek alınarak yapılmaktaydı.

Tel Kırma Tekniğinin Özellikleri

Tel kırma ve hesap işi örtü Her nakış tekniğinin kumaş, iplik ve desen özelliği birbirinden farklıdır. Ancak tel kırma tekniğinin kumaş, iplik ve desen bakımından kendine özgü farklı özellikleri vardır.

Kumaş Özelliği: Tel kırma tekniğinde ipliği sayılabilen, seyrek dokunuşlu ve sert olmayan sağlam kumaşlar tercih edilir.

İplik Özelliği: Tel kırma tekniğinde iplik olarak, madensel yassı tel kullanılmaktadır.

Desen Özelliği: Desen özelliği, geometrik şekillerden oluşur. Milimetrik kâğıt üzerine kompozisyon oluşturulur, kumaşın iplikleri sayılarak uygulanır.

Desen Hazırlamada Faydalanılan Kaynaklar

Klasik yapılmış Bartın işlemelerinden, kilim desenlerinden, kanaviçe desenlerinden hesap işi goblen ve dantel desenlerinden faydalanılır. Müzelerde ve koleksiyonlar da bulunan ürünlerde desen kaynakları arasındadır. Özgün bir desen için, hazırlanan her türlü desenin, milimetrik kâğıda aktarılması gerekir.

Tel Kırma İşinin Uygulandığı Yerler

Çeşitli örtüler, Dekoratif süslemeler,(kutular, abajur, pano,) Şal, Kemer, Gece çantası, Başörtüsü, Yatak örtüsü, Fantezi giyimler, Süs eşyaları (tasma, bilezik, küpe), gibi.

Tel Kırma Tekniğinde Kullanılan Kumaşlar

Tel kırma tekniğinde, ipliği sayılabilen, seyrek dokunuşlu ve sert olmayan, sağlam kumaşlar tercih edilir. Kullanılan kumaşlar genellikle keten, ipek, pamuklu kumaşlardır. Bunlar:

Yerli dokumalar, Tülbent, Mermerşahi, Şifon, Jorjet, Grepdemur, Ket, Tafta Saten düşes, Krep saten, Tül.

Tel Kırma Teli

Tel kırma tekniğinde kullanılan tel, 1,5mm genişliğinde altın, gümüş ve bakır madenlerinden yapılmış yassı tellerdir. Görünüşü ve genişliği gelin teline benzer. Tırnaklar arasında hafif aşağı – yukarı bükme yolu ile kırılır.

Resim 2. 2:Tel kırma kullanılan tel

Yassı tel, nem ve rutubetten dolayı kararma yapar. Kararmaması için nemli ortamdan uzak tutulmalı ve kızgın ütü ile ütülenmemesi gerekmektedir. İşlemeden sonra ise tellerin oksitlenmemesi ve rengini kaybetmemesi için renksiz tırnak cilası ile cilalanmalıdır.

Şekil 2. 3:Tel kırma iğnesi

Tel kırma tekniği, başlı başına bir teknik olmasının yanı sıra Türk işi ve Hesap işi tekniklerinde motifleri süslemek ve zenginleştirmek için yardımcı iğne olarak kullanılır.

Tel Kırma İğnesi

Farklı ve özel bir iğnedir. Yassı ve kısadır. Altın, gümüş ve pirinç gibi madenlerden yapılır. Baş kısmı geniş olup uca doğru incelir. 2,5- cm boyunda, genişliği ise tül deliklerinden geçebilecek şekildedir. Enine çizgi halinde iki deliği vardır.

Tel Kırma Yapılırken Dikkat Edilecek Noktalar

En ve boy iplikleri aynı kalınlıkta olan kumaşların kullanılmasına,
Tül deliklerinin muntazam olmasına, fazla sık olmamasına,
Tel kırma iğnesinin iki yanının keskin olmamasına,
Kasnak bezi kullanarak kumaşın gerilmesine,
İğneye telin, tekniğine uygun biçimde geçirilmesine,
Telin şeklini kaybetmemesi için iğneye kısa geçirilmesine,
Telin kıvrıldığı zaman, parmaklar arasında düzeltilmesine,
İşleme sırasında kıvrılan telin kumaşa tırnakla yerleştirilmesine,
İşleme sırasında telin, avuç içinde değil, daima dışında ve düz olarak tutulmasına,
Tel kırmanın kararmaması için, kızgın ütü basılmamasına dikkat edilir.