TIĞ İŞİ ÖRGÜ TEKNİKLERİ

Tanımı: Tığ örücülüğü, tığ ucu çengel şeklindeki araçla el ile bir obje veya obje süsü elde etmek için tek tip bir ilmekle sıralama yapılarak motiflerin oluşturulduğu bir örme el sanatıdır.

Kullanılan malzemeler :Tığ örücülüğünde tığ ve iplik kullanılarak örgü işlemi yapılır.

Tığlar: Tığ örücülüğünde kullanılan araç tığlardır. Tığların ucu çengel gibi kıvrık olup tığ ucunun iç tarafı ilmeğin kolaylıkla işlemesini sağlamak için iyice düzleştirilmiştir. Tığın gövde kısmı bombelidir. Elde tutulacak kısım ise ele ağırlık vermeyecek ve yormayacak şekilde hafif yapılmıştır. Tığlar yapılacak iş ve kullanılacak gerece göre çeşitli kalınlıkta bulunurlar. Tığ kalınlıkları harflerle ya da numara veya harf bileşimi halinde gösterilir. Küçük numaralar kalın, büyük numaralar ise ince tığların karşıtıdır. Yani numara büyüdükçe, tığ incelir. Tığların en büyükleri deniz kaplumbağası kabuğu, kemik ya da şimşirden, küçük boy tığlarsa genellikle çelikten yapılırlar. Bunun yanı sıra plastik ve alüminyumdan yapılan tığlarda mevcuttur

Tığ Çeşitleri

Küçük boy ve ince tığlar genellikle çelikten yapılırlar. Bu tığların üzerleri nikel kaplama bulunur. Uzun şiş tığlar ve kısa, kalın yün tığları kemik, plastik, alüminyum ve şimşirden yapılırlar.

Çelik Tığlar :Bu tığlar 00 ile 12,15 numara arasında değişir. Numara büyüdükçe tığ kalınlığı incelir. Bu tığlar genellikle ince pamuk iplikler ile yapılacak örgülerde kullanılır. Boyları genellikle 12cm.,15cm.arasındadır.15 ile 25cm. arasında olanlarıda vardır.

Plastik, Kemik, Alüminyum Ve Çelik Tığlar: Bu tığlar fazla ince olmazlar. En ince uçlusu hemen hemen çelik tığların en kalın uçlusuna denk gelir. Yün, rafya v.b. kalınlıktaki gereçlerle yapılacak örgülerde kullanılır. Kemik tığların boyu 11 cm. ile 12,5 cm. arasında değişir. Plastik ve alüminyum tığlarda uzunluk 12,5 cm. ile 15 cm. ve 22,5 cm. ile 25 cm. arasında değişir. Ayrıca tunus ilmeği(Sepet örgü) denilen örgü çeşidinde uzun tığlar kullanılır. Bu tığların öbür uçları şişlerde olduğu gibi topuzludur. Bu nedenle bu tip tığlara şiş denir. Kullanım açısından iyi bir tığ; çengel kısmı ilmekleri rahat kavrayabilecek ve örgü akışını rahat sağlayacak şekilde, parlak, pürüzsüz ve kolay eğrilmeyecek bir yapıda olmalıdır. Örgüyü uygularken ipliği kolay çekebilmek için çengel kısım belirgin olmalıdır.

Tığ İşinde Kullanılan İplikler

Tığ örücülüğüne uygun her cins ve kalınlıkta iplik kullanılır. Örneğin: Çeşitli cins ve kalınlıktaki yünler, çeşitli kalınlıktaki pamuk, koton ipek iplikler, doğal ve sentetik rafya v.b. iplik çeşitleridir.

 Hayvansal İplikler

• Yün
• İpek
• Tiftik

 Bitkisel Olanlar

• Keten
• Pamuk
• Kenevir
• Rafya

 Suni Ve Sentetik İplikler

• Suni ipekler
• Floş
• Naylon
• Orlon

 Madensel Olanlar

• Gümüş teller
• Altın teller
• İpek veya yün içine sim katılarak yapılmış iplikler

Yukarıda çeşitleri verilen iplikler piyasada yumak, çile ve bobin halinde satılır. Her tür iplik tığ örücülüğünde kullanılır. Fakat tüylü ve kabarık yünler desenleri belirgin göstermeyeceğinden kullanılmamasında fayda vardır. Parlak, sağlam ve iyi bükümlü iplikleri tercih etmek gerekir.

Yardımcı Araç Ve Gereçler

• Firketeler: Tığ örücülüğünde yardımcı araç olarak kullanılan firketeler farklı genişlikte yapılmışlardır. Firketeler paslanmaz çelik ve alüminyumdan yapılırlar. Oya, saçak ve dantel yapımında yararlanılır.
• Kalem: Halka ilmek yapımında ve not yazma işleminde kullanılır.
• Cetvel :Uzun halka ilmek ve ölçme işlerinde kullanılır.
• Küçük makas: Kesim işlerinde kullanılır.
• Dikiş İğnesi: Motif ve parçaları dikişle birleştirmek amacıyla kullanılır.
• Çengelli İğne: Oya yapımında biten kısımları sarıp tutturma işleminde kullanılır.
• İş Çantası: Araç ve gereçlerin bir arada bulundurulması ve yapılan örgünün kirlenmemesi amacı ile kullanılır.
• Payet Ve Boncuklar: Oyalarda ve fantezi işlerde örgü arasında kullanılır. Tığ örücülüğünde kullanılan araç ve gereçler birbirine uyumlu olmalıdır. Genellikle kalın iplerle kalın tığlar, ince iplerle de ince tığlar kullanılır. Bunun sonucunda normal dokulu bir örgü elde edilir. Fakat gevşek dokulu bir ürün çalışması yapılacaksa eğer, tığ iplikten kalın olmalıdır. Koton iplikler için çelik tığlar tercih edilmelidir. Plastik ve alüminyum tığlar orta kalınlıktaki yünlere daha uygundur.

Tığ Tutuş Şekli

Tığ örücülüğü çalışmalarında kullanılan tığ sağ elle tutulur. Tığ, el bilekten rahatlıkla hareket edecek şekilde fazla sıkmadan tutulmalıdır. Aşağıda görüldüğü gibi sağ elin, baş, işaret ve orta parmakları arasında ve tığın alt kısmı avuç içinde kalacak şekilde tutulur. Tığı bu şekilde tutmak tığa olan hâkimiyetimizi artırır ve süratli örmemizi sağlar.

İşe Başlarken İplik Tutuş

• İpliğin ucu avuç içinde olacak şekilde tutunuz.
• İşaret parmağın üzerinden ipi geçirip, önden arkaya başparmak etrafından sarılmasını sağlayınız.
• Tığı başparmak çevresinde oluşan halka içinden aşağıdan yukarıya doğru geçiriniz.
• Tığı işaret parmağı üstündeki ipliğin sağından soluna geçirerek halka içinden geri çekilmesini sağlayınız.
• Halkayı başparmaktan çıkarıp tığdaki ilk ilmeği sıkıştırınız.

Örerken İplik Tutuş

• Başlangıç ilmeğini hazırlayınız.
• Tığın başlangıç ilmeğine takılı kalmasını sağlayarak sağ elde tutunuz.
• İpliği sol elin küçük parmağı ve yüzük parmağı arasından önden arkaya doğru geçmesini sağlayınız.
• İpliği küçük parmağa sarınız ve işaret parmağı ile orta parmak arasından geçiriniz.
• Başlangıç ilmeğini orta parmakla başparmak arasında sıkıca tutunuz.

Zincir İlmeği Yapmak

Tığ örücülüğü çalışmalarının başlangıç noktasını oluşturan zincir, elde basit bir halka oluşturup içinden bir ilmek çekmek suretiyle ortaya çıkan ilmektir.

• Zincir :Tığ ile yapılan tekniklerin ilk basamağı zincir bir başlangıç ilmeği olarak başlanır. Başlangıç ilmeği de görüldüğü gibi başparmağa ip dolayarak yapılabildiği gibi elde oluşturulacak bir halkanın içinden ilmek çekerek de yapılabilir

• Zincir Çeşitleri:
  •  Tekli zincir: Tek ilmekle yapılan zincirdir.
  •  Çift Zincir: Başlangıç için 2 zincir ilmeği çekilerek iki ilmekle örülen zincirdir.
  •  Üçlü Zincir: Başlamak için 3 zincir ilmeği çekilerek üç ilmekle örülen zincirdir.

İşe Başlama 

Tığ örücülüğünde herhangi bir motife başlama teknikleri aşağıda açıklayarak anlatılmıştır.

Su Şeklinde Dantel Başlama: Boyuna uzanan dantellere, dantel genişliği kadar 1 sıra temel zincir çekerek başlanır. Mendil, yaka kenarı gibi kumaş kenarına çalışanlar, modele göre enine uzayan zincir veya tırabzanla başlar.

Motif Başlama(Yuvarlak) :Motifin merkezini oluşturacak sayıda zincir çekilir. Ortası kare şeklinde olan motifler dışında, yuvarlak motifler için tığdaki zincir ilmek, başlangıç ilmeği ile birleştirerek bir halka oluşturulur.

 

Çalışma Yönü

Tığ çalışmalarının yön değiştirmesi deseni etkiler. Çalışma iş özelliğine göre, bazen hep aynı yöne doğru sürdürülür. Bazen de sıra sonunda iş çevrilerek gidiş ve dönüş sıraları olmak üzere çift yönde çalışır.

• Bir örgü çeşidi çift yönde yapıldığı zaman işin tersi ve yüzü aynı görünümdedir.
• Aynı örgü çeşidi tek yönde yapıldığı zaman işin yüzü ve tersi farklıdır.

Tek Yönde Çalışma :Tek yönde örerken işin yüzü hep ören kişiye doğrudur. Tek yönde çalışma üç şekilde yapılır: Her sıra sonunda iplik kopartılarak sıra başından tekrar başlanır. Bu yöntem bir işte kullanılacak yüzeysel bir doku elde etmek için kullanılır. Yuvarlak temel zincir üzerine yapılan çalışmalar da tek yönlüdür. Silindir şeklindeki işlerin yapımında kullanılır. Örnek: Abajur, bere, heybe tipi çanta v,b, bu tip çalışmada iplik kopartılmaz. Sıra başı ve sonu belli değildir. İşin hep yüzünden aynı yöne doğru örmeye devam edilir. Ortadan başlayıp kenarlara doğru artırmalarla büyüyen çalışmalardır. Motif, yuvarlak veya oval örtüler gibi.

Çift Yönde Çalışma: Bir sıra işin yüzünden örtülür. İş çevrilir. Bir sıra da işin tersinden örülür

Artırmalar: Tığ çalışmalarında artırma işlemleri modele göre değişik şekillerde yapılabilir. Artırma, büyüyen motiflerde çap genişledikçe motifin büzülmeden devam edebilmesi için gereklidir. Ayrıca motif ve dantellerde desenin oluşturuluşunda, artırma tekniklerinden yararlanılır. Artırma, aynı yere 2 defa veya daha fazla sayıda batarak, brit sayısını artırarak veya kenarlarına zincir ilave edilerek yapılır. Artırmada başka bir yöntemde, her sırada bağlantı zincirlerinin ilmek sayısını artırmaktır. Tığ çalışmalarında, genellikle brit sayısını artırma, zincir sayısını artırma yöntemiyle birlikte uygulanır.

Eksiltmeler: Bir sıradaki brit sayısını azaltmak, işin veya desenin daralmasını sağlamak veya verev dizeler oluşturmak amacıyla uygulanır. Model özelliğine göre eksiltme dize ortasında, kenarlarda veya köşelerde yapılabilir. Genellikle bir artırma işlemi ile birlikte uygulanır.

• Eksiltme yapılacak yerde, bir önceki sırada oluşan zincir ilmeklerden 1 veya birkaçını atlayarak.
• Bağlantı zincirlerini daha kısa yaparak.
• Bir önceki sırada oluşan kare ve yay şeklindeki boş gözlerin veya britlerin sayılarını azaltarak.

Sıra Yükseltme: Kullanılan örgü tekniğine göre her örgü sırasının belirli bir yüksekliği vardır. Her sıra bitiminde, yeni sıraya başlarken örgü sırasının yüksekliği kadar zincir çekilir, örgüde sıra başları ve sıra sonlarının düzgün olması bu zincir sayısının sıra yüksekliği kadar olmasına bağlıdır.