YÜN NASIL YIKANIR

Yünün Yıkanması Nasıl Olur?

Tekstil sanayiinde yünlü mamullerin yıkanmasını ve püf noktalarını sizlere anlatacağım. Öncelikle yıkamayı zorlaştıran ve büyük bir özen gösterilmesi gerekli duruma getiren etkenler arasında;

1. Yün liflerinin fazla hareket ve mekanik zorlamalar karşısında keçeleşme özelliği göstermesi,
2. Yün liflerinin bazik işlemlere karşı, özellikle yüksek sıcaklıklarda çok hassas olmaları birinci derecede rol oynamaktadır.
3. Bu nedenle yünlü mamullerin yıkanması ve bütün terbiye işlemleri esnasında; fazla hareket, kuvvetli bazik çözeltiler (pH ≤ 10,5 olması) ve bazik ortamda yüksek sıcaklıklardan kesinlikle kaçınılmalıdır (sıcaklık ≤ 55°C olmalı).
4. Yün lifleri çok yüksek miktarlarda yabancı madde içerdiklerinden, yün ipliklerinde de az veya çok miktarda harman yağları bulunduğundan, yünlü mamullerin üretimleri sırasında en az iki veya üç kere yıkanmaları gerekmektedir.

Bu yıkamalar:

•  Yapak yıkaması
•  Tops yıkaması
•  İplik yıkaması
•  Kumaş yıkanması şeklinde olabilir.

Yıkama Ortamları

Sulu ortamlarda yıkama, eskiden yalnızca soda ve sabun kullanılarak yapılmaktaydı. Bugün ise değişik yöntemler kullanılabilmektedir. Bunların en önemlileri:

1. İzoelektriksel yıkama
2. Nötr deterjan yıkaması
3. Soda-deterjan yıkaması
4. İzoelektriksel yıkama
5. Yün terinde yıkamadır.

Soda-Sabun Yıkaması

Soda ilavesi yıkamaya;

1. Yün yağı içerisinde bulunan serbest yağ asitleri gibi sabunlaşabilen kısımların sabun oluşturmasını sağlayarak,
2. Yün yağının emülsiyon oluşturmasını kolaylaştırarak,
3. Lif ile yün yağı arasındaki sınır yüzey gerilimini azaltarak yardım eder.

Soda ve sabunun hangi teknelere konulacağı ve tekneler arasında ters akım prensibine göre flotte akımı bulunup bulunmaması durumuna bağlı olarak çeşitli çalışma şekilleri mevcuttur. Bunlar:

1. Ters akımsız ve ter çözmeli soda-sabun yıkaması
2. Kısmi ters akımlı soda-sabun yıkaması,
3. Tam ters akımlı soda-sabun yıkamasıdır.

Ters Akımsız ve Ters Çözmeli Soda-Sabun Yıkaması

lk teknede ılık yıkama suyuna herhangi bir ilave yapılmamaktadır. Bu teknede yün teri çözülmekte ve bunun kolloidal süspansiyon oluşturma yeteneği yardımıyla yündeki çözünemeyen yabancı maddelerin bir miktarı da uzaklaştırılmaktadır. Bu banyonun sıcaklığı 30-32°C ‘ı geçmez, yani yün yağının erimesine izin verilmez.

Esas yıkama ikinci ve üçüncü teknelerde yapılır. Bu teknelerde sıcaklık 53-55°C’a çıkarılır. Yün yağının sabunlaşabilen kısmının büyük bölümü bu ikinci teknede sabunlaşacağından, bu tekneye daha çok soda konur. Üçüncü tekneye gelen yündeki sabunlaşabilecek yağ miktarı azaldığından buraya daha az soda, daha çok sabun konur ve son teknede durulama teknesi olarak kullanılır.

En iyi şekilde sabunlaşma sağlanabildiğinden, sabun tüketimi düşüktür. Ancak suyun bir tekneden diğerine geçişi sağlanmadığından su tüketimi yüksek olacaktır.

Kısmi Ters Akımlı Soda-Sabun Yıkaması

İlk tekneye sadece soda konur. Bu teknede yün terinin çözünmesine ilave olarak, bir miktar yün yağı da sabunlaştırılır. Oluşan doğal sabun yıkama etkisi sağlar.

İkinci ve üçüncü tekneler yıkama etkisi sağlar. Her ikisine de soda ve sabun konur. Ancak üçüncüde sabunlaşan yün yağı miktarı azaldığından sabun miktarı artırılır. İkinci teknede ise aksi yönde soda miktarı yüksek olacaktır.

Dördüncü tekne sadece durulama teknesi olabileceği gibi,1–2 g/l sabun da ilave edilebilir.

Bu yöntemde ilk ve son tekneye devamlı su ilave edilir. Son tekneden suyun fazlası 4′e oradan 3′e ve 2. tekneye geçmektedir. İkinci tekneden suyun tamamı kanala akıtılır, 1.tekneye gönderilmez. Flottenin kirlenmesine ve konsantrasyonuna bağlı olarak 5. ve 3. teknelerdeki su fazlası kanala akıtılabilir.

Tam Ters Akımlı Yıkaması

Taşma suyu tüm tekneleri geçerek 1. tekneye kadar gelir. Sabun ve soda ilaveleri ilk üç teknede yapılmakta, diğerleri durulama teknesi olarak kullanılmaktadır. Tam ters akım prensibinde su tüketimi azdır.

Soda-Deterjan Yıkaması

Bu yöntemde her ne kadar sabun kullanılmamaktaysa da ortamda bulunan soda yün yağının bir kısmını sabunlaştırarak, doğal sabun oluşturmaktadır. Bu da yıkamayı destekleyici bir etki gösterdiğinden kullanılan deterjan miktarı nötr deterjan yıkamaya göre daha az olacaktır. Deterjanların pahalı olduğu düşünülürse bu önemli bir avantajdır. Genelde noniyonik deterjanlar kullanılsa da anyonik deterjanlar da kullanılabilir.

Soda-sabun yıkamalarında olduğu gibi, ilk tekne ter çözme teknesi olarak kullanılabilir. Bu durumda 1.tekneye sadece soda ilave edilir ve sıcaklık 20–25°C‘ta tutulur. 2. ve 3. teknelerde yıkama yapılır. Sıcaklık 50-55°C‘tır. İstenirse 4. teknede de yıkama yapılabilir veya 4. ve 5. tekneler durulama için kullanılır.

Kumaş Yıkama

Yıkamanın hangi ortamda yapılmasının uygun olacağı 1.derecede:

1. Harman yağının nitelik ve niceliğin
2. Haşılın niteliğine
3. Mamulün boyalı olup olmaması ve boyar maddenin haslıklarına
4. Yıkamanın cinsi (ön yıkama, esas yıkama, dinkleme) gibi etkenlere bağlıdır.

Bazik sabun yıkaması bugün de en çok kullanılan yöntemdir. Bu nedenle sadece bu yöntem üzerinde duracağız.

Yünlü kumaşların yıkanması genellikle halat veya geniş yıkama makinalarında kesikli olarak yapılır veya tamamen sürekli olarak yapılabilir.