Pile Dokumalar
Pileler, doku yaratma, düz yüzeyleri hareketlendirme, hacmi manipüle etme, sıra dışı yüzeyler ve hacimler yaratma, heykelsi formlar oluşturma, bedenle giysi arasındaki ilişkinin tanımladığı boşluğu alışılmışın dışında tanımlama ve tasarlama gibi önemli işlevler kazanmıştır. Ayrıca pile, yapısı gereği bulunduğu yüzeyde ışık-gölge etkileri oluşmasına neden olur. Bu etkiler yaratılan kompozisyonun görsel olarak daha da vurgulu olmasını sağlar.
Tasarımcıların giysinin nitelikleri ve sınırları ile oynarken uyguladığı tekniklerin başında pile gelmektedir. Bir katlama tekniği olan pile, düz bir yüzeyin farklı eksen ve yüksekliklerde yeniden tanımlanmasına olanak sağlar. Ayrıca yüzey düz iken birbirinden uzak koordinatlarda ya da farklı konumlarda uzanan noktalar, bu katlama eylemleri sonucu üst üste, yan yana ya da çok yakın mesafelerde yeniden konumlanabilir. Tüm bu olasılıklar katlama eylemini yeni, deneysel, sürprizlere açık bir tasarım deneyimi için önemli bir teknik olarak ortaya koyar.
Pile, basitçe katlamak, bir şeye belli bir düzen içinde kıvrım, kat vermek anlamına gelmektedir.
Kumaş yüzeyinde pile oluşumları, aşağıdaki sınıflandırma doğrultusunda ele alınmıştır:
- Kumaşa sonradan uygulanan metraj pileler
- Isı ve presleme ile elde edilen pile
- Dikiş teknikleri ile elde edilen pile
- Üretim aşamasında oluşturulan pileler
Kumaşa Sonradan Uygulanan Metraj Pileler
Isı ve presleme ile elde edilen pile Hacimli kumaşlardan, eski bir geçmişi olan pile kumaşların, Antik Yunan veya Mısır’lı soyluların giysilerinde kullanıldığı, günümüze ulaşan tarihi kaynaklardan anlaşılmaktadır. Ancak kumaşlarda kalıcı pilenin elde edilebilmesi 2. Dünya Savaşı’ndan sonra sentetik liflerin gelişmesiyle mümkün olmuştur. Bu liflerden elde edilen kumaşlara sıcak basınç uygulanmaktadır. Sıcak basınçlı ortam, kumaşa termoplastik yapısı nedeniyle istenilen şekli, örneğin; pile özelliğini kalıcı şekilde vermektedir.
Akordion Pile: Akordion pile dik pili olarak da bilinmektedir. Kumaş belli düzenle katlanıp belli bir ısıyla preslenir. Pilelerin yatık değil dik bir görünümü vardır.
Şekil 2.2. Akordion pile çizimi
Keskin Pile: Keskin pile, kumaşın belli bir düzen içinde, katlanarak belli bir ısıyla preslenmesi sonucu oluşmaktadır.
Şekil 2.3. Keskin pile çizimi
Pilekaşe Pile: Pilekaşe, kumaşın belli aralıklarla iki taraftan da kıvrılarak preslenmesi sonucu oluşturulmaktadır.
Şekil 2.4. Pilekaşe pile çizimi
Güneş Pile: Güneş pile, kumaşın yarım daire şeklinde kesilip dar aralıktan geniş aralığa doğru katlanıp preslenmesiyle oluşmaktadır.
Şekil 2.5. Güneş pile çizimi
Mantar Pile: Mantar pile, kumaşın düzensiz şekilde ince ince katlanıp ısıyla sabitlenmesi sonucu oluşmaktadır. Bu pilinin görünümü, mantarın alt kısmındaki dokuyu andırmaktadır.
Şekil 2.6. Mantar pile çizimi
Kademeli Pile:Kademeli pilede, kumaş belli bir düzen içinde katlanırken, uç kısımlarına ayrıca üçgen şeklinde parçalar kesilip güneş pile uygulanıp birleştirilerek.
Şekil 2.7. Kademeli pile çizimi
b.Dikiş teknikleri ile elde edilen pile
Serbest Pile: Serbest pile kumaşın düzenli bir şekilde katlandıktan sonra alt kısımlarının serbest bırakılmasıyla oluşturulmaktadır.
Şekil 2.8. Serbest pile çizimi
Tek Yönlü Pile: Tek yönlü pile, kumaşın belli bir düzen içinde tek bir tarafa katlanmasıyla oluşmaktadır.
Şekil 2.9. Tek Yönlü pile çizimi
Üretim Aşamasında Oluşturulan Pileler
Ütü veya dikiş ile elde edilen pileler, teknik yolla dokuma tezgâhlarında da üretilebilirler. Bu doku çeşitleri enine katlı veya uzunlamasına katlı pileli dokular olmak üzere iki türde dokunurlar.
Pile dokumalar, farklı çözgü gerginliği ile elde edilen kumaş çeşitlerinden biridir. Kumaş eninde yatay veya kumaş boyunca dikey pile oluşumu sağlanabilmektedir. Kumaş enine paralel pilelerde, havlu dokumalara benzer şekilde, sabit gerginlikte zemin çözgü iplikleri, pile oluşumlarında serbest salınım sağlanan pile çözgüsü ve bir atkı sisteminden oluşmaktadır. Sık bir yüzey dokusu için genellikle 1:1 düzeninde çözgü yerleşimi sağlanan pile dokumalar, kumaş yüzeyinde kıvrım, kat oluşturan kumaşlardır. Pileler, pile çözgüsü ve atkı ipliğinin oluşturduğu yüzeyin katlanması ile elde edilmektedir.
Benzer şekilde Acar (2004) çift katlı dokuma yapılara benzer bir şekilde, tek kat dokunan bir yapının çözgülerinin bir noktadan sonra iki farklı kat şeklinde dokunmasıyla elde edilen pilelendirilmiş yapılar olarak açıklamaktadır. Bu yapıda, çözgüler, pileleri ve zemin yapıyı bir arada oluşturacak şekilde ayrılırlar. Ayrı levendlerdeki çözgülerin pile oluşturan kat için olanının mesafe farkı, oluşacak pilenin frekansına göre ayarlanmaktadır. Pile oluşturacak kat atkı atılarak dokunurken zemini oluşturan çözgü iplikleri pile katının tüm atkı sıraları dokunana kadar alt katta dokuma oluşturmadan beklemektedir. Pile katının çözgü ipliği gerginliği zemin çözgülerine göre daha az olduğu için üstte dokunan pile katı giderek zemin çözgülerinin üzerine yığılarak bir kat oluşturmaktadır. Pile katı ile zemin çözgüleri bu işlemlerden sonra tek kat bir örgü yapısıyla bağlanmakta ve işlem tekrar edilmektedir.
Merve GÜNDOĞDU
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Fatma Nur BAŞARAN
YÜKSEK LİSANS TEZİ
TEKSTİL TASARIMI ANABİLİM DALI
OCAK 2022