Kumaş Zımparalama Nedir
Zımparalama işlemi, süetleme işlemi olarak da bilinmektedir. Kumaş yüzeyine efekt vermek amacıyla uygulanan bir mekanik bitim işlemidir. Özellikle pamuklu kumaşların zımparalanması sonucu kumaş kadifemsi ve süet görünümü kazanır.
Zımparalama Nasıl Yapılır
Zımparalama ile dokuma veya örme kumaşın ince bir şekilde tüylendirilmesi sağlanır. Ancak zımparalama işleminde şardonlamada olduğu gibi liflerin uçları iplik yüzeyine çekilmediği için bu tüylenme şardonda olduğu gibi değil süette olduğu gibi bir görüntü oluşturur. Ayrıca kumaştaki dolgunluk ve hacimlilikşardonda olduğu gibi büyük bir artış göstermez.
Tamburlu Zımpara makinesi
Zımparalama işlemi şardon makinesinde olduğu gibi tambur üzerine yerleştirilmiş silindirlere zımpara sarılması ile yapıldığı gibi yan yana dizilmiş zımpara sarılı silindirler ile de yapılır. Zımparalama işlemi kuru ve temizlenmiş kumaşlara uygulanır. Ancak boncuklanma ihtimali olan kumaşlarla farklı efektler kazandırılması istenen kumaşlarda yaş hâlde zımparalama yapılır. İyi bir zımparalama etkisi birkaç temel faktöre bağlıdır:
- Zımparalama silindiri: Zımparalama silindiri standart boyutlarda olmakla birlikte seçilecek silindir çapı kumaşın zımparayla karşılaşacağı yüzeyi etkiler. Silindir çapı arttıkça zımparalama etkisi artar. Silindirin dönüş hızı zımparalamayı etkileyen faktörlerdendir. Ancak gereğinden hızlı dönen silindir yolunmalara ve düzgünsüz zımpara efektine neden olur. Silindir dönüş hızı, kumaşın kalınlığı ve sarılan zımparanın numarasına göre belirlenir. Makine üzerindeki silindir sayısı arttıkça zımparalama etkisi artar.
- Kumaşın geçişi: Zımparalanacak kumaşın geçiş hızı, kumaşın zımpara silindiri ile arasındaki mesafe ve kumaş ile silindir arasındaki baskı zımpara etkisini artıran ve azaltan faktörlerdir. Zımparalama işleminde yapılacak denemelerle en uygun hız, baskı ve temas yüzeyi belirlenir.
Zımparalama Silindirleri
Tek tamburlu zımparalama makinesinde 24 adete kadar zımpara silindiri bulunur. Makine eni 2 metre kumaşla çalışılabilecek genişliktedir. Kumaşın, makinenin çekme ve germe silindirleri yardımıyla zımparalama silindirleri üzerinden istenilen baskıyla geçmesi sağlanır. Zımparalama silindiri üzerindeki zımpara kâğıtları, 1 cm’deki sürtme noktası sayısına göre numaralandırılmaktadır. Santimetredeki sürtme noktası “kum” olarak da adlandırılmaktadır. Kumaş yüzeyine ve istenen efekte uygun olarak 120–400 kum arasından seçim yapılabilir.
Zımpara kâğıtları zımpara silindirlerine spiral (verev) olarak sarılmaktadır. Şerit hâlde alınan kâğıtlar belli bir kullanım ömrüne sahiptir. Hızları ve dönüş yönleri elde edilecek efekte göre her biri için ayrı ayrı ayarlanabilmektedir. Örneğin 4 silindirli bir zımpara makinesinde ilk ikisi aynı yönde dönerken 3. silindir tam tersi yönde, 4. silindir de ilk ikisi ile aynı yönde hareket ettirilebilir.
Silindirli zımpara makinesinde yan yana yerleştirilmiş üzeri zımpara sarılı silindirlerle zımparalama işlemi yapılır. 3- 6 silindir kullanılan makine tipleri yaygındır. Burada silindir dönüş yönleri istenilen zımpara efektine göre kumaşın geçiş yönüne ters veya düz olarak düzenlenir. Bu makinede kumaşın zımpara silindiri üzerine baskısı germe ve çekme silindirlerinin yardımıyla yapılır. Kumaşların geçişleri sırasında meydana gelen gerginlik nedeniyle kumaşlar zımpara silindirine istenilen baskıda temas eder
Makinenin Ayarları
Zımpara silindirlerinin dönüş hızı ve mamulün geçiş hızı ayarlanarak istenilen efekt oluşturulabilir. Zımpara makinelerinin hızları 5–50 metre/dakikadır. Hız arttıkça mamulün zımpara silindirleri üzerinden geçişi daha kısa sürmektedir. Temas süresi ne kadar az olursa zımparalama etkisi de o kadar ılıman olur. Zımpara makinesindeki her bir zımpara silindiri farklı hızda çalıştırılabilmektedir. Aynı zamanda silindirlerin dönüş yönleri de ayrı ayrı ayarlanabildiğinden elde edilen etkiler de oldukça çeşitlidir. Zımpara silindirleri kumaşla aynı yönde veya ters yönde hareket ettirilebilir.
Arka yüzü şardonlu üç iplik kumaş
Zımparalama, şeftali tüyü efekti vermek amacıyla uygulanan bitim işlemidir. Kumaş yüzeyinin her yerde aynı efekti göstermesi için zımpara silindirleri işlem sırasında sağa sola hareket hâlindedir. Kumaş üzerindeki zımparanın sağa sola hareketi (şanjır), daha düzgün sonuç için gereklidir. Zımpara silindirlerinin bu hareketi sonucu mamulün tüm eni boyunca aynı özellikte zımparalama etkisi elde edilmiş olur. Şardonlamadan daha ılıman bir etki sağlanır. Şeftali tüyü apresi denmesi de bu özelliği desteklemektedir. Aynı zamanda hafif tüylenme sonucu mamulün ışık yansıtmasını da etkilediğinden mamule yanardöner bir görünüm kazandırmaktadır.
Mamulün hafif tüylenmesi nedeniyle yapılan bu işleme “süetleme” de denmektedir