ELYAF ÇEŞİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ

İplik durumuna getirilebilir lifli maddeye elyaf denir. Dokuma ürünlerinin hammaddesidir. Bitki, hayvan ve madeni kaynaklardan elde edilen tabii elyafların yanında çeşitli kimyevi usullerle yapılan elyaflar da vardır. Pamuk, kapok (pamuk gibi bitki tohumundan elde edilen bir elyaf türü), keten, kenevir, jüt, rami, manila, alfa, sisal, koko, bitkilerden elde edilen belli başlı elyaflardır. Yün, moher, deve tüyü, kaşmir, lama, angora tavşan tüyü; ipek ise hayvani kaynaklı tabii elyaflardır. Isıya dayanıklı bir madde olan asbest madeni kaynaklı tek tabii elyaftır.

Elyafın Kalitesini Etkileyen Diğer Özellikler

• Parlaklık,
• İncelik,
• Mukavemet,
• Esneklik,
• Isı iletkenliği,
• Nem çekme özelliği
• Su çekme özelliği,
• Küflenme,
• Isı etkisi,
• Boyanma yatkınlığı ve eğirme kabiliyetinden ibarettir.

Uzun elyaf kullanmak gibi usullerle, istenen parlaklıkta dokuma yapabilecek çeşitli kimyevi elyaflar üretilebilir. İnce elyaflardan meydana gelen dokumalar daha yumuşak ve dikişe yatkındır. Ayrıca elyaf yüzeyi daha fazla olduğundan bu tip dokumalarda ısı izolasyonu daha iyidir. Elyaflar incelik sırasına göre, ipek, poliamid naylon, pamuk, yün, moher tiftik ve bast elyaf bitki gövdesi elyafı şeklinde sıralanabilir. Dokumada önemli olan elyafın, inceliğinden çok elyafın meydana getirdiği ipliğin inceliğidir. İplik incelikleri, belli bir ağırlıktaki elyaftan elde edilen ipliğin uzunluğuna göre verilen numaralardan anlaşılır. İpliğin numarası büyüdükçe inceliği artar.

Elyaftan istenen diğer bir özellik, elyaftan yapılan ipliğin mukavemetidir. Bu, ipliğe tesir eden kuvvetin iplik numarasına bölümüyle ölçülür. Nem bitki kaynaklı elyafların, mukavemetini arttırır. Diğerlerininkini ise azaltır. Mukavemeti en fazla olan elyaf kimyevi elyaflardan cam elyafıdır. Diğerleri poliamid, poliester, ipek, keten, pamuk, akrilik elyaf, rayonlar, asetat ipeği ve yün sırasına göre mukavimdirler.

Esneklik de elyaftan istenen özelliklerdendir. Esneklik elyafın ve neticede dokumanın mukavemetini arttırır. Esnek olmayan dokumalardan yapılmış elbiselerde torbalanmalar meydana gelir. Elyaflar esneklik özelliğinin azalmasına göre kauçuk, elastomer elyaf, poliamit, yün, ipek, triasetat, akrilik elyaf, polyester, rayon, pamuk, keten ve cam elyafı sırasıyla gider. Isı iletme kabiliyeti, elyaftan yapılan kumaşın kullanılacağı mevsimi tayin etmek bakımından çok önemlidir. Bu hususta ipliğin dokunuş şekli de ısı izolasyonu bakımından kumaşa tesir eden bir faktördür. Isı iletkenliği; yüksekten alçağa doğru keten, pamuk, rayonlar, asetat ipliği, poliamid, poliester, yün, akrilik ve cam elyafı, sırasına göredir.

Nem çekme ve sonra buharlaşmayla bu nemi dışarı verme özelliği yaz aylarında sıhhat ve rahatlık bakımından dikkate alınması gereken bir husustur. Ayrıca nemi emme hızı ve dışarı buharla atma hızı da önemlidir. Ne kadar hızlı nem çekme olursa o kadar hızlı buharlaşma olur. Yün çok nem çekme kabiliyetine sahip olduğu halde çekme ve buharlaşma hızı, selülozik elyafa göre düşüktür.

Gevşek dokuma gibi çeşitli dokuma yapısı ve çeşitli apre işlemleriyle nem çekme kabiliyeti arttırılabilir. En fazla nem çeken elyaf yündür. Sonra sırasıyla ipek, rayon, keten, pamuk, asetat ipeği, poliamid, akrilik vepoliester gelir.

Cam elyafı hiç nem çekmez. Nem çekmenin yanında ıslandığı zaman elyaf ebat olarak çeker. Bunu azaltmak için elyafa, özel apre verilebilir. Su ile çekme yün, pamuk, keten, rayonlar, ipek, asetat ipeği ve diğer kimyevi elyaf sırasına göre gittikçe azalır. Ayrıca nemli yerlerde pamuk, keten ve rayonların küflenmeye meyilleri vardır.

Cam yünü ısıya karşı en dayanıklı elyaf olmasına rağmen, bazı elyaflar yüksek ısılarda kavrulup alev alabilirler. Alev koruyucu ve apre kullanılarak elyafların yüksek sıcaklıklara karşı mukavemeti arttırılabilir. Pamuk, keten, yün, ipek, rayon, asetat ipeği ve poliamit sırasına göre elyafların ısıya dayanıklılığı azalır.

Yeni Nesil Elyaflar

Organik Pamuk elyafı, Bambu elyafı, Mineral elyafı, Süt proteini elyafı, Soya elyafı vb. elyafları sayabiliriz.

Bambu Elyafı

Bambu karışımının hamurundan elde edilen Bambu Elyafı, Rejenere selülozik bir elyaftır. Viskona benzer özellikler taşısa da viskondan daha doğal ve farklı özellikleri vardır. Kalite olarak da tencel ayarındadır. Kumaşlarda ipek ve kaşmir tuşesi vermesi ve kolay boyanabilirliği, suyu ve boyayı çabuk emme özelliğinden dolayı merserizasyon gerektirmemesi özelliklerinden bir kaçıdır. İSO 1400 Normlarına uygun olarak üretilmekte olup üretim sırasında kimyevi madde kullanılmamaktadır. Bünyesindeki “Bambu kun” isimli anti bakteri maddesi içeriğinden doğal antibakteriyal özelliklidir, bu özelliği birçok defa yıkandıktan sonra bile korumaktadır. Doğal antibakteriyal olma özelliği nedeniyle deride alerjik oluşumlara yol açmaz. Yüksek elastikiyete sahiptir. Yazın terleme ve kokuya engel olur ve ultraviyole ışınları kırar.

Organik Pamuk

İlk defa Hindistan’da yetiştirildiği bilinen pamuk bitkisi, buradan dünyaya yayılmış ve tekstil sektörünün yapıtaşı haline gelmiştir. Zamanla artan talebi daha çok üreterek karşılamak için kimyasal maddelerin yardımına başvurulmuş ve olumlu sonuç alınmıştır, ancak; müşteriyi memnun etse de üretilen ürünün ortaya çıkarılışındaki aşamalar geride pek çok sorun bırakmaktadır; kimyasal maddeler, toprak, bitki, hayvanlar ve dolaylı olarak insanlar üzerinde tehdit unsuru haline gelmiştir. Organik Pamuk üretimi bu aşamada devreye girer, kullanılacak her boya ve kimyasal sınırlandırılmış protokole uygun olarak belirlenmiş organik boyama teknolojisi ile desteklenir; doğaya ve insana zarar veren etkenleri ortadan kaldıran üretim sağlanır. Organik elyaf, yetiştirilme ve işlenme süreçlerinde herhangi kimyasal kökenli bir madde ile takviye edilmediğinden insan sağlığını, bu yönüyle tehdit etmeyen üründür.

Soya Elyafı

Çinliler tarafından ve insan eliyle yapılmış ilk tekstil lifi olarak Soya Fasulyesi Lifi (SFL), tekstil endüstrisindeki birçok uzman tarafından 20. yüzyılın en önemli buluşlarından biri olarak nitelendirilmektedir. SFL, doğal hali ile birçok yüksek kalite lifi içerisinde barındırır. İpek ve kaşmire yakın tutumda ve parlaklıkta oluşu, ayrıca maliyetinin bu iki elyaftan daha düşük oluşu SFL’nin tercih edilme nedenlerinin başında gelir. Elyaf görünüm ve tutumda ipeği andırmasına rağmen dayanıklılık konusunda sentetik elyafa daha yakın fiziksel özellikler göstermektedir. İnsan sağlığını bitki olarak da koruması ile bilinen SFL; tekstil sektörüne hizmet ederken de bu özelliğini kaybetmez.

Mineral Elyafı

Bilinen polyester elyafa doğal mineraller eklenerek (gümüş, elvan, jadeite vb.) elde edilen Mineral Elyaf; Anti-bakteriyel, mantar önleyici, koku giderici, yanma yavaşlatıcı ve anti-statik özellikleri ile tanınır. Mineral elyafın benzersiz gözenekli yapısı, elyafın yumuşak bir dokunuşa sahip olmasını sağlamakta ve belirgin bir esneklik kazandırmaktadır. Teknolojisi sayesinde doğal mineraller elyaf içerisinde en az iki yıl kalmakta ve yıkama yolu ile bu özellik kaybolmamaktadır. Doğal minerallerin yardımı ile yaratılmış Mineral kumaşlar, günlük hayatta kullanılabilirliğinin dışında özellikle sporcular için şimdiden tercih sebebi haline gelmiştir. Teknoloji ve bilimin kumaşa neler katabileceğinin en iyi örneklerindendir.

Süt Proteini Elyafı

Doğal elyaf ile sentetik elyafın avantajlarını bir araya getiren protein elyafı sağlıklı ve yeni bir elyaf çeşididir. Süt proteini elyafı 18 aminoasit içermesi nedeni ile cildi besleme ve bakım özelliklerini doğasında bulundurur. İki türde üretilmektedir.

Boncuk Elyaf

Minik boncuklar haline getirilmiş elyaftır. Elyaf boncuklar birbirinden bağımsız oldukları için uyku sırasında baş ve boyuna göre yer değiştirir ve gerekli desteği verir. Çökme olasılığı çok az olan elyaf türlerinden biridir. Yastık yapımında en çok tercih edilen elyaf türlerinden biridir.

Delikli Elyaf

Elyafın içi aynen bir boru gibi boş ise o elyafa “delikli elyaf” denir. Deliğin büyüklüğü de önemlidir. Piyasada bulunan sıradan delikli elyaflarda %5 boşluk vardır ve bu delik çok küçüktür. Delik içine hava hapsettiği için izolasyonun iyi olmasını da sağlar. Delikli elyaftan yapılan yorgan, deliksize göre daha sıcak tutar ve daha hafiftir.

Silikon

Elyafın dışındaki kaplamadır. Silikon ile kaplanan elyaflar daha kaygan, daha ipeksi ve daha yumuşak olurlar. Kaliteli bir elyafta silikon kaplama yıkanınca çıkmaz.

Silikon elyaf yastık ve yorgan yapımında en çok tercih edilen elyaf türlerinden biridir.